Η χρήση ναρκωτικών ουσιών στην εφηβική ηλικία

Η χρήση ναρκωτικών ουσιών από εφήβους είναι ένα φαινόμενο που απασχολεί πολλούς γονείς. Όπως προκύπτει μέσα από διάφορες έρευνες, η χρόνια χρήση ναρκωτικών ουσιών μπορεί να επηρεάσει αρνητικά την νοητική και σωματική υγεία του εφήβου, τις επιδόσεις του στο σχολείο, την εξασφάλιση της αυτονομίας του, αλλά και να δημιουργήσει προβλήματα στη σύναψη διαπροσωπικών σχέσεων.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας κατέταξε τις εξαρτητικές ουσίες σε 7 διαφορετικές ομάδες ανάλογα με το βαθμό και τον τύπο της εξάρτησης που προκαλούν: α) ο τύπος της μορφίνης (περιλαμβάνει όλα τα οπιούχα), β) ο τύπος της κάνναβης, γ) ο τύπος των ψευδαισθησιογόνων (LSD, κτλ), δ) ο τύπος της αμφεταμίνης, ε) ο τύπος της κοκαΐνης, στ) ο τύπος των βαρβιτουρικών, αλκοόλ και ζ) ο τύπος ΚΗΑΤ (ο οποίος δεν είναι γνωστός στην Ευρώπη). Όλοι οι παραπάνω τύποι προκαλούν ψυχική εξάρτηση και μόνο ο τύπος μορφίνης, ο τύπος βαρβιτουρικών, αλκοόλ κι ο τύπος κοκαΐνης υπό ορισμένες προϋποθέσεις προκαλούν σωματική εξάρτηση (Ζαφειρίδης, 1989).

Γιατί ο έφηβος καταφεύγει στη χρήση;
Η χρήση και κατάχρηση ναρκωτικών ουσιών από εφήβους είναι πλέον γεγονός που παρατηρείται έντονα και αποτελεί βασικό κοινωνικό πρόβλημα που ολοένα ενισχύεται.

Πολλές έρευνες σε Βρετανία και Αμερική υποστηρίζουν πως μέχρι την ηλικία των 19 χρόνων το 90% των εφήβων έχουν δοκιμάσει αλκοόλ, το 60% έχουν δοκιμάσει το κάπνισμα, το 50% έχουν κάνει χρήση χασίς, ενώ το 20% έχουν κάνει χρήση ναρκωτικών, όπως εισπνεόμενα, διεγερτικά και παραισθησιογόνα (Carr, 1999).

Η εφηβεία είναι μια δύσκολη περίοδος εσωτερικής σύγκρουσης και απομόνωσης, όπου ο έφηβος βιώνει έντονα συναισθήματα αποτυχίας επειδή δεν κατάφερε να φτάσει τα ιδανικά του, ενώ παράλληλα νιώθει ενοχές γιατί πιστεύει πως δεν είναι σωστό που νιώθει την ανάγκη να επαναστατεί. Οι φιλίες, οι αμφιβολίες για το μέλλον, ο έρωτας και οι ενοχές για τις πράξεις του, χαρακτηρίζουν κάποιες εσωτερικές πιέσεις που δέχεται. Στους περισσότερους εφήβους παρατηρούνται απρόβλεπτες αλλαγές στη διάθεση και στη συμπεριφορά τους, ενώ δεν είναι λίγοι αυτοί που συχνά πειραματίζονται με διάφορες τοξικές ουσίες.

Η επαναστατικότητα, η χαμηλή αυτοεκτίμηση, η κατάθλιψη, η πλήξη, η πίεση από συνομηλίκους, η απελπισία λόγω της ανεργίας είναι ανάμεσα στα χαρακτηριστικά που συνήθως συναντά κανείς στους εφήβους οι οποίοι κάνουν χρήση ναρκωτικών ουσιών (Herbert, 1997). Επίσης, υπάρχουν περιπτώσεις εφήβων οι οποίοι κάνουν αυτό ακριβώς που οι γονείς αποδοκιμάζουν ή φοβούνται.

Ο έφηβος τοξικομανής προσπαθεί ναρκώνοντας τις αισθήσεις του να εξαφανίσει τον τεράστιο ψυχικό του πόνο. Βρίσκεται παγιδευμένος στα προσωπικά και κοινωνικά του αδιέξοδα και προσπαθεί να δραπετεύσει από αυτήν την εφιαλτική πραγματικότητα (Μάτσα, 2001). Η σημερινή κοινωνία κάνει διακρίσεις, με αποτέλεσμα να δημιουργεί περιθωριακά άτομα στα οποία δεν έδωσε ευκαιρίες, άτομα που δεν κατάφεραν να βρουν μια θέση και να ενσωματωθούν στο σύστημα.

Με αυτό τον τρόπο, μπλοκάρεται η διαδικασία ενσωμάτωσης του εφήβου στην επαγγελματική και κοινωνική ζωή του ενηλίκου, με αποτέλεσμα να παρατείνεται και να πολυπλοκοποιείται η περίοδος της εφηβείας. Ο έφηβος βιώνει μια περίοδο ρευστότητας, ανασφάλειας, αβεβαιότητας, συναισθηματικής και οικονομικής εξάρτησης από το οικογενειακό περιβάλλον (Μάτσα, 2001). Είναι φανερό, λοιπόν, πως καταβάλλεται από την ψευδαίσθηση πως με τη βοήθεια των ουσιών θα καταφέρει να απαλλαχτεί από αυτές τις συγκρούσεις.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
-Carr, A. (1999). The handbook of child and adolescent clinical psychology: A contextual approach. New York: Routledge.
-Herbert, Μ. (1997). Ψυχολογική φροντίδα του παιδιού και της οικογένειάς του. Αθήνα: Ελληνικά γράμματα.
-Ζαφειρίδης, Φ. (1989). Το πρόβλημα της χρήσης ναρκωτικών: η ψυχολογική, κοινωνική και νομική άποψη. Θεσσαλονίκη: Σάκκουλα.
-Μάτσα, Κ. (2001). Ψάξαμε ανθρώπους και βρήκαμε σκιές…Το αίνιγμα της τοξικομανίας. Αθήνα: Άγρα.

Μαρία Παπαδοπούλου, Συμβουλευτική Ψυχολόγος Παίδων & Ενηλίκων, Κινητή Μονάδα Ψυχικής Υγείας Παιδιών – Εφήβων, Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης