Οι διαφορές του θυμωμένου ενήλικα από το θυμωμένο μικρό παιδί
Για τις εκρήξεις οργής ενός νηπίου δεν φταίει το ίδιο, αλλά οι ανώριμες εγκεφαλικές λειτουργίες του, όπως επιβεβαιώνει και ένας ειδικός.
Ο θυμός είναι ένα από τα πρώτα αρνητικά συναισθήματα που βιώνουν τα παιδιά, όπως εξηγεί ο Dr. Raymond DiGiuseppe του Ερευνητικού Προγράμματος Θυμού. Αρχικά είναι αθώος, ίσως ακόμα και χαριτωμένος: στη θέα ενός θυμωμένου μωρού μπορεί να ξεκαρδιστούμε στα γέλια. Καθώς όμως το μωρό μεγαλώνει και συνεχίζει να θυμώνει, η συμπεριφορά του γίνεται λιγότερο «γλυκιά».
«Ο θυμός έρχεται όταν νιώθουμε ότι απειλούνται οι πόροι μας ή παραβιάζεται ένας κοινωνικός κανόνας και συνοδεύεται από μια έντονη σωματική αντίδραση» σχολιάζει ο DiGuiseppe. Αυτή η αντίδραση μπορεί να περιλαμβάνει ταχυπαλμία, υψηλή αρτηριακή πίεση και γενικά προετοιμασία του σώματος για δράση. «Θυμώνουμε όταν νιώθουμε ότι είμαστε πιο δυνατοί και πιο ικανοί από εκείνον που μας προκαλεί το θυμό», προσθέτει ο ίδιος.
Αυτή είναι η πρώτη διαφορά του θυμού ανάμεσα στα παιδιά και τους ενήλικες. Τα θυμωμένα παιδιά είναι σπάνια πιο δυνατά ή πιο ικανά από εκείνον που τους έχει προκαλέσει το θυμό – συχνά δεν είναι καν σε θέση να καταλάβουν την αιτία της οργής τους. Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει πως δεν το αντιλαμβάνονται όταν παραβιάζεται ένας κανόνας τους. Για παράδειγμα, αν ένα νήπιο περνάει όλη του τη μέρα με τη μαμά του, η οποία έχει σταματήσει να εργάζεται για να το μεγαλώσει, αλλά ένα βράδυ η μαμά αποφασίζει να βγει με τον μπαμπά και να το αφήσουν σε νταντά, είναι αναμενόμενο το νήπιο να θυμώσει. Αναμενόμενο είναι επίσης να θυμώσει ένα μικρό παιδί στο οποίο λέμε ότι δεν μπορεί αυτή τη στιγμή να πιεί το χυμό του (οπότε αισθάνεται ότι στερείται την πρόσβαση σε έναν πόρο του, σε κάτι που θεωρεί δικό του).
Ωστόσο, τα μικρά παιδιά «δεν μπορούν να επεξεργαστούν τις σκέψεις που συνοδεύουν το θυμό. Ίσως αντιλαμβάνονται την αδικία της υπόθεσης για την οποία θυμώνουν, αλλά δεν είναι ακόμα σε θέση να την εκφράσουν με λέξεις» εξηγεί ο DiGuiseppe.
Τα καλά νέα με τον παιδικό θυμό, από αναπτυξιακή άποψη, είναι ότι τα παιδιά δεν έχουν επίσης αναπτύξει ακόμα αυτό που αποκαλούμε «εκτελεστικές λειτουργίες», την ικανότητα δηλαδή του εγκεφάλου να αυτορυθμίζεται κάνοντας σχέδια, ανακαλώντας αναμνήσεις, διοχετεύοντας την προσοχή του κάπου και προγραμματίζοντας το διαθέσιμο χρόνο του. Έτσι, μεταξύ άλλων ένα παιδί δεν μπορεί να αναζητήσει εκδίκηση – τουλάχιστον όχι με αποτελεσματικό τρόπο.
«Η διαφορά του θυμού από άλλα συναισθήματα είναι ότι μας οδηγεί σε ενεργητικές συμπεριφορές. Αν οι εκτελεστικές λειτουργίες μας είναι ανώριμες, ο θυμός μας θα μας κάνει να αντιδράσουμε πιο αυθόρμητα από κάποιον άνθρωπο μεγαλύτερης ηλικίας» εξηγεί ο ειδικός. Γι’ αυτό οι εκρήξεις θυμού ενός μικρού παιδιού, αν και δεν συνοδεύονται από σχέδια για εκδίκηση, φαίνονται πιο έντονες. Άλλωστε, ένα πολύ μικρό παιδί δεν έχει ακόμα ενσυναίσθηση, την ικανότητα να μπαίνει στη θέση του άλλου.
Εν ολίγοις, όσο έντονες κι αν είναι οι εκρήξεις οργής ενός παιδιού, αυτό δεν σημαίνει ότι ζει το θυμό πιο έντονα από έναν ενήλικα. Απλώς βγαίνει εκτός ελέγχου, γιατί ο εγκέφαλός του δεν έχει αναπτυχθεί αρκετά ώστε να μπορεί να διαχειριστεί τη συμπεριφορά του. Την επόμενη φορά λοιπόν που το οργισμένο νήπιό σας θα αρχίσει να πετάει παιχνίδια στο πάτωμα, προσπαθήστε να δείξετε κατανόηση.
