Γιατί τα παιδιά φοβούνται το σκοτάδι;
Αυτός ο φόβος έχει τις ρίζες του στην ανθρώπινη εξέλιξη.
Ο λόγος που τα παιδιά μας φοβούνται το σκοτάδι και που πιστεύουν ότι κάτω από το κρεβάτι τους υπάρχει ένα τέρας δεν είναι επειδή έχουν δει κάποια ταινία τρόμου. Ούτε γιατί οι φίλοι τους τούς έχουν αφηγηθεί ιστορίες με φαντάσματα. Είναι γιατί όλοι οι άνθρωποι φοβόμαστε το σκοτάδι. Και τα τέρατα υπάρχουν, πράγματι.
«Σε όλη τη διάρκεια της εξελικτικής ιστορίας μας, το σκοτάδι έκρυβε κινδύνους», σχολιάζει σχετικά ο καθηγητής Ψυχολογίας Peter Gray. Η όραση είναι η βασική αίσθηση στην οποία στηρίζεται ο άνθρωπος για την επιβίωσή του, οπότε το σκοτάδι μας τοποθετεί αυτομάτως σε μειονεκτική θέση.
«Τα τέρατα συμβολίζουν τα ζώα θηρευτές. Τα λιοντάρια, τις τίγρεις και τα φίδια. Δεν είναι παράξενο που φοβόμαστε αυτά τα πράγματα».
Υπάρχουν δύο είδη φόβων: οι εγγενείς και οι επίκτητοι. Εκ γενετής, για παράδειγμα, φοβόμαστε το ύψος και τους ξαφνικούς θορύβους. Στην πορεία, αρχίζουμε να φοβόμαστε τα φίδια και τις αράχνες.
Ο φόβος για το σκοτάδι είναι επίκτητος ή εγγενής; Δεν υπάρχει επιστημονική ομοφωνία. «Αναμφίβολα όμως είναι παρών από τους πρώτους μήνες της ζωής μας», εξηγεί ο Gray.
Όταν πέφτει η νύχτα, θέλουμε ενστικτωδώς να κρυφτούμε σε μια σπηλιά ή στην κρεβατοκάμαρά μας, κατά προτίμηση παρέα με άλλους ανθρώπους που θα μας βοηθήσουν να απωθήσουμε μια απειλή τις ώρες που οι αισθήσεις μας υπολειτουργούν. Ίσως γι’ αυτό τα μικρά παιδιά κλαίνε αν τα αφήσουμε μόνα σε ένα σκοτεινό δωμάτιο. «Χάρη στη φυσική επιλογή, τα βρέφη που εξέφραζαν φόβο να μείνουν μόνα κλαίγοντας και φωνάζοντας τους φροντιστές τους ήταν πιθανότερο να επιβιώσουν», υποστηρίζει ο ειδικός.
Γιατί όμως τόσο πολλά παιδιά νομίζουν ότι κάποιο τέρας κρύβεται κάτω από το κρεβάτι τους ή στην ντουλάπα τους; «Υποθέτω ότι ένα τέρας θα κρυβόταν σε κάποιο μέρος όπου θα ήταν αόρατο. Όταν πηγαίνουμε λοιπόν στο παιδικό δωμάτιο και κοιτάμε γύρω μας, δεν βλέπουμε κανένα τέρας. Αλλά μόλις κλείνουμε το φως, συνειδητοποιούμε ότι υπάρχουν κάποια σημεία στα οποία δεν ψάξαμε».
Βέβαια, το είδος των τεράτων που φοβούνται τα σύγχρονα παιδιά συνδέεται με τις πολιτισμικές επιρροές τους. «Τα τέρατα για τα οποία διαβάζουμε στα βιβλία ή που βλέπουμε στην τηλεόραση είναι αυτά που κυριαρχούν στη φαντασία ενός παιδιού».
Πώς θα βοηθήσουμε όμως το παιδί μας αν τρέμει το σκοτάδι;
Ο Gray είναι υπέρ της συγκοίμησης, σε μια τέτοια περίπτωση, αν όχι με ένα νεογέννητο (όπου υπάρχει ο κίνδυνος του αιφνίδιου βρεφικού θανάτου), σίγουρα με ένα μεγαλύτερης ηλικίας, υγιές παιδί. Εκτός βέβαια αν ο γονιός βρίσκεται υπό την επήρεια ουσιών, για παράδειγμα έχει καταναλώσει πριν από τον ύπνο μεγάλες ποσότητες αλκοόλ. Σε διαφορετική περίπτωση, θεωρεί το co-sleeping «την καλύτερη λύση. Αν το παιδί σας φοβάται να κοιμηθεί μόνο το βράδυ, απλά μην το αφήσετε να κοιμηθεί μόνο», καταλήγει ο ψυχολόγος.
