Στέρηση ύπνου: Ναι, οι γονείς πρέπει να στέλνουν το έφηβο παιδί τους για ύπνο
Οι έφηβοι χρειάζονται ακόμα γύρω στις 9 ώρες ύπνου και πρέπει οι γονείς να φροντίζουν να κοιμούνται τα παιδιά τους επαρκώς
Ζούμε σε μια εποχή όπου η ανατροφή των παιδιών έχει γίνει μια ατέλειωτη διαπραγμάτευση. Θέλουμε να ακούμε τη γνώμη τους, να σεβόμαστε την αυτονομία τους και να αποφεύγουμε τις συγκρούσεις. Όλα αυτά είναι υπέροχα, μέχρι τη στιγμή που πέφτουμε πάνω σε βιολογικά δεδομένα.
Συχνά, γονείς εφήβων παραδέχονται με έναν αναστεναγμό ήττας: «Κοιμάται στις 2 ή 3 το πρωί. Ξέρω ότι δεν του κάνει καλό, αλλά δεν αντέχω άλλον τσακωμό».
Ας είμαστε ξεκάθαροι: Ο ύπνος δεν είναι lifestyle επιλογή. Δεν είναι «προτίμηση». Είναι μια βιολογική ανάγκη πάνω στην οποία χτίζονται όλα τα υπόλοιπα. Και όταν βλέπουμε εφήβους με άγχος, κατάθλιψη, οξυθυμία και αδυναμία συγκέντρωσης, πριν ψάξουμε για περίπλοκες διαγνώσεις, πρέπει να ρωτήσουμε το προφανές: Πόσο κοιμούνται;
Στέρηση ύπνου και ο φαύλος κύκλος του «ζόμπι»
Ποιος ενήλικας θα μπορούσε να μένει ξύπνιος μέχρι τα ξημερώματα, να πηγαίνει δουλειά με 4 ώρες ύπνου και να μην καταρρεύσει ψυχολογικά; Κανείς. Κι όμως, αφήνουμε τα παιδιά μας, των οποίων ο εγκέφαλος ακόμα αναπτύσσεται, να ζουν ακριβώς έτσι:
- Ξενύχτι γιατί «επιτέλους το σπίτι ησύχασε» ή για gaming/chatting.
- Πρωινό ξύπνημα σε κατάσταση «ομίχλης».
- Το σχολείο περνάει σαν υπνοβασία.
- Επιστροφή σπίτι και δίωρος ύπνος (crash) το απόγευμα.
- Αφύπνιση το βράδυ και επανάληψη του κύκλου.
Μια νέα έρευνα του 2025 από το Vaageswari College of Pharmacy επιβεβαιώνει αυτό που βλέπουμε καθημερινά: Ανάμεσα στους εφήβους με κακό ύπνο, το 82% είχε υψηλό στρες, το 68% αυξημένο άγχος και πάνω από τους μισούς εμφάνιζαν καταθλιπτικά συμπτώματα.
Η σύγχυση της εξάντλησης με την προσωπικότητα
Το πιο επικίνδυνο κομμάτι είναι ότι οι έφηβοι (και συχνά οι γονείς) μπερδεύουν την εξάντληση από τη στέρηση ύπνου με τον χαρακτήρα. Θεωρούν ότι η κακή διάθεση, η έλλειψη κινήτρου ή η επιθετικότητα είναι «απλώς εφηβεία». Στην πραγματικότητα, η χρόνια στέρηση ύπνου προκαλεί:
- Συναισθηματική αστάθεια: Ξεσπάσματα θυμού και δάκρυα για ασήμαντους λόγους.
- «Μυστηριώδες» άγχος: Ο εγκέφαλος χάνει την ικανότητά του να ρυθμίζει την αντίληψη του κινδύνου. Όλα φαίνονται πιο μαύρα και τρομακτικά.
- Συμπτώματα που μιμούνται τη ΔΕΠΥ: Η αφηρημάδα και τα κενά μνήμης λόγω κούρασης μοιάζουν εξαιρετικά με τη Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής.
- Ακαδημαϊκή πτώση: Το μυαλό απλώς δεν μπορεί να ακολουθήσει, όσο κι αν προσπαθεί το παιδί.
Γιατί πρέπει να παρέμβετε εσείς (και όχι να περιμένετε να «το καταλάβουν»)
Δεν μπορούμε να βασιστούμε στους εφήβους να ρυθμίσουν μόνοι τον ύπνο τους. Ο εγκέφαλός τους δεν έχει αναπτύξει πλήρως την αίσθηση των μακροπρόθεσμων συνεπειών. Η κοινωνική τους ζωή (Snapchat, Instagram, online gaming) έχει οργανωθεί γύρω από αυτό το δυσλειτουργικό ωράριο που προκαλεί στέρηση ύπνου.
Θυμηθείτε τα λόγια του Ιπποκράτη: «Πριν θεραπεύσεις κάποιον, ρώτα τον αν είναι πρόθυμος να εγκαταλείψει αυτά που τον αρρωσταίνουν». Οι έφηβοι σπάνια είναι πρόθυμοι. Γι’ αυτό χρειάζονται γονείς, όχι φίλους.
Το σχέδιο δράσης σε 5 βήματα
Ναι, θα υπάρξει αντίδραση. Ναι, θα υπάρξει γκρίνια. Αλλά η υγεία του παιδιού σας αξίζει αυτή τη μάχη.
Βήμα 1: Ονομάστε το πρόβλημα Μιλήστε με δεδομένα, όχι με κατηγορίες. «Παρατηρώ ότι είσαι συνεχώς πεσμένος/η ψυχολογικά», «Βλέπω ότι δυσκολεύεσαι να συγκεντρωθείς». Αν σας έχουν πει οι ίδιοι ότι νιώθουν άγχος, χρησιμοποιήστε τα δικά τους λόγια.
Βήμα 2: Θυμίστε τους ότι νοιάζεστε «Δεν το κάνω αυτό για να σε ελέγξω ή να σε τιμωρήσω. Το κάνω γιατί θέλω να είσαι καλά και να νιώθεις χαρούμενος/η».
Βήμα 3: Κανονικοποιήστε τη θυσία Εξηγήστε ότι για να νιώσουμε καλύτερα, πρέπει να θυσιάσουμε κάτι. Για να έχεις καλύτερη φυσική κατάσταση, θυσιάζεις την ξεκούραση για γυμναστική. Για να έχεις ψυχική υγεία, πρέπει να θυσιάσεις το νυχτερινό scrolling.
Βήμα 4: Ο Κανόνας των 9 ωρών Βάλτε έναν απλό κανόνα: Οι οθόνες κλείνουν 9 ώρες πριν την ώρα αφύπνισης. Αν το σχολείο απαιτεί ξύπνημα στις 6:30 π.μ., τότε στις 9:30 μ.μ. τα πάντα σβήνουν.
Βήμα 5: Η Τεχνολογία έξω από το δωμάτιο Αυτό είναι το κλειδί. Κινητά, tablets, χειριστήρια κονσόλας μπαίνουν σε ένα καλάθι στο σαλόνι ή στην κουζίνα το βράδυ. Μπορούν να διαβάσουν βιβλίο, να ζωγραφίσουν, να χαλαρώσουν στο δωμάτιό τους, αλλά οι οθόνες τέλος.
Τέλος, ας είμαστε ειλικρινείς: Αν αυτό το μέτρο σάς φαίνεται υπερβολικό, ίσως πρέπει να εξετάσετε και τη δική σας σχέση με την τεχνολογία. Οι συσκευές αυτές φτιάχτηκαν από τα πιο έξυπνα μυαλά του πλανήτη για να είναι εθιστικές. Κανείς μας δεν έχει ανοσία. Αλλά όλοι μας, και ειδικά τα παιδιά μας, χρειαζόμαστε προστασία.
Βάλτε τα όρια. Το παιδί σας μπορεί να μη σας ευχαριστήσει σήμερα, αλλά ο ξεκούραστος εαυτός του θα σας ευγνωμονεί αύριο.
Μπορεί να σας ενδιαφέρει
Διαβάστε ακόμα
Στέρηση ύπνου: Ναι, οι γονείς πρέπει να στέλνουν το έφηβο παιδί τους για ύπνο