Πώς οι υπερπροστατευτικοί γονείς καταστρέφουν τα παιδιά τους

Όλοι έχουμε ακούσει παρόμοιες περιπτώσεις. Ο 30χρονος γιος του γείτονά σας εξακολουθεί να ζει στο υπόγειο με μια αδιέξοδη δουλειά, παρά τις όποιες αντιληπτές γνωστικές δυσκολίες. Η ανιψιά του φίλου σας φτάνει τα 18 και φοβάται να μάθει να οδηγεί, ακόμα και σε έναν ήσυχο δρόμο της γειτονιάς. Ένας συνάδελφος αναφέρει ότι εξακολουθούν να υποβάλλουν φορολογικές δηλώσεις για την 24χρονη κόρη τους επειδή είναι «πολύ απογοητευτικό για εκείνη». Είναι κάτι που το βλέπω μόνο εγώ ή η αδυναμία αυξάνεται στους νέους ενήλικες;

Οι εκπαιδευτικοί και οι ψυχολόγοι έχουν χρησιμοποιήσει μια ποικιλία εικόνων για να περιγράψουν αυτήν την πρακτική γονικής μέριμνας που οι περισσότεροι από εμάς γνωρίζουμε ως «γονέας ελικοπτέρου», που αναφέρεται επίσης ως ο υπερπροστατευτικός γονέας, χαρακτηρισμοί υπογραμμίζουν την υπερβολική εγγύτητα, προστασία και/ή έλεγχο που σχετίζονται με αυτό το είδος γονικής μέριμνας. Περισσότεροι ακαδημαϊκοί τύποι περιγράφουν μια τέτοια συμπεριφορά ως παρεμβατική, ελεγκτική ή κατευθυντική. Ανεξάρτητα από τον τίτλο ή την περιγραφή της, η υπερβολική συμμετοχή των γονέων δεν αποτελεί όφελος αναπτυξιακά —σε οποιοδήποτε στάδιο της ανατροφής των παιδιών— και εμποδίζει τους νέους να εξελιχθούν σε ανεξάρτητα, ανθεκτικά μέλη της κοινωνίας.

Πριν μάθετε γιατί είναι προβληματικό, αξίζει να υπολογίσετε εάν ανήκετε σε αυτό το είδος.

Απαντήστε «Ναι» ή «Όχι» στις παρακάτω ερωτήσεις:

Δίνετε υπερβολική προσοχή σε κάθε κίνηση και εμπειρία του παιδιού σας;

Καθοδηγείτε συνεχώς το παιδί σας τι να πει και τι να κάνει;

Δυσκολεύεστε να αφήσετε το παιδί σας;

Είστε υπερβολικά προστατευτικοί;

Επεμβαίνετε γρήγορα εάν το παιδί σας έχει προβλήματα με συνομηλίκους, δασκάλους ή προπονητές;

Συμμετέχετε υπερβολικά στην καθημερινότητα του παιδιού σας;

Δυσκολεύεστε να ασχοληθείτε ενεργά με τις δικές σας δραστηριότητες και πάθη όταν είστε μακριά από το παιδί σας;

Νιώθετε δυστυχισμένοι στη ζωή σας μακριά από το παιδί σας – στον γάμο, την καριέρα, τις φιλίες και την ευρύτερη οικογένειά σας;

Απαιτείτε από το παιδί σας να «επιτείνει» σε αθλητικές, σχολικές, εξωσχολικές δραστηριότητες ή κοινωνικά;

Θα στεναχωρηθείτε αν το παιδί σας δεν πληροί τα δικά σας πρότυπα για επιτεύγματα ή επιτυχία;

Έχετε πολύ υψηλές προσδοκίες από το παιδί σας γενικά;

Παρακολουθείτε τη συμπεριφορά και τις δραστηριότητες του παιδιού σας με εμμονή;

Εάν απαντήσατε «ναι» στις περισσότερες από αυτές τις ερωτήσεις, τότε μπορεί να είστε υπερπροστατευτικός γονέας. Αν ναι, είναι πιθανώς καλή ιδέα να επανεξετάσετε τη στάση της ανατροφής σας και να σκεφτείτε να κάνετε αλλαγές στον τρόπο που αλληλεπιδράτε με το παιδί σας.

Το μειονέκτημα της υπερπροστατευτικής μέριμνας

Υπάρχουν τόσο οφέλη όσο και κίνδυνοι που σχετίζονται με την υπερβολική ανατροφή. Φυσικά, συχνά είναι δύσκολο να γνωρίζεις το κατάλληλο επίπεδο εμπλοκής με το παιδί σου. Ας δούμε πώς φαίνονται τα αποτελέσματα της υπερπροστατευτικήςμέριμνας.

Τα παιδιά από υπερβολικά εμπλεκόμενους γονείς συχνά τα καταφέρνουν καλά ακαδημαϊκά και πολλά τέτοια παιδιά αναγνωρίζονται από νωρίς για συγκεκριμένα ταλέντα ή δεξιότητες. Ο Γιώργος, ο οποίος λαμβάνει δύο ώρες διδασκαλίας από τη μητέρα του κάθε απόγευμα, κατακτά τα μαθηματικά του πιο γρήγορα από τους συνομηλίκους του. Η Άννα δεν ξέχασε ποτέ να επιστρέψει ένα βιβλίο της βιβλιοθήκης – ο πατέρας της κάθε πρωί (κάθε πρωί μαζί της για να ελέγξει κάθε αντικείμενο στο σακίδιό της και στον προγραμματιστή της. Αυτό της έχει κερδίσει «αστέρια» από τους δασκάλους. Αυτά είναι σίγουρα θετικά αποτελέσματα, αλλά με ποιο κόστος;

Η υπερβολική συμμετοχή των γονέων σχετίζεται επίσης με αυτά τα αρνητικά αποτελέσματα:

Χαμηλή αυτοπεποίθηση

Ελλιπής αυτοεκτίμηση και συνοδευτική ανασφάλεια

Μια ώθηση δικαιωματισμού

Κακή αυτοαντίληψη

Μη ανεξαρτησία

Υπερβολική εξάρτηση από τους ενήλικες και την κατεύθυνση των ενηλίκων

Συναισθηματική ανωριμότητα

Κακές δεξιότητες αντιμετώπισης (δυσκολίες αντιμετώπισης της αποτυχίας και της απογοήτευσης)

Ανεπαρκής έλεγχος παρορμήσεων

Ανώριμες κοινωνικές σχέσεις

Εχθρότητα προς τους γονείς για τις προσπάθειές τους να ελέγχουν

Αυτές οι αρνητικές ιδιότητες σε ένα παιδί μπορεί σίγουρα να είναι προβληματικές και να τροφοδοτούνται από τον εαυτό τους στο μέλλον. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι η υπερπροστατευτικήανατροφή των παιδιών μπορεί να συμβάλει σε υψηλότερα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης. Αυτά τα αποτελέσματα είναι κοινά στον σημερινό κόσμο υψηλής πίεσης του σχολείου, των εξωσχολικών και των αθλητικών επιτευγμάτων. Για παράδειγμα, η Μαρία παλεύει με ανεξάρτητες εργασίες και το άγχος των δοκιμών, οπότε η λύση της μητέρας της είναι να επιβλέπει κάθε πτυχή της εργασίας της, συχνά κάθεται μαζί της στη βιβλιοθήκη μετά το σχολείο για ώρες. Το άγχος του παιδιού επιδεινώνεται σε σημείο που η ιδέα να λάβει ένα Β σε μια εργασία της προκαλεί πανικό και εκφράζει στον δάσκαλο ότι η μητέρα της «θα τη σκοτώσει» αν φέρει αυτόν τον βαθμό στο σπίτι. Ο πατέρας του Κώστα ενθαρρύνει τον γιο του να είναι ο καλύτερός του στο γήπεδο, έτσι προσλαμβάνει ιδιωτικούς προπονητές για αυτόν και του λέει συχνά ιστορίες διάσημων αθλητών. Σε ένα σημαντικό παιχνίδι, ο Κώστας μπλοκάρει στο γήπεδο και ο πατέρας του στέκεται άναυδος στο κοινό και αναρωτιέται πού έκανε λάθος.

Κατά ειρωνικό τρόπο, οι υπερπροστατευτικοίγονείς συχνά εμποδίζουν την ανάπτυξη των δεξιοτήτων που θέλουν να αναπτύξουν (τη συναισθηματική «σκληρότητα» και την ορμή που βοηθά ένα παιδί να επιτύχει). Η υπερδιαχείριση έχει συχνά ένα συντριπτικό αποτέλεσμα στους ακαδημαϊκούς και στον αθλητισμό.

Η διπλή όψη της υπερπροστατευτικής ανατροφής

Κατά μία έννοια, δίνοντας αποτελέσματα σε βραχυπρόθεσμα επιτεύγματα, που συχνά αποδεικνύονται στην πρώιμη επιτυχία και στην αναγνώριση συγκεκριμένων κερδών στην παιδική ηλικία. Τέτοια επιτεύγματα συνήθως θεωρούνται άξια υπερηφάνειας και συχνά εκτιμώνται ιδιαίτερα από τους γονείς ως αναγνώριση της γονικής τους ικανότητας χωρίς να έχουν επίγνωση των μακροπρόθεσμων συνεπειών.

Για παράδειγμα, η υπερβολική γονική παρέμβαση μπορεί να κάνει εντυπωσιακή την κυριαρχία του Γιώργου στις πρώιμες κοινωνικές δεξιότητες, αλλά αυτή η υπερβολικά ελεγκτική γονεϊκή συμπεριφορά μπορεί να επηρεάσει τη μετέπειτα ικανότητά του να διαχειρίζεται τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά του. Η έρευνα επιβεβαιώνει ότι τα παιδιά που μεγαλώνουν από υπερπροστατευτικούςγονείς μπορεί να είναι λιγότερο ικανά να αντιμετωπίσουν τις προκλητικές απαιτήσεις της ενηλικίωσης. Παλεύοντας να ρυθμίσουν αποτελεσματικά τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά τους, τέτοια παιδιά δυσκολεύονται να κάνουν φίλους, δυσκολεύονται στο σχολείο και είναι πιο πιθανό να είναι ενοχλητικά στην τάξη. Το να δώσουμε στα παιδιά τις ευκαιρίες να μάθουν να διαχειρίζονται τα συναισθήματα και τη συμπεριφορά είναι κρίσιμο και είναι καλύτερο να γίνει νωρίτερα παρά αργότερα. Σαφώς, ο περιορισμός αυτών των ευκαιριών έχει αυξανόμενο κόστος ανάπτυξης.

Διόρθωση της υπερπροστατευτικής ανατροφής βρίσκοντας τη σωστή ισορροπία στη συμμετοχή, τη βοήθεια, την κατεύθυνση και την προστασία

Είναι σημαντικό για τους γονείς να κατανοήσουν πώς η υπερβολική ανατροφή των γονέων παρεμβαίνει στην υγιή ανάπτυξη του παιδιού, δεδομένης της πεποίθησης των γονέων ότι η συμμετοχή των γονέων είναι γενικά καλή για το παιδί. Αυτό ισχύει με παγκόσμια έννοια, καθώς είναι καλό για τα παιδιά να νιώθουν ότι αγαπιούνται, να ενθαρρύνονται και να βιώνουν υποστήριξη. Ωστόσο, η υπερβολή σε όλα μπορεί συχνά να είναι αρνητική επιρροή.

Οι μηχανισμοί της γονικής μέριμνας περιλαμβάνουν διαφορετικούς ρόλους, οι οποίοι μπορεί να είναι προβληματικοί εάν είτε υπερβαίνουν είτε υποβαθμίζονται:

Διατροφή = ικανοποίηση των σωματικών και συναισθηματικών αναγκών του παιδιού

Εκπαίδευση = διδασκαλία στο παιδί που χρειάζεται δεξιότητες, ικανότητες και ικανότητες

Πειθαρχία = περιορισμός και τροποποίηση της συμπεριφοράς ενός παιδιού μέσω δομής και κανόνων

Υποστήριξη = υποβοήθηση και βοήθεια στην ανάπτυξη του παιδιού

Προστασία = διασφάλιση της ασφάλειας του παιδιού, ενώ οι προθέσεις και οι ενέργειες που παρατηρούνται στην «υπερπροστατευτική ανατροφή» είναι θεμελιωδώς πολύτιμες, είναι η υπερβολική υπέρβαση του καθενός που είναι προβληματική. Οι γονείς μπορούν να παρακάνουν όλους τους μηχανισμούς. Οι γονείς πρέπει να αφήσουν το παιδί να δυσκολευτεί λίγο και να το βοηθήσουν όταν η απογοήτευσή του μεγαλώσει πολύ. Όταν ο Δημήτρης προσπαθεί να ακολουθήσει τις οδηγίες ενός δύσκολου σετ Lego, αφήστε τον να παλέψει λίγο πριν του προσφέρετε βοήθεια. Οι γονείς πρέπει να προστατεύουν το παιδί τους όταν η απειλή είναι επικίνδυνη, αλλά να επιτρέπουν αρνητικά αποτελέσματα όταν είναι επώδυνα αλλά όχι καταστροφικά. Όταν η Σοφία δυσκολεύεται να σχηματίσει έναν ελληνικό ναό από πηλό για το ιστορικό της έργο, αφήστε την να κάνει μια ατελή δημιουργία αντί να το φτιάξετε εσείς. Η ανάπτυξη ικανοτήτων μέσω αγώνα-προσπάθειας που ταιριάζει στην ηλικία είναι καλή για τα παιδιά

Οι γονείς πρέπει να εργαστούν για να βρουν τη σωστή ισορροπία όσον αφορά τη συμμετοχή (δηλαδή, τη δέσμευση), τη βοήθεια (δηλαδή, την παρέμβαση), την κατεύθυνση (δηλαδή, την οδηγία) και την προστασία (δηλαδή, την ασφάλιση της υπερβολικής ασφάλειας). Είναι ο βαθμός ή η «δόση» που πρέπει να ληφθεί υπόψη, και είναι πάντα δύσκολο να γνωρίζουμε με βεβαιότητα. Ωστόσο, οι υπερβολικά εμπλεκόμενοι γονείς μπορούν να είναι βέβαιοι ότι το «υπερβολικό» από κάτι καλό μπορεί στην πραγματικότητα να είναι επιβλαβές.