Ποια μοτίβα όρεξης ή κατανάλωσης τροφής στην παιδική ηλικία συνδέονται με μετέπειτα συμπτώματα διατροφικής διαταραχής

Μια ενθουσιώδης (υπερβολική) ανταπόκριση στο φαγητό στην πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να συνδέεται με υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης συμπτωμάτων διατροφικής διαταραχής στην εφηβεία, σύμφωνα με μια νέα μελέτη με επικεφαλής τους ερευνητές στο UCL και στο Πανεπιστήμιο Erasmus του Ρότερνταμ.

Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο The Lancet Child & Adolescent Health, εξέτασε δεδομένα έρευνας από 3.670 νέους στο Ηνωμένο Βασίλειο και την Ολλανδία για να διερευνήσει πώς τα χαρακτηριστικά της όρεξης στην πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να σχετίζονται με την πιθανότητα εμφάνισης συμπτωμάτων διατροφικής διαταραχής έως και 10 χρόνια αργότερα.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι μια ιδιαίτερα υψηλή ανταπόκριση στα τρόφιμα, που ορίζεται ως η επιθυμία για φαγητό όταν βλέπεις, μυρίζεις ή δοκιμάζεις εύγευστο φαγητό, στην ηλικία των τεσσάρων και πέντε ετών, συνδέθηκε με υψηλότερη πιθανότητα εμφάνισης μιας σειράς συμπτωμάτων διατροφικής διαταραχής στην ηλικία των 12 ετών έως 14.

Η ομάδα ανακάλυψε επίσης ότι ένας πιο αργός ρυθμός φαγητού και το αίσθημα κορεσμού πιο γρήγορα (υψηλή ευαισθησία στον κορεσμό) στην πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να είναι προστατευτικό έναντι της εμφάνισης ορισμένων συμπτωμάτων διατροφικής διαταραχής αργότερα.

Η συν-επικεφαλής συγγραφέας Δρ Ivonne Derks (UCL Institute of Epidemiology & Health Care) δήλωσε: «Αν και η μελέτη μας δεν μπορεί να αποδείξει την αιτιότητα, τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι η ανταπόκριση στα τρόφιμα μπορεί να είναι ένας προδιαθεσικός παράγοντας κινδύνου για την εμφάνιση συμπτωμάτων διατροφικής διαταραχής στην εφηβεία.

Ωστόσο, η υψηλή ανταπόκριση στο φαγητό είναι επίσης μια φυσιολογική και πολύ κοινή συμπεριφορά και θα πρέπει να θεωρείται απλώς ένας πιθανός παράγοντας κινδύνου μεταξύ πολλών και όχι κάτι που προκαλεί ανησυχία στους γονείς».

Η υψηλότερη ανταπόκριση στα τρόφιμα συνδέθηκε με 16% έως 47% αύξηση στις πιθανότητες αναφοράς συμπτωμάτων διατροφικής διαταραχής, συμπεριλαμβανομένων των συμπτωμάτων υπερφαγίας, της ανεξέλεγκτης τροφής, της συναισθηματικής τροφής, της συγκρατημένης διατροφής και των αντισταθμιστικών συμπεριφορών.

Η αύξηση κατά 47% βρέθηκε για τα συμπτώματα υπερφαγίας (το να τρως πολύ μεγάλη ποσότητα φαγητού ή/και να νιώθεις το αίσθημα απώλειας ελέγχου στο φαγητό), που σημαίνει ότι οι έφηβοι των οποίων οι γονείς τους βαθμολόγησαν υψηλότερα ως προς την ανταπόκριση στα τρόφιμα είχαν σχεδόν τρεις φορές περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν ή αναφέρουν συμπτώματα υπερφαγίας σε σύγκριση με τους εφήβους των οποίων οι γονείς σημείωσαν τη χαμηλότερη βαθμολογία.

Βρέθηκε μια αύξηση 16% στις πιθανότητες για συγκρατημένη διατροφή, σύμφωνα με την οποία ένα άτομο περιορίζει την πρόσληψη τροφής για να χάσει βάρος ή να αποφύγει την αύξηση του σωματικού βάρους.

Ακριβώς όπως η ανταπόκριση στα τρόφιμα, η συναισθηματική υπερφαγία στην πρώιμη παιδική ηλικία συνδέθηκε επίσης με υψηλότερες πιθανότητες εμπλοκής σε αντισταθμιστικές συμπεριφορές, οι οποίες αποσκοπούν στην αποφυγή αύξησης βάρους, όπως η παράλειψη γευμάτων, η νηστεία και η υπερβολική άσκηση.

Με τη σειρά τους, ορισμένα χαρακτηριστικά της όρεξης φάνηκαν να είναι προστατευτικά έναντι της εμφάνισης συμπτωμάτων διατροφικής διαταραχής αργότερα. Η υψηλότερη ανταπόκριση στον κορεσμό –δηλαδή, το αίσθημα κορεσμού πιο γρήγορα μετά το φαγητό και το αίσθημα κορεσμού για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα– συνδέθηκε με χαμηλότερες πιθανότητες μη ελεγχόμενης τροφής (που ορίζεται ως ο βαθμός στον οποίο κάποιος αισθάνεται εκτός ελέγχου και τρώει περισσότερο από το συνηθισμένο) και αντισταθμιστικό συμπεριφορές.

Ένας πιο αργός ρυθμός φαγητού, εν τω μεταξύ, συνδέθηκε με χαμηλότερες πιθανότητες αντισταθμιστικών συμπεριφορών και συγκρατημένης διατροφής.

Οι ερευνητές ανακάλυψαν επίσης ότι τα χαρακτηριστικά της όρεξης, όπως η ιδιοτροπία στα τρόφιμα, η συναισθηματική υποκατανάλωση τροφής (τρώω λιγότερο λόγω χαμηλής διάθεσης) και η απόλαυση του φαγητού στην πρώιμη παιδική ηλικία δεν συνδέονταν με μετέπειτα συμπτώματα διατροφικής διαταραχής στην εφηβεία.

Για τη μελέτη, οι ερευνητές εξέτασαν δεδομένα από δύο ξεχωριστές διαχρονικές μελέτες: Generation R, παιδιά που γεννήθηκαν στο Ρότερνταμ της Ολλανδίας, μεταξύ 2002 και 2006, και Gemini, που ακολουθεί δίδυμα που γεννήθηκαν στην Αγγλία και την Ουαλία το 2007.

Τα χαρακτηριστικά της όρεξης αξιολογήθηκαν με βάση τις απαντήσεις στο ερωτηματολόγιο των γονέων όταν τα παιδιά ήταν τεσσάρων ή πέντε ετών. Τα συμπτώματα της διατροφικής διαταραχής αναφέρθηκαν από τους ίδιους τους τότε έφηβους σε ηλικία 12 έως 14 ετών, όταν τυπικά αρχίζουν να εμφανίζονται συμπτώματα διατροφικής διαταραχής.

Περίπου το 10% των εφήβων ανέφεραν συμπτώματα υπερφαγίας, όπου οι άνθρωποι τρώνε μια ασυνήθιστη ποσότητα φαγητού ή/και νιώθουν το αίσθημα απώλειας ελέγχου της κατανάλωσης. Επιπλέον, το 50% ανέφερε τουλάχιστον μία συμπεριφορά για να αντισταθμίσει την πρόσληψη τροφής ή για να αποφύγει την αύξηση του σωματικού βάρους, όπως η παράλειψη ενός γεύματος.

Η συν-επικεφαλής συγγραφέας Dr Clare Llewellyn (Ινστιτούτο Επιδημιολογίας & Υγείας του UCL) δήλωσε: «Ενώ ο ρόλος της όρεξης στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας έχει μελετηθεί εδώ και πολλές δεκαετίες, αυτή είναι η πρώτη μελέτη που εξετάζει διεξοδικά τον ρόλο των χαρακτηριστικών της όρεξης στην την ανάπτυξη συμπτωμάτων διατροφικής διαταραχής.

«Οι διατροφικές διαταραχές μπορεί να είναι πιο δύσκολο να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά μόλις αναπτυχθούν και επομένως θα ήταν καλύτερο να αποτραπούν από το να εμφανιστούν στο πρώτο στάδιο. Η εργασία μας στον εντοπισμό παραγόντων κινδύνου στην πρώιμη ζωή στοχεύει στην υποστήριξη της ανάπτυξης πιθανών στρατηγικών πρόληψης. Αυτά θα μπορούσαν, για παράδειγμα, να περιλαμβάνουν την παροχή επιπλέον υποστήριξης σε παιδιά με υψηλότερο κίνδυνο».

Τα χαρακτηριστικά της όρεξης δείχνουν πώς ανταποκρινόμαστε στο φαγητό και την ευκαιρία να φάμε, και τον βαθμό στον οποίο θέλουμε να φάμε περισσότερο ή λιγότερο όταν βιώνουμε αρνητικά συναισθήματα.

Η καθηγήτρια Pauline Jansen του Πανεπιστημίου Erasmus του Ρότερνταμ δήλωσε: «Συνολικά, τα ευρήματά μας υποδηλώνουν ότι η ανάπτυξη και η δοκιμή στρατηγικών πρόληψης μπορεί να είναι μια αξιόλογη προσπάθεια. Αν και η όρεξη έχει ένα σημαντικό γενετικό στοιχείο, γνωρίζουμε επίσης ότι υπάρχουν περιβαλλοντικές επιρροές που προσφέρουν ευκαιρίες για αλλαγή συμπεριφοράς».

Οι ερευνητές υποδεικνύουν ότι ένα υγιεινό περιβάλλον διατροφής και οι ανταποκρινόμενες γονικές στρατηγικές σίτισης μπορεί να βοηθήσουν στη μείωση του κινδύνου ανάπτυξης διατροφικών διαταραχών.

Ο συν-επικεφαλής συγγραφέας Dr Zeynep Nas (Ινστιτούτο Επιδημιολογίας και Υγείας του UCL) εξήγησε: «Ένα περιβάλλον υγιεινής διατροφής είναι ένα περιβάλλον στο οποίο διατίθενται υγιεινά τρόφιμα και πιο προεξέχοντα, εμφανή και οικονομικά προσιτά από λιγότερο υγιεινές επιλογές. Αυτό περιλαμβάνει επίσης ευρύτερη πρόσβαση σε τρόφιμα όπως τι είδη φαγητού είναι διαθέσιμα στη γειτονιά μας και τι φαγητό βλέπουμε στην τηλεόραση. Η ανταποκρινόμενη σίτιση αφορά την παροχή θρεπτικής τροφής σε καθορισμένες ώρες γευμάτων και σνακ, και στη συνέχεια να επιτρέπει στο παιδί να αποφασίσει τι θα φάει και πόσο θα φάει (αν υπάρχει καθόλου) χωρίς να το πιέζει».

Σε μια ξεχωριστή εργασία, που έγινε δεκτή για δημοσίευση στο International Journal of Eating Disorders, μια παρόμοια ερευνητική ομάδα εξέτασε τις ίδιες δύο κοόρτες, Generation R και Gemini, για να διερευνήσει πώς οι γονικές πρακτικές σίτισης στην πρώιμη παιδική ηλικία μπορεί να επηρεάσουν την πιθανότητα εμφάνισης συμπτωμάτων διατροφικής διαταραχής στην εφηβεία.

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι μη ανταποκρινόμενες πρακτικές σίτισης, όπως η άσκηση πίεσης στα παιδιά να φάνε ή να χρησιμοποιούν φαγητό ως ανταμοιβή ή για να καταπραΰνουν τα συναισθήματα, συνδέονται με μεγαλύτερη πιθανότητα εμφάνισης συγκεκριμένων συμπτωμάτων διατροφικής διαταραχής αργότερα. Ωστόσο, οι συσχετίσεις ήταν μικρές και διέφεραν μεταξύ των δύο κοορτών και οι ερευνητές είπαν ότι απαιτούνται περαιτέρω μελέτες αντιγραφής.

Η έρευνα υποστηρίχθηκε από τη φιλανθρωπική οργάνωση ψυχικής υγείας MQ Mental Health Research, το Rosetrees Trust και τον Ολλανδικό Οργανισμό Έρευνας και Ανάπτυξης Υγείας (ZonMw).