Πώς το άγχος των γονέων μπορεί να βλάψει τα παιδιά

Ποτέ δεν μου άρεσε η κοινή ρήση, «Μεγάλα παιδιά, μεγάλα προβλήματα. Μικρά παιδιά, μικρά προβλήματα», για πολλούς λόγους. Πρώτον, ακυρώνει ή απορρίπτει τις ανησυχίες και τις ερωτήσεις των γονέων που βρίσκονται στη δίνη της ανατροφής των μικρών παιδιών. Στέλνει ένα μη χρήσιμο μήνυμα: «Αν νομίζετε ότι είναι δύσκολο, περιμένετε να δείτε πώς θα είναι τα πράγματα όταν έχετε έφηβους!»

Δεύτερον, υπονοεί ότι δεν υπάρχει σύνδεση μεταξύ του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τα «μικρά προβλήματα» των μικρών παιδιών και πώς αυτό μπορεί να επηρεάσει τα είδη των προβλημάτων που αντιμετωπίζουν αυτά τα παιδιά όταν είναι μεγαλύτερα. Μειώνει την ανατροφή των παιδιών σε μια σειρά από διαδοχικά στάδια που δεν συνδέονται απαραίτητα μεταξύ τους όταν, στην πραγματικότητα, η ανάπτυξη του παιδιού είναι πολύ πιο διαφοροποιημένη από αυτό.

Τρίτον, στερείται ενσυναίσθησης και μειώνει το πόσο βασανιστικά ευάλωτος είναι ο εγκέφαλος των μικρών παιδιών στις ψυχολογικές αντιξοότητες. Αυτό που ένας ενήλικας μπορεί να δει ως «μικρό πρόβλημα» μπορεί να μην μοιάζει λίγο για το παιδί που το αντιμετωπίζει.

Τέλος, φαίνεται να υπονοεί ότι το πρόβλημα βρίσκεται μέσα στο παιδί, υποβαθμίζοντας έτσι τη δύναμη που έχουν οι γονείς και οι φροντιστές στη δημιουργία, την επιδείνωση ή την επίλυση αυτών των προβλημάτων μέσω των δικών τους στάσεων, συμπεριφορών και τρόπων αντιμετώπισης.

Γιατί είναι σημαντικό να δίνουμε προσοχή στα προβλήματα των μικρών παιδιών

Μια πρόσφατη ευρωπαϊκή μελέτη αμφισβητεί πολλά από τα ζητήματα που εγείρονται από αυτό το προβληματικό ρητό. Η έρευνα είχε στόχο να προσδιορίσει ποιοι παράγοντες προέβλεπαν τον μη αυτοκτονικό αυτοτραυματισμό (NSSI) στην εφηβεία, μελετώντας μια ομάδα 759 παιδιών, με την πάροδο του χρόνου, ξεκινώντας από την ηλικία των 6 ετών, μετά την ηλικία των 12 και την ηλικία των 16 ετών.

Ο μη αυτοκτονικός αυτοτραυματισμός ορίζεται ως η σκόπιμη καταστροφή του σωματικού ιστού κάποιου π.χ. μέσω κοπής ή καύσης χωρίς πρόθεση αυτοκτονίας. Ο αυτοτραυματισμός, σε αυτές τις καταστάσεις, θεωρείται ως ένας ανθυγιεινός τρόπος αντιμετώπισης του ψυχολογικού πόνου και του στρες που απελευθερώνει την ένταση και τελικά αποκαθιστά την αίσθηση ηρεμίας. Τα ποσοστά NSSI αυξάνονται απότομα στην εφηβεία. Είναι συνήθως πιο συχνός στα κορίτσια παρά στα αγόρια.

Οι ερευνητές υπέθεσαν ότι το επίπεδο άγχους των γονέων νωρίτερα στη ζωή του παιδιού θα ήταν ένας από τους παράγοντες πρόβλεψης του NSSI στην εφηβεία. Μέτρησαν αυτό το άγχος χρησιμοποιώντας τον δείκτη άγχους γονέων, ένα επικυρωμένο εργαλείο αυτοαναφοράς που αξιολογεί το μέγεθος του άγχους στη σχέση γονέα-παιδιού σε τρεις βασικούς τομείς: χαρακτηριστικά του παιδιού (π.χ. απαιτητικότητα, υπερκινητικότητα). χαρακτηριστικά του γονέα (π.χ. υγεία, προσκόλληση και ικανότητα)· και γενικό άγχος (π.χ. οικονομική, κοινωνική απομόνωση).

Ένα από τα πιο αξιοσημείωτα ευρήματα της μελέτης ήταν η σύνδεση μεταξύ του επιπέδου άγχους των γονέων όταν το παιδί ήταν 6 ετών και της NSSI, στο ίδιο παιδί, στην επόμενη εφηβεία.

Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης υποδηλώνουν ότι το γονικό άγχος παίζει ρόλο στην αύξηση του κινδύνου εμφάνισης NSSI, ενώ οι ειδικοί για το παιδί παράγοντες και η έκθεση σε αρνητικά γεγονότα (πχ. θάνατος στενού ενήλικα, σοβαρό τροχαίο ατύχημα, περιστατικά εγκαυμάτων, περιστατικά παραλίγο πνιγμού) όχι τόσο. Αυτά τα ευρήματα υπαινίσσονται τη μοναδική ισχυρή επιρροή που ασκούν οι γονείς και η ποιότητα της σχέσης γονέα-παιδιού στην υγιή ψυχολογική ανάπτυξη των παιδιών.

Τι μπορούν να κάνουν οι γονείς τώρα

Η σχέση γονέα-παιδιού παραμένει ένας θεμελιώδης παράγοντας καθοριστικής σημασίας για την υγιή ανάπτυξη των παιδιών – παρόλο που η ανατροφή των παιδιών, στον σημερινό κόσμο, μπορεί μερικές φορές να αισθάνεται αποδυνάμωση και να μας κάνει να νιώθουμε ότι δεν συμβαίνει αυτό.

Το δικό σας άγχος, ακόμη και όταν το παιδί σας είναι μικρό, θα μπορούσε να επηρεάσει αρνητικά τη σχέση γονέα-παιδιού, οδηγώντας σε περαιτέρω επιπλοκές και για τους δύο αργότερα. Εάν είστε νέος γονέας, είναι ζωτικής σημασίας να διασφαλίσετε ότι έχετε την υποστήριξη που χρειάζεστε το συντομότερο δυνατό. Τα πιθανά βήματα δράσης περιλαμβάνουν:

1. Ξεκινήστε νωρίς. Όσον αφορά το άγχος και την ανατροφή των παιδιών, σκεφτείτε τα μοναδικά σημεία ευπάθειάς σας όσο το δυνατόν νωρίτερα στο γονεϊκό σας ταξίδι. Για παράδειγμα: είστε μονογονέας; Το παιδί σας έχει ειδικές ανάγκες; Βιώσατε αντιξοότητες στην παιδική σας ηλικία; Πώς μπορεί η σχέση σας με τους γονείς σας να επηρεάσει το γονεϊκό σας στυλ; Με καλούς τρόπους; Με όχι και τόσο καλούς τρόπους; Ποιοι είναι οι άνθρωποι στη ζωή σας στους οποίους μπορείτε να απευθυνθείτε όταν αισθάνεστε άγχος ή καταπονημένοι; Υπάρχουν άλλες σημαντικές πηγές άγχους, όπως τα οικονομικά, η εργασία ή μια προσωπική ασθένεια που αντιμετωπίζετε;

Η αναγνώριση αυτών των περιοχών θα αυξήσει την επίγνωσή σας γι’ αυτά και αυτό από μόνο του μπορεί να βοηθήσει στην ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων. Επιπλέον, ο έγκαιρος εντοπισμός τους δίνει μια ευκαιρία για προληπτική προστασία έναντι του τρόπου με τον οποίο αυτοί οι παράγοντες μπορεί να επηρεάσουν αρνητικά την ικανότητά σας να είστε γονείς.

2. Γίνετε πρότυπο για το παιδί σας για το πώς να αντιμετωπίζει προληπτικά το άγχος με υγιείς τρόπους. Στοχεύστε στην εξάλειψη των ανθυγιεινών τρόπων αντιμετώπισης του στρες στη ζωή σας.

3. Να είστε ευγενικοί με τον εαυτό σας. Η τελειότητα υπερεκτιμάται όταν πρόκειται για γονική μέριμνα. Προσπαθήστε για μια σταθερά υγιή δυναμική που είναι βιώσιμη με την πάροδο του χρόνου. Αφήστε χώρο για ανάπτυξη και μάθηση όταν τα πράγματα δεν το κάνουν  πάει όπως έχει προγραμματιστεί. Σε δύσκολες στιγμές, να είστε πάντα συμπονετικοί με τον εαυτό σας και το παιδί σας.

4. Να είστε συνεπείς. Ακόμη και 30 λεπτά την ημέρα δεσμού και παιχνιδιάρικου δεσμού χωρίς άγχος (π.χ. Βεβαιωθείτε ότι είστε παρών σε αυτές τις στιγμές και χωρίς περισπασμούς).

5. Ζητήστε επαγγελματική βοήθεια. Εάν δεν παίρνετε την υποστήριξη που χρειάζεστε, αισθάνεστε συνεχώς συγκλονισμένοι ή ανησυχείτε ότι το παιδί σας δυσκολεύεται, είναι εντάξει να ζητήσετε βοήθεια.