Το παιδί μου απέκτησε ένα «φανταστικό φίλο»: πώς το αντιμετωπίζω;
Μην πανικοβληθείτε αν το νήπιό σας αρχίζει ξαφνικά να… βλέπει φαντάσματα: είναι απόλυτα φυσιολογικό. Γιατί συμβαίνει αυτό όμως και τι πρέπει να κάνουμε ως γονείς;
Το παιδί μας μπορεί να αναπτύξει μια τόσο πλούσια σχέση με το «φανταστικό φίλο» που φτιάχνει στο μυαλό του, ώστε να μας προκαλέσει αμηχανία και μάλλον κάποια ανησυχία. Ωστόσο η συγκεκριμένη συμπεριφορά είναι απόλυτα φυσιολογική και αρκετά συνηθισμένη, όπως μας διαβεβαιώνει η Celeste Kidd, ειδικός στις γνωσιακές επιστήμες και διευθύντρια του Εργαστηρίου Παίδων του Πανεπιστημίου του Ρότσεστερ. «Οι περισσότεροι φανταστικοί φίλοι δεν συνιστούν λόγο ανησυχίας για τους γονείς. Φυσιολογικό είναι όμως επίσης και το να μην έχει ένα παιδί φανταστικούς φίλους», προσθέτει η ίδια.
Σε κάθε περίπτωση, οι ειδικοί θεωρούν τη δημιουργία ενός «φανταστικού φίλου» ορόσημο στην ανάπτυξη του παιδιού.
Ο «φανταστικός φίλος» δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο αφού το παιδί καταλάβει πώς ένα άλλο κοινωνικό ον, ξέχωρο από το ίδιο, συμπεριφέρεται και αντιδρά σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Η αλληλεπίδραση με αυτό το φανταστικό ον είναι, επομένως, μια προσομοίωση, μια εικονική πραγματικότητα για το παιδί.
Η δημιουργία ενός φανταστικού ρόλου είναι περίπου όπως όταν ένα παιδί προσποιείται ότι φτιάξει ένα εστιατόριο ή ένα μαγαζί στο σπίτι. Ένα παιχνίδι που δείχνει ότι το νήπιο μαθαίνει, μέσα από μια προσομοίωση χαμηλού ρίσκου, πώς λειτουργούν οι κοινωνικές συναναστροφές. Είναι προτιμότερο για ένα πιτσιρίκι να προσποιηθεί ότι τσακώνεται με ένα φανταστικό φίλο παρά να έχει έναν πραγματικό καβγά.
Τι είναι όμως ακριβώς ένας φανταστικός φίλος; Για κάποια παιδιά, πρόκειται για ένα πλάσμα βγαλμένο μέσα από τα όνειρά τους. Για άλλα, ένα λούτρινο ζωάκι στο οποίο ανέθεσαν κάποιον κοινωνικό ρόλο. Μπορεί επίσης να είναι ένας ήρωας της ποπ κουλτούρας. Όποιος κι αν είναι ο «φορέας» του φανταστικού ήρωα, έχει τα δικά του στοιχεία χαρακτήρα και τις δικές του προτιμήσεις.
Κάποιες φορές μάλιστα τα εν λόγω στοιχεία χαρακτήρα μπορεί να είναι παράξενα ή ανησυχητικά. Αυτό δεν συνιστά απαραίτητα λόγο ανησυχίας. Όπως σχολιάζει ωστόσο η Kidd, οτιδήποτε προβληματίζει ένα γονιό γύρω από τη συμπεριφορά του παιδιού του -αν για παράδειγμα ένα νήπιο ή μαθητής των πρώτων τάξεων του δημοτικού αποδίδει την ευθύνη των «κακών» πράξεών του σε ένα φανταστικό φίλο- δεν βλάπτει να μεταφερθεί στον παιδίατρο.
Στην πλειοψηφία τους πάντως οι φανταστικοί φίλοι είναι «αθώοι». Ένα παιδί που κατηγορεί το φανταστικό του φίλο για το γάλα που χύθηκε στο πάτωμα δεν σημαίνει ότι πάσχει από κάποια ψυχική ασθένεια, αλλά ότι έχει αρχίσει να κατανοεί σε βάθος τους μηχανισμούς που διέπουν την κοινωνία.
Σε γενικές γραμμές, δεν χρειάζεται να ανησυχείτε για τους φανταστικούς φίλους των παιδιών σας. Ακόμα και αν αυτοί συνεχίσουν να τα συντροφεύουν σε «προχωρημένη» ηλικία. Οι προσδοκίες μας γύρω από την ηλικία στην οποία περιμένουμε να εξαφανιστούν οι φανταστικοί φίλοι δεν υπαγορεύονται τόσο από επιστημονικά δεδομένα όσο από κοινωνικά πρότυπα. Είναι χαρακτηριστικό ότι, σύμφωνα με την Kidd, τα μέλη της φυλής Piraha της Λατινικής Αμερικής συνεχίζουν να έχουν ένα είδος «φανταστικού φίλου» ακόμα και μετά την ενηλικίωσή τους. Άτομα κάθε ηλικίας, στην κοινότητά τους, συμμετέχουν σε τέτοια παιχνίδια ρόλων.
Θα ανησυχούσατε αν το παιδί σας σάς προσκαλούσε να δειπνήσετε στο φανταστικό του εστιατόριο; Μάλλον όχι. Με την ίδια λογική, δεν χρειάζεται να ανησυχήσετε αν σας συστήσει τον φανταστικό του φίλο. Πρόκειται για ένα ακόμα παιχνίδι όπου, όπως διευκρινίζει η Kidd, «τα παιδιά κατανοούν τη διαφορά ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη φαντασία».
