Πώς να μεγαλώσετε ένα ευγενικό και συμπονετικό παιδί: το μυστικό είναι το πόσο κοντά του σας νιώθει
Τα μικρά παιδιά που είναι κοντά στους γονείς τους είναι πιο πιθανό να μεγαλώσουν ως ευγενικά, εξυπηρετικά και συμπονετικά πλάσματα
Ένας δεσμός αγάπης μεταξύ των γονιών και των παιδιών τους νωρίς στη ζωή αυξάνει σημαντικά την τάση του παιδιού να είναι «συμπονετικό» και να ενεργεί με καλοσύνη και ενσυναίσθηση προς τους άλλους, σύμφωνα με έρευνα.
Η μελέτη του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ χρησιμοποίησε δεδομένα από περισσότερα από 10.000 άτομα που γεννήθηκαν μεταξύ 2000 και 2002 για να κατανοήσει τη μακροπρόθεσμη αλληλεπίδραση μεταξύ των πρώιμων σχέσεών μας με τους γονείς μας, της κοινωνικής μας ενσυναίσθησης και της ψυχικής υγείας. Είναι μια από τις πρώτες μελέτες που εξέτασαν πώς αυτά τα χαρακτηριστικά αλληλοεπιδρούν σε μια μακρά περίοδο που καλύπτει την παιδική και την εφηβική ηλικία.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα άτομα που βίωσαν τρυφερές και στοργικές σχέσεις με τους γονείς τους στην ηλικία των τριών ετών όχι μόνο είχαν λιγότερα προβλήματα ψυχικής υγείας κατά την πρώιμη παιδική ηλικία και την εφηβεία, αλλά εμφάνιζαν και αυξημένες «συμπονετικές» τάσεις. Αυτές αναφέρονται σε κοινωνικά επιθυμητές συμπεριφορές που προορίζονται να ωφελήσουν τους άλλους, όπως η καλοσύνη, η ενσυναίσθηση, η εξυπηρετικότητα, η γενναιοδωρία και ο εθελοντισμός.
Παρόλο που η συσχέτιση μεταξύ των σχέσεων γονέα-παιδιού και της μετέπειτα κοινωνικότητας πρέπει να επαληθευτεί μέσω περαιτέρω έρευνας, η μελέτη επισημαίνει μια σημαντική συσχέτιση. Κατά μέσο όρο, διαπιστώθηκε ότι για κάθε τυπική μονάδα πάνω από τα «κανονικά» επίπεδα που η εγγύτητα ενός παιδιού με τους γονείς του ήταν υψηλότερη στην ηλικία των τριών, η κοινωνική του συμπονετικότητα αυξήθηκε κατά 0,24 της τυπικής μονάδας κατά την εφηβεία.
Αντίθετα, τα παιδιά των οποίων οι πρώιμες γονικές σχέσεις ήταν συναισθηματικά τεταμένες ή καταχρηστικές ήταν λιγότερο πιθανό να αναπτύξουν συμπονετικές συνήθειες με την πάροδο του χρόνου. Οι ερευνητές προτείνουν ότι αυτό ενισχύει την υπόθεση για την ανάπτυξη στοχευμένων πολιτικών και υποστήριξης για νεαρές οικογένειες εντός των οποίων η δημιουργία στενών σχέσεων γονέα-παιδιού μπορεί να μην είναι πάντα απλή – για παράδειγμα, εάν οι γονείς παλεύουν με οικονομικές και εργασιακές πιέσεις και δεν έχουν πολύ χρόνο.
Η μελέτη διερεύνησε επίσης κατά πόσο η ψυχική υγεία και η συμπονετική συμπεριφορά είναι σταθερά «χαρακτηριστικά» στους νέους και πόσο κυμαίνονται ανάλογα με περιστάσεις όπως αλλαγές στο σχολείο ή στις προσωπικές σχέσεις. Αξιολόγησε τόσο την ψυχική υγεία όσο και την συμπονετικότητα στις ηλικίες των 5, 7, 11, 14 και 17 ετών, προκειμένου να αναπτύξει μια ολοκληρωμένη εικόνα της δυναμικής που διαμορφώνει αυτά τα χαρακτηριστικά και του τρόπου με τον οποίο αλληλεπιδρούν.
Την έρευνα ανέλαβαν ο Ιωάννης Κατσαντώνης και ο Δρ Ros McLellan, αμφότεροι από τη Σχολή Αγωγής του Πανεπιστημίου του Κέιμπριτζ. Ο Κατσαντώνης, ο κύριος συγγραφέας και διδακτορικός ερευνητής με ειδίκευση στην ψυχολογία και την εκπαίδευση, δήλωσε: «Η ανάλυσή μας έδειξε ότι μετά από μια ορισμένη ηλικία, τείνουμε να είμαστε ψυχικά καλά ή ψυχικά διαθέσμοι και έχουμε ένα λογικά σταθερό επίπεδο ανθεκτικότητας. Η κοινωνικότητα ποικίλλει περισσότερο και για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ανάλογα με το περιβάλλον μας. Μεγάλη επιρροή φαίνεται να έχει η πρώιμη σχέση μας με τους γονείς μας. Ως παιδιά, εσωτερικεύουμε εκείνες τις πτυχές των σχέσεών μας με τους γονείς που χαρακτηρίζονται από συναίσθημα, φροντίδα και ζεστασιά. Αυτό επηρεάζει τη μελλοντική μας διάθεση να είμαστε ευγενικοί και βοηθητικοί με τους άλλους».
Η μελέτη χρησιμοποίησε δεδομένα από 10.700 συμμετέχοντες στη μελέτη κοόρτης Millennium, η οποία παρακολούθησε την ανάπτυξη μιας μεγάλης ομάδας ανθρώπων που γεννήθηκαν στο Ηνωμένο Βασίλειο μεταξύ 2000 και 2002. Περιλαμβάνει πληροφορίες βασισμένες σε έρευνες σχετικά με την κοινωνικότητά τους, την «εσωτερίκευση» των συμπτωμάτων ψυχικής υγείας ( όπως η κατάθλιψη και το άγχος) και τα «εξωτερίκευση» συμπτωμάτων (όπως η επιθετικότητα).
Περαιτέρω δεδομένα έρευνας παρείχαν πληροφορίες σχετικά με το πόσο οι σχέσεις των συμμετεχόντων με τους γονείς τους στην ηλικία των τριών ετών χαρακτηρίζονταν από «κακομεταχείριση» (σωματική και λεκτική κακοποίηση), συναισθηματική σύγκρουση, και «εγγύτητα» (ζεστασιά, ασφάλεια και φροντίδα). Άλλοι δυνητικοί παράγοντες, όπως το εθνικό υπόβαθρο και η κοινωνικοοικονομική κατάσταση, λήφθηκαν επίσης υπόψη.
Η μελέτη βρήκε ορισμένα στοιχεία για τη σχέση μεταξύ προβλημάτων ψυχικής υγείας και κοινωνικότητας. Συγκεκριμένα, τα παιδιά που εμφάνισαν υψηλότερα από το μέσο όρο εξωτερικευμένα συμπτώματα ψυχικής υγείας σε μικρότερη ηλικία, έδειξαν λιγότερη συμπονετικότητα από ό,τι συνήθως. Για παράδειγμα, για κάθε τυπική αύξηση της μονάδας πάνω από το φυσιολογικό που ένα παιδί εμφάνιζε εξωτερικευμένα προβλήματα ψυχικής υγείας στην ηλικία των επτά, η συμπονετικότητα του συνήθως έπεφτε κατά 0,11 της μονάδας στην ηλικία των 11 ετών.
Ωστόσο, δεν υπήρχαν σαφείς αποδείξεις ότι ισχύει το αντίστροφο. Ενώ τα παιδιά με υψηλότερη από το μέσο όρο συμπονετικότητα είχαν γενικά καλύτερη ψυχική υγεία σε οποιαδήποτε δεδομένη χρονική στιγμή, αυτό δεν σήμαινε ότι η ψυχική τους υγεία βελτιώθηκε καθώς μεγάλωναν. Με βάση αυτό το εύρημα, η μελέτη προτείνει ότι οι προσπάθειες των σχολείων να προάγουν τις συμπονετικές συμπεριφορές μπορεί να έχουν μεγαλύτερο αντίκτυπο εάν ενσωματωθούν στο πρόγραμμα σπουδών με διαρκή τρόπο, αντί να εφαρμοστούν με τη μορφή εφάπαξ παρεμβάσεων, όπως βδομάδες αντι-εκφοβισμού.
Εκτός από το να είναι πιο φιλικά προς την κοινωνία, τα παιδιά που είχαν στενότερες σχέσεις με τους γονείς τους στην ηλικία των τριών ετών έτειναν επίσης να έχουν λιγότερα συμπτώματα κακής ψυχικής υγείας στην επόμενη παιδική και εφηβική ηλικία.
Ο Κατσαντώνης είπε ότι τα ευρήματα υπογράμμισαν τη σημασία της καλλιέργειας ισχυρών σχέσεων από νωρίς μεταξύ γονέων και παιδιών, κάτι που ήδη θεωρείται ευρέως ως κρίσιμο για την υποστήριξη της υγιούς ανάπτυξης των παιδιών σε άλλους τομείς.
«Το πόσο μπορούν να περνούν χρόνο οι γονείς με τα παιδιά τους και να ανταποκρίνονται στις ανάγκες και τα συναισθήματά τους από νωρίς στη ζωή τους έχει τεράστια σημασία. Μερικοί γονείς μπορεί να χρειάζονται βοήθεια για να μάθουν πώς να το κάνουν αυτό, αλλά δεν πρέπει να υποτιμούμε τη σημασία του να τους δίνουμε απλώς χρόνο. Η εγγύτητα αναπτύσσεται μόνο με το χρόνο και για τους γονείς που ζουν ή εργάζονται σε αγχωτικές και περιορισμένες συνθήκες, συχνά δεν υπάρχει αρκετός χρόνος. Οι πολιτικές πρακτικές που θα στραφούν σε αυτό, σε οποιοδήποτε επίπεδο, θα φέρουν πολλά οφέλη, συμπεριλαμβανομένης της ενίσχυσης της ψυχικής ανθεκτικότητας των παιδιών και της ικανότητάς τους να ενεργούν θετικά προς τους άλλους αργότερα στη ζωή τους».
