Σε ποια ηλικία αρχίζουν τα παιδιά μας να δημιουργούν αναμνήσεις;
Τι μας έχει αποκαλύψει η επιστήμη μέχρι σήμερα για τους παράξενους μηχανισμούς της μνήμης στην παιδική ηλικία.
Μια αχνή εικόνα έρχεται από τα βάθη του μυαλού μου: τους γονείς μου να τρέχουν πανικόβλητοι μέσα στην παιδική χαρά κι εγώ να κλαίω γοερά. Δεν είμαι σίγουρη, ωστόσο, αν πρόκειται για πραγματική ανάμνηση ή για μια εικόνα που κατασκεύασε το μυαλό μου μετά τις αφηγήσεις των γονιών μου για εκείνο το περιστατικό που κυριολεκτικά με σημάδεψε: την ημέρα που με χτύπησε μια κούνια ακριβώς πάνω από το μάτι, με αποτέλεσμα να κάνω τα πρώτα μου ράμματα.
Τότε ήμουν περίπου τριών ετών και, πράγματι, όπως επιβεβαιώνει η dr Renee Spencer, Αμερικανίδα ειδικός στη συμβουλευτική ψυχολογία, σε αυτή περίπου την ηλικία αρχίζουμε να φτιάχνουμε αναμνήσεις. Ας δούμε λοιπόν τα μεγαλύτερα ορόσημα της μνήμης ενός παιδιού.
Πριν από τα 3 χρόνια
Προς το παρόν δεν γνωρίζουμε πολλά για τη μνήμη στη διάρκεια των τριών πρώτων χρόνων της ζωής ενός παιδιού. Όμως σύμφωνα με μελέτες που έχουν γίνει πάνω στη λεγόμενη δηλωτική (τη συνειδητή) μνήμη των βρεφών, αν υπάρχει ένα πράγμα που δεν ξεχνούν τα παιδιά κάτω των 3 ετών, αυτό είναι ο ήχος της φωνής της μαμάς.
«Ακόμα και τα νεογέννητα μωρά ανταποκρίνονται συναισθηματικά στον ήχο της φωνής της μητέρας τους», σχολιάζει η dr Spencer. «Μόλις μιλάει η μαμά, αυτομάτως χαμογελούν ή ηρεμούν». Η ίδια ειδικός πιστεύει ότι ήδη από τη μήτρα αποθηκεύουμε στη μνήμη μας αυτό το πολύτιμο ηχητικό «αρχείο».
Νηπιακή και προσχολική ηλικία
Η επανάληψη και η ρουτίνα είναι αυτές που βοηθούν τα παιδιά 3-7 ετών να δημιουργήσουν τις πρώτες τους αναμνήσεις. «Με την επανάληψη και την ανάκληση μια ανάμνηση παγιώνεται μακροπρόθεσμα, καθώς έτσι μετατρέπεται σε οργανωμένη και ταξινομημένη πληροφορία», εξηγεί η dr. Spencer. «Όσο συχνότερα ανακαλούμε κάτι, τόσο ευκολότερο μας γίνεται να το ανακαλέσουμε. Έτσι, όταν για παράδειγμα μιλάμε στα παιδιά, τα βοηθάμε να αναπτύξουν από μικρά καλύτερη μνήμη».
Όπως προσθέτει μάλιστα η ίδια, πριν από την ηλικία των 5 ετών το μυαλό ενός παιδιού απορροφά τις πληροφορίες σαν σφουγγάρι. Αυτά τα χρόνια, επομένως, είναι ιδανικά για να μάθει κάτι.
Οι επώδυνες αναμνήσεις είναι οι πιο δυνατές
Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι αυτό που μου έχει μείνει από τα πρώτα χρόνια της ζωής μου δεν είναι κάποια γενέθλια ή ένα οικογενειακό ταξίδι, αλλά η μέρα που έκανα τα πρώτα μου ράμματα. Γιατί όπως εξηγεί η dr Spencer, μεταξύ των 3 και των 7 ετών οι άσχημες αναμνήσεις επισκιάζουν τις όμορφες.
«Έχουμε την τάση να θυμόμαστε κάτι τραυματικό γιατί μάς πλήγωσε», εξηγεί η ειδικός, τονίζοντας όμως και τη θετική πλευρά της συγκεκριμένης ιδιοτροπίας της μνήμης: «Αυτό συμβαίνει γιατί όταν θυμόμαστε τα πράγματα που μας πλήγωσαν, είναι πιθανότερο να αποφύγουμε ένα ανάλογο περιστατικό στο μέλλον».
Σχολικά χρόνια
«Στα παιδιά που είναι 7-10 ετών και στα μεγαλύτερα παιδιά αναπτύσσεται περισσότερο ο ιππόκαμπος (η περιοχή του εγκεφάλου που ευθύνεται για την επεξεργασία μιας μακροπρόθεσμης ανάμνησης και για τις συναισθηματικές αντιδράσεις που προκαλεί). Τότε επίσης αναπτύσσεται η ικανότητά τους να ανακαλούν αναμνήσεις», εξηγεί η dr. Spencer. «Τα παιδιά αυτής της ηλικίας αρχίζουν να οργανώνουν και να αποθηκεύουν πληροφορίες πιο αποτελεσματικά».
Ίσως μάς απογοητεύει το γεγονός ότι το παιδί μας θα θυμάται ελάχιστα από τα 7 πρώτα χρόνια της ζωής του. Δεν είναι κρίμα που δεν θα του μείνει τίποτα από εκείνο το φανταστικό ταξίδι στο εξωτερικό, που είχαμε κάνει οικογενειακώς;
Εδώ λοιπόν μπαίνουν στο παιχνίδι οι φωτογραφίες, τα βίντεο και οι δικές μας αφηγήσεις. Σε αυτές θα μπορεί το παιδί μας να ανατρέχει, ακόμα και ως ενήλικας, για να καλύψει τα κενά της μνήμης του και να ξαναζήσει μερικές από τις ωραιότερες στιγμές των παιδικών χρόνων του.
