Πρωτοποριακή μελέτη αποκαλύπτει την προέλευση της «συνειδητής επίγνωσης» και της έννοιας του σκοπού στα μωρά
Μελέτη σε βρέφη προσφέρει πρώτες ποσοτικοποιημένες παρατηρήσεις της «ανάδυσης» της δράσης ή του σκοπού στους ανθρώπους
Τα ζωντανά πλάσματα ενεργούν με σκοπό. Αλλά από πού πηγάζει η έννοια του σκοπού; Πώς αντιλαμβάνονται οι άνθρωποι τη σχέση τους με τον κόσμο και πώς συνειδητοποιούν την ικανότητά τους να επιφέρουν αλλαγές; Αυτά τα θεμελιώδη ερωτήματα –το να ενεργούμε με σκοπό– έχουν μπερδέψει μερικά από τα μεγαλύτερα μυαλά στην ιστορία, όπως ο Sir Isaac Newton, ο Charles Darwin, ο Erwin Schrödinger και ο Niels Bohr.
Μια μελέτη του Florida Atlantic University αποκαλύπτει πρωτοποριακή εικόνα για την προέλευση της έννοιας του σκοπού χρησιμοποιώντας μια ασυνήθιστη και σε μεγάλο βαθμό αναξιοποίητη πηγή – τα ανθρώπινα μωρά. Δεδομένου ότι η δράση κατευθυνόμενη στον στόχο εμφανίζεται στους πρώτους μήνες της ανθρώπινης ζωής, η ερευνητική ομάδα της FAU χρησιμοποίησε μικρά βρέφη ως πεδίο δοκιμής για να κατανοήσει πώς η αυθόρμητη κίνηση μετατρέπεται σε σκόπιμη δράση.
Για τη μελέτη, τα βρέφη ξεκίνησαν το πείραμα ως αποσυνδεδεμένοι παρατηρητές. Ωστόσο, όταν οι ερευνητές έδεσαν το πόδι ενός από τα βρέφη σε ένα βρεφικό mobile που ήταν τοποθετημένο στην κούνια, τα βρέφη ανακάλυψαν ότι μπορούσαν να κάνουν το mobile να κινηθεί. Για να πιάσουν αυτή τη στιγμή συνειδητοποίησης σαν αστραπή σε ένα μπουκάλι, οι ερευνητές μέτρησαν την κίνηση των βρεφών και των mobile στον τρισδιάστατο χώρο χρησιμοποιώντας τεχνολογία αιχμής καταγραφής κίνησης για να αποκαλύψουν δυναμικά και συντονιστικά χαρακτηριστικά που σηματοδοτούν τη «γέννηση του σκοπού».
Τα ευρήματα, που δημοσιεύτηκαν στο Proceedings of the National Academy of Sciences, δίνουν μια λύση σε αυτό το πανάρχαιο αίνιγμα. Η ανάλυση και η δυναμική μοντελοποίηση των πειραμάτων σε ανθρώπινα βρέφη υποδηλώνουν ότι η σκοπιμότητα προκύπτει από τη συνδεδεμένη σχέση μεταξύ του οργανισμού (μωρό) και του περιβάλλοντος (mobile). Πώς ακριβώς όμως συμβαίνει αυτό;
Όταν το πόδι ενός βρέφους είναι δεμένο στο mobile, κάθε κίνηση του ποδιού αναγκάζει το mobile να κινηθεί. Θεωρήθηκε ότι όσο περισσότερο κινείται το mobile, τόσο περισσότερο το βρέφος διεγείρεται να κινηθεί, παράγοντας ακόμη περισσότερη συνειδητή κίνηση.
«Η θετική ανατροφοδότηση ενισχύει και υπογραμμίζει τη σχέση αιτίου-αποτελέσματος μεταξύ της κίνησης του βρέφους και του mobile», δήλωσε ο J.A. Scott Kelso, Ph.D., ανώτερος συγγραφέας της μελέτης. «Σε κάποιο κρίσιμο επίπεδο συντονισμού, το βρέφος αναγνωρίζει τις αιτιώδεις δυνάμεις του και τις μεταβάσεις από την αυθόρμητη σε σκόπιμη συμπεριφορά. Αυτή η στιγμή χαρακτηρίζεται από μια απότομη αύξηση του ρυθμού κίνησης του βρέφους».
Η Aliza Sloan, Ph.D., επικεφαλής συγγραφέας και μεταδιδακτορική ερευνήτρια στο Κέντρο Σύνθετων Συστημάτων και Επιστημών του Εγκεφάλου του FAU, ανέπτυξε έναν ποσοτικό ανιχνευτή για αναζήτηση απότομων αυξήσεων στον ρυθμό κίνησης του βρέφους που σχετίζεται με την ξαφνική ανακάλυψη των βρεφών.
Η τεχνική της Sloan έδειξε ότι η «γέννηση» του σκοπού μπορεί να ποσοτικοποιηθεί ως μια μετάβαση φάσης «εύρηκα», που αλλάζει πρότυπο μέσα σε ένα δυναμικό σύστημα που καλύπτει το μωρό, τον εγκέφαλο και το περιβάλλον. Το σύστημα μεταβαίνει από μια λιγότερο συσχετισμένη κατάσταση σε μια κατάσταση όπου οι κινήσεις του mobile και του δεμένου άκρου συντονίζονται σε μεγάλο βαθμό καθώς το βρέφος ανακαλύπτει τη λειτουργική του σύνδεση με το mobile.
Αν και ο βασικός σχεδιασμός του πειράματος έχει χρησιμοποιηθεί στην αναπτυξιακή έρευνα από τα τέλη της δεκαετίας του 1960, η σχετική έρευνα παραδοσιακά επικεντρωνόταν αποκλειστικά στη δραστηριότητα των βρεφών, αντιμετωπίζοντας το βρέφος και το περιβάλλον ως ξεχωριστές οντότητες. Στα 50 χρόνια των επίσημων πειραμάτων μωρών- mobile, η μελέτη ου FAU είναι η πρώτη που μετρά άμεσα την κίνηση του mobile και χρησιμοποίησε συντονιστική ανάλυση για να παρέχει ποσοτικοποιημένες παρατηρήσεις για την εμφάνιση της ανθρώπινης δράσης.
Η νέα προσέγγιση που χρησιμοποιείται σε αυτή τη μελέτη πλαισιώνει την υπηρεσία ως αναδυόμενη ιδιότητα από τη λειτουργική σύζευξη οργανισμού και περιβάλλοντος. Οι ερευνητές έκαναν μια βαθιά βουτιά στην αλληλεπίδραση μωρού- mobile μέσα από τα μάτια της Coordination Dynamics – η θεωρία του Kelso και των συνεργατών του για το πώς συντονίζονται τα πολύπλοκα ζωντανά όντα (από τα κύτταρα στην κοινωνία) και πώς αναδύονται η λειτουργία και η τάξη.
Αν και αναμενόταν ότι τα βρέφη θα ανακάλυπταν τον έλεγχό τους πάνω στο mobile μέσω της συντονισμένης δράσης τους με το mobile, τα μοτίβα της παύσης των βρεφών ήταν εντυπωσιακά.
«Τα ευρήματά μας δείχνουν ότι δεν είναι μόνο οι ενεργές κινήσεις των βρεφών που έχουν σημασία», είπε η Nancy Jones, Ph.D., συν-συγγραφέας, καθηγήτρια στο Τμήμα Ψυχολογίας της FAU και διευθύντρια του Εργαστηρίου FAU WAVES.
Μια πλήρης συντονιστική ανάλυση της κίνησης του μωρού, της κίνησης του mobile και της αλληλεπίδρασής τους, διαπίστωσε ότι η ανάδυση του σκοπού είναι μια διακεκομμένη διαδικασία αυτοοργάνωσης, με νόημα που βρίσκεται τόσο στην κίνηση όσο και στην ακινησία.
«Τα μωρά στη μελέτη μας αποκάλυψαν κάτι πραγματικά βαθύ: ότι υπάρχει δράση στη μέση της αδράνειας και αδράνεια στη μέση της δράσης. Και τα δύο παρέχουν σημαντικές πληροφορίες στο βρέφος που εξερευνά τον κόσμο και τη θέση του σε αυτόν», είπε ο Kelso. «Η δυναμική συντονισμού της κίνησης και της ακινησίας συνιστούν από κοινού την ενότητα της συνειδητής επίγνωσης του μωρού – ότι μπορούν δηλαδή να κάνουν πράγματα να συμβούν στον κόσμο. Σκόπιμα και συνειδητά».
Η μελέτη της FAU αποκαλύπτει επίσης ότι τα βρέφη πλοηγούνται στη λειτουργική σύζευξη με το mobile με διαφορετικούς τρόπους. Ανιχνεύθηκαν διακριτές συστάδες στον χρόνο και τον βαθμό των εκρήξεων της δραστηριότητας των βρεφών, υποδηλώνοντας ότι υπάρχουν συμπεριφορικοί φαινοτύποι (παρατηρήσιμα χαρακτηριστικά) της ανακάλυψης της σχέσης αιτίας-αιτιατού – και ότι η δυναμική παρέχει ένα μέσο για την αναγνώρισή της. Αυτή η νέα μέθοδος φαινοτύπου μπορεί να είναι χρήσιμη για την προληπτική φροντίδα και την έγκαιρη θεραπεία βρεφών σε κίνδυνο.