Το παιδί μου, μου λέει ψέματα. Τι να κάνω;

«Ο δεκάχρονος γιός μου, μου λέει ψέματα όλη την ώρα. Όταν τον ρωτάω αν έκανε τα μαθήματα του μου λέει “βέβαια” ακόμα και όταν ξέρω ότι δεν τα έκανε. Αυτό που με φοβίζει περισσότερο είναι ότι λέει ψέματα με τέτοια φυσικότητα που δεν ξέρω πότε να τον πιστέψω και πότε όχι. Τι μπορώ να κάνω για να σταματήσει αυτό προτού γίνει τρόπος ζωής;»

Το ψέμα είναι κάτι που φαίνετε να προβληματίζει αρκετούς γονείς. Ναι , είναι κάτι ανησυχητικό και ναι, θέλουμε τα παιδιά μας να είναι ειλικρινή, ειδικά μ’ εμάς. Προτού όμως αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε κάθε διαστρέβλωση της αλήθειας σαν σημάδι ότι τα παιδιά έχουν πρόβλημα, καλό είναι να αναλογιστούμε τι κρύβεται πίσω από τα ψέματα. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι όλα τα ψέματα δεν είναι ίδια και ότι πολλά ψέματα μπορεί να μην είναι καν ψέματα για ένα παιδί.

Το ψέμα είναι μια τεχνική που τα παιδιά μαθαίνουν. Είναι ένα εργαλείο για να αποφύγουν την τιμωρία και για να κρύψουν μια κακή εικόνα που μπορεί να έχουν για τον εαυτό τους. Ενώ όλα τα παιδιά λένε ψέματα, μερικά το κάνουν πολύ περισσότερο από άλλα.

Σημαντικό ρόλο φαίνεται να παίζει η συναισθηματική κατάσταση του παιδιού. Τα παιδιά που λένε συνέχεια ψέματα δεν αισθάνονται καλά με τον εαυτό τους. Επίσης, τα συνεχόμενα ψέματα μπορεί να αποτελούν σημάδι για διάφορα προβλήματα που υποβόσκουν, όπου, το κάθε ένα χρειάζεται διαφορετικό χειρισμό.

Αναλυτικότερα οι λόγοι που τα παιδιά λένε ψέματα είναι:
• Για να αποφύγουν λάθη που έχουν κάνει όπως κάποια ζημιά στο σπίτι.

• Από φόβο. Όταν αντιλαμβάνονται τους ενήλικες σαν επικινδύνους (βίαιους, παράλογους ή υπερβολικούς με την τιμωρία), τα παιδιά ανησυχούν τόσο πολύ για τις συνέπειες που προσπαθούν να τις αποφύγουν.

• Για να αποφύγουν κάτι που δεν θέλουν να κάνουν όπως το διάβασμα.

• Δεν καταλαβαίνουν τους κοινωνικούς κανόνες γύρω από κάποια ψέματα. Για παράδειγμα όταν κάποιος σε ρωτάει «τι κάνεις;», λες «καλά». Αλλά τι γίνεται όταν δεν είσαι καλά, δεν είναι ψέμα να πεις ότι είσαι; Κάποιες ερωτήσεις δεν αποζητούν ειλικρινείς απαντήσεις και αυτό είναι κάτι που τα παιδιά δυσκολεύονται να κατανοήσουν.

• Ως μέσω για να ταιριάξουν με το σύνολο. Κάποια παιδιά που δεν νιώθουν τόσο καλά με τον εαυτό τους λένε ψέματα για να παρουσιάσουν μια αρεστή εικόνα εαυτού και να γίνουν αποδεκτά από τις παρέες τους.

• Όταν τα όρια από τους γονείς είναι πολύ αυστηρά. Όταν οι γονείς δεν επιτρέπουν στα παιδιά να έχουν κάποια ανεξαρτησία στην εφηβεία αυτά τα παιδιά θα πρέπει να βρουν τρόπους για να μεγαλώσουν και να ανεξαρτητοποιηθούν.

• Μιμούνται τους γονείς. Όταν οι γονείς περηφανεύονται για το πώς εξαπάτησαν την εφορία, ή λένε ότι είναι άρρωστοι για να μην πάνε στη δουλειά και τα παιδιά το βλέπουν και το ακούν κάνουν αυτό που βλέπουν από τους ενήλικες-πρότυπα.

• Σε κάποιες σπάνιες περιπτώσεις το παθολογικό ψέμα δείχνει ότι υπάρχει κάποια ψυχιατρική ασθένεια. Όταν τα παιδιά δεν μπορούν να διαχωρίσουν την πραγματικότητα από το ψέμα.
 

Πώς να βοηθήσουμε τα παιδιά μας

Τα παιδιά δεν γεννιούνται με ενσωματωμένη την ηθική σκέψη. Η ηθική σκέψη είναι κάτι που μαθαίνουν μεγαλώνοντας. Στην πορεία καταλαβαίνουν ότι υπάρχουν κοινωνικοί κανόνες και παρατηρούν τους ενήλικες για να καταλάβουν τι πρέπει να κάνουν και πώς να το κάνουν.

Είναι ευθύνη των γονέων και των δασκάλων να βοηθήσουν τα παιδιά και να τους μάθουν τη σημαντικότητα της ειλικρίνειας καθώς αποτελεί τη βάση για κάθε είδους σχέση (εργασιακή, φιλική, ερωτική).

• Οι γονείς πρέπει να αποτελούν παράδειγμα. Αν θέλουν τα παιδιά να είναι ειλικρινή πρέπει πρώτα αυτοί να είναι ειλικρινείς και να μην περηφανεύονται για πράγματα που έχουν καταφέρει κάνοντας απάτες και λέγοντας ψέματα.

• Να είναι ήρεμοι όταν μιλούν στο παιδί τους, όταν θυμώνουν και φωνάζουν χάνεται ο στόχος και δε μπορούν να κάνουν το παιδί να καταλάβει το λάθος του.

• Αφιερώστε χρόνο για να εκπαιδεύσετε τα παιδιά και να τους εξηγήσετε. ¨όταν τα παιδιά παραποιούν την αλήθεια ή λένε ιστορίες μη τα κατηγορήσετε ότι είναι ψεύτες, αντί αυτού μιλήστε τους και εξηγείστε τους ότι πολλές φορές ευχόμαστε κάποια πράγματα να ήταν αλήθεια και ότι έχει πλάκα να υποκρινόμαστε, να παίζουμε και να φανταζόμαστε. Μην καταστρέψετε τη δημιουργικότητα τους αλλά βοηθήστε τα να καταλάβουν τη διαφορά μεταξύ παιχνιδιού και της πραγματικότητας.

• Σκεφτείτε ότι η κατανόηση των ηθικών ζητημάτων είναι κάτι δύσκολο για τα παιδιά. Μιλήστε μαζί τους για το συμβάν και δείξτε τους εναλλακτικούς τρόπους να αντιμετωπίσουν μια κατάσταση για την οποία θα θέλουν να πουν ψέματα.

• Ερευνήστε για το λόγο που κρύβετε πίσω από το ψέμα. Η συζήτηση θα πρέπει να περιλαμβάνει και αυτό το λόγο . Αν για παράδειγμα είπαν ψέματα για να φανούν πιο δυνατοί στους φίλους τους βρείτε μαζί τρόπους που μπορούν να το πετύχουν χωρίς να χρειαστεί να πουν ψέματα.

• Μην παίρνετε το ρόλο του ανακριτή, με το να πιέζετε τα παιδιά απλά τα κάνετε να φοβούνται την αλήθεια ακόμα περισσότερο.

• Μη βάζετε ταμπέλες στα παιδιά όπως «ο Κώστας ο ψεύτης». Όταν τα παιδιά ταυτίζουν τους εαυτούς τους με μια ταμπέλα που τους έβαλαν είναι ακόμα πιο δύσκολο να βελτιωθεί η εν λόγο συμπεριφορά.

Μόνο όταν τα παιδιά νιώθουν ότι δεν απειλούνται θα είναι ειλικρινή. Είναι σημαντικό να δημιουργήσουμε τις προϋποθέσεις για να είναι ειλικρινή και να μπορούν να μας μιλήσουν όταν κάτι τα προβληματίζει έτσι ώστε να τα προστατέψουμε και να τους προσφέρουμε βοήθεια. Το συνεχές ψέμα μπορεί με τον καιρό να χτίσει μια διαστρεβλωμένη εικόνα της πραγματικότητας και του εαυτού με συνέπεια να φτάσουμε σε σημείο να νιώθουμε εγκλωβισμένοι και
δυστυχισμένοι από το ίδιο το ψέμα που δημιουργήσαμε για νιώσουμε καλύτερα.

Είναι σημαντικό για την ευτυχία των παιδιών, να τους δίνουμε τη δυνατότητα και την ευκαιρία να ζουν ελεύθερα χωρίς να προσποιούνται και να χάνονται μέσα στα ψέματα.

Αμαλία Λουίζου, ΜΑ
Ψυχοθεραπεύτρια-Οικογενειακή Σύμβουλος
Κέντρο Παιδιού Εφήβου Οικογένειας
www.kepeo.com