«Οφείλουμε να χτίζουμε συμπεριφορές που θα δυναμώνουν τα παιδιά μας και θα τα βοηθούν να αντέχουν» Δέσποινα Σουγιούλ

Μια φορά να συναντήσει κανείς τη Δέσποινα Σουγιούλ θα καταλάβει αμέσως τι φωτεινό και πολυτάλαντο πλάσμα έχει απέναντί του. Λαμπερό χαμόγελο, ευγενική, με ένα αξιοζήλευτο βιογραφικό, αποτελεί μια υπέροχη προσωπικότητα που σε κερδίζει στη στιγμή. Την συναντήσαμε με αφορμή το τελευταίο της παιδικό βιβλίο, «Ο παππούς μου ο γίγαντας» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Υδροπλάνο σε εξαιρετική εικονογράφηση από τον Πέτρο Μπουλούμπαση, κι αποτίνει φόρο τιμής στον σπουδαίο Μίκη Θεοδωράκη. Ωστόσο δεν μιλήσαμε μόνο για το τελευταίο της βιβλίο αλλά για αρκετά από τα υπέροχα πράγματα που ετοίμασε και ετοιμάζει. Απολαύστε την σε μια αποκαλυπτική, ουσιαστική κι εφ’ όλης της ύλης συνέντευξη.

Με ένα χάρτινο φεγγαράκι ταξιδεύω… πού;

Mε ένα χάρτινο φεγγαράκι ξεκινάς να πας στο Δέντρο της Kαλοσύνης. Εκεί θα συναντήσεις τις Τρεις Μοίρες που κάθε φορά που γεννιέται ένα μωρό κατεβαίνουν από το Δέντρο τους και τρυπώνουν κρυφά στο δωμάτιό του για να του χαρίσουν ό,τι καλό έχουν και δεν έχουν για το μακρινό ταξίδι της ζωής του.

Ποιο ήταν το πρώτο παιδικό βιβλίο που γράψατε και ποια ήταν η ανάγκη που σας ώθησε;

Αυτό ήταν το πρώτο μου βιβλίο, «Μ’ ένα χάρτινο φεγγαράκι…ταξιδεύω» των εκδόσεων Πατάκη. Η Έλενα Πατάκη ήταν εκείνη που πρώτη πίστεψε σε αυτή τη μικρή ιστορία και εκείνη τη χρονιά κερδίσαμε και τον Έπαινο της IBBY. Κυρίως γράφω βιβλία που έχουν μικρές μουσικές «αιχμές» και είναι κάτι που δύσκολα μπορώ να αποφύγω λόγω της επαγγελματικής μου και όχι μόνο ιδιότητας.

Εκτός από την αγάπη σας για τη μουσική, τι άλλο σας εμπνέει για να γράψετε τα παιδικά σας βιβλία;

Έχω πάντα μια αγωνία… πώς θα μπορέσω να μιλήσω στα μικρά παιδιά στο Σχολείο για θέματα ή για πρόσωπα που είναι λίγο δύσκολο να τα αγγίξεις. Σκεφτείτε τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Οδυσσέα Ελύτη ή τον Μίκη Θεοδωράκη τώρα στο τελευταίο μου βιβλίο. Είναι γίγαντες της τέχνης, είναι γίγαντες της λογοτεχνίας. Τι να πεις στα παιδιά για τέτοιες προσωπικότητες και πώς να αγγίξεις όλα τα κομμάτια του έργου τους ή της ζωής τους; Εγώ τον βρήκα τον τρόπο λοιπόν, σκαρώνω παραμύθια.

Τσέπες γεμάτες λέξεις… ποιες λέξεις σας αρέσει να έχετε στις τσέπες σας και με αφορμή τον κοινό τίτλο μιλήστε μας και για την ομώνυμη εκπομπή σας στο metadeftero.

Τσέπες Γεμάτες Λέξεις… με λέξεις παιδικές, λέξεις αθώες και απαλλαγμένες από το βάρος των μεγάλων, λέξεις αστείες, λέξεις παραπονιάρικες και συνάμα τρυφερές, αυτές τις λέξεις θέλω στις τσέπες μου. Όσο για την ομότιτλη εκπομπή μου στο Μεταδεύτερο τι να πω…πριν χρόνια άπλωσα «στον αέρα» τις ιστορίες μου και τις μουσικές μου και άνοιξα τις πόρτες του ραδιοφώνου μας στα παιδιά, στους συγγραφείς, στους εικονογράφους, στους εκδότες, στους βιβλιοθηκονόμους και σε όλους όσους επιμένουν να ακούν ακόμα παραμύθια και μουσικές από το ραδιόφωνο, σαν τον παλιό καλό καιρό.

Πώς βιώνετε ως γυναίκα του σήμερα όλη αυτή την ειδεχθή πραγματικότητα και επικαιρότητα με την έμφυλη βία και τη δραματική αύξηση των γυναικοκτονιών, αλλά και τη γενικότερη οπισθοδρόμηση ως προς βασικά δικαιώματα των γυναικών;

Πιστεύω στη γυναίκα του σήμερα και την θαυμάζω. Πράγματι τα γεγονότα έρχονται σαν ένα τεράστιο κύμα τον τελευταίο καιρό. Πολλές φορές νιώθω ότι με πνίγουν συναισθήματα θλίψης, ντροπής, θυμού. Μετά όμως παίρνω μεγαλύτερη φόρα και με πείσμα αποφασίζω από εκεί που είμαι στον πάτο της θάλασσας να χτυπήσω δυνατά τα πόδια μου για να ξαναβγώ στην επιφάνεια και να πάρω ανάσα. Δεν είμαι μια γυναίκα που όλα στη ζωή της ήταν εύκολα ή πήγαιναν ρολόι αλλά σίγουρα αν έπρεπε να με χαρακτηρίσω είμαι μια γυναίκα της επιβίωσης, που κάποιες άλλες γυναίκες μου το έμαθαν κι εμένα αυτό και εγώ με τη σειρά μου σήμερα το μαθαίνω σε κάποιες άλλες.

Διαβάζατε/διαβάζετε παιδικά βιβλία / παραμύθια; Ποια είναι τα αγαπημένα σας και πιο πολυδιαβασμένα;

Διάβαζα βιβλία… όχι τόσο όσο διαβάζουν τα σημερινά παιδιά. Πιστεύω ότι σήμερα είναι τόσα πολλά τα βιβλιοφιλικά σημεία όπου ένα παιδί μπορεί να βρει και να διαλέξει ένα βιβλίο για να διαβάσει. Δημοτικές και δημόσιες βιβλιοθήκες, ανταλλακτικές βιβλιοθήκες στους δρόμους, βιβλιοφιλικά sites και blogs (σε ένα από αυτά είμαστε κι εμείς τώρα και τα λέμε), συναντήσεις, σεμινάρια, συνέδρια, παρουσιάσεις βιβλίων, φεστιβάλ, ραδιοφωνικές εκπομπές… μικροί και μεγάλοι βιβλιοφάγοι σε δράση! Το πιο αγαπημένο μου βιβλίο…είναι «Τα γενέθλια» της Ζωρζ Σαρρή. Το πήρα στα χέρια μου σε ηλικία 11 ετών, θα πρέπει να είχε κυκλοφορήσει έναν χρόνο πριν φτάσει στα χέρια μου και πραγματικά με είχε συγκλονίσει ότι ένα παιδί αντί να γιορτάσει τα γενέθλιά του βιώνει μια από τις πιο μελανές σελίδες του τόπου και έρχεται η ζωή του τα πάνω κάτω. Εκ τότε το ξαναδιάβασα πολλές φορές και ήταν σα να είναι η πρώτη φορά, με νέα μηνύματα και νέα οπτική γωνία.

Στο δικό σας παιδί ποια παιδικά βιβλία έχετε διαβάσει περισσότερο;

Στο δικό μου παιδί, όπως πολλές νέες μαμάδες έτσι κι εγώ είχα αυτή τη φοβερή μανία να του φτιάξω τη βιβλιοθήκη του από πολύ μικρή ηλικία και το παιδί ακόμα καλά καλά δεν είχε περπατήσει και μάζευε δεκάδες βιβλία στα ράφια του. Μάλλον ήταν ένα δικό μου απωθημένο που όμως δεν του βγήκε σε κακό απ’ ό,τι αποδείχτηκε. Με τον Νικόλα αγαπήσαμε πολύ τις ιστορίες που είχε σκαρώσει η Μαριαννίνα Κριεζή στις εκδόσεις Άμμος αν θυμάστε, «Στης καμηλοπάρδαλης της μύτη…», «‘Είμαι ένας βάτραχος μικρούλης, ο Εμμανουήλ Α. Μπακακούλης…» κ.ά. Ήταν ιστορίες με έμμετρη προσέγγιση και φυσικά αυτόν τον ξεχωριστά τρυφερό και παιδικό και αστείο τρόπο της Μαριαννίνας να προσεγγίζει τα πιο σοβαρά θέματα! Η αναγνωστική ταυτότητα του Νικόλα φυσικά άλλαξε αλλά τα βιβλία αυτά παραμένουν στη βιβλιοθήκη του ακόμα!

Ως μαμά, καθηγήτρια σε σχολείο και συγγραφέας παιδικών βιβλίων ποια είναι η μεγαλύτερή σας ανησυχία και πώς βιώνετε τη φριχτή επικαιρότητα;

Η επικαιρότητα σε όποια εποχή κι αν τρέχει μπορεί να γίνει φρικτή. Σ’ αυτή την επικαιρότητα οφείλουμε να χτίζουμε συμπεριφορές που θα βοηθούν τα παιδιά μας να αντέχουν, θα τα δυναμώνουν και θα φτιάχνουμε συνειδήσεις και αξιακά συστήματα που θα τα βοηθούν να επιβιώνουν, να επιλέγουν και να χτίζουν με τη δική τους σειρά μια καλύτερη επικαιρότητα. Θλίβομαι και ντρέπομαι, αλλά από την άλλη μεριά μου είναι αδύνατον να σταματήσω να φωτίζω τη ζωή μου, μου είναι αδύνατο να γελάω και μου είναι αδύνατο να σταματήσω να προσπαθώ να ζω στο φως. Έχω τσέπες γεμάτες λέξεις, μουσικές και νομίζω και άμυνες που με βοηθούν να ξαναρχίζω πάλι από την αρχή με την ίδια επιμονή και την ίδια ελπίδα.

Σε ποιο παραμύθι θα θέλατε να ζήσετε ή ποια ηρωίδα ή ήρωα παραμυθιού θα θέλατε να γνωρίσετε από κοντά;

Λοιπόν, πριν πολλά πολλά χρόνια είχα διαβάσει ένα βιβλίο της Μαρίας Παπαγιάννη από τις εκδόσεις Πατάκη. Το είχα λατρέψει και είχα ζηλέψει πολύ που δεν ήμουν εγώ η Εύα, η ηρωίδα του βιβλίου, η οποία με έμαθε μέσα από την ιστορία της να φτιάχνω τις περιβόητες ανάποδες ευχές. Μέχρι σήμερα όταν θυμώνω, όταν στριμώχνομαι, όταν στενοχωριέμαι με κάτι ή με κάποιον φτιάχνω ανάποδες ευχές. Δεν λέω τίποτε άλλο όμως… πρέπει να διαβάσετε το βιβλίο για να καταλάβετε!

Τι είναι αυτό που σας δίνει δύναμη;

Το φως, ο ήλιος… μου δίνει απίστευτη δύναμη και απίστευτη ενέργεια και κάθε φορά που ανοίγω το πατζούρι μου νιώθω πολύ τυχερή που μπορώ και ζω αυτή τη στιγμή. Το ξεχνάμε αυτό πολλές φορές στη ζωή μας και η αλήθεια είναι ότι συνειδητοποιούμε πόσο σημαντικό είναι όταν μας συμβεί κάτι αναπάντεχο που μπορεί να μας στερήσει τέτοιες ευκαιρίες.

Πώς είναι μια συνηθισμένη σας μέρα;

Οι μέρες μου ποτέ δεν είναι συνηθισμένες. Παρότι φαίνεται ότι στην καθημερινότητά μου υπάρχει μια ροή, αυτό κάπως ανατρέπεται. Περνάω παραπάνω από τη μισή μου μέρα στο σχολείο με 100 περίπου παιδιά, γιατί τόσος είναι ο αριθμός των παιδιών με τα οποία κάνω μάθημα καθημερινά, καταλαβαίνεις ότι τίποτα δεν μπορεί να είναι ίδιο ή συνηθισμένο. Από τα δάκρυα ενός μικρού παιδιού που έχασε την κασετίνα του μέχρι τη γρατζουνιά που έκανε και του φαίνεται το πιο σοβαρό ατύχημα που του έχει συμβεί, τα βελανίδια που ποτέ δεν είναι αρκετά για όλα τα παιδιά στο δάσος, χεράκια που απλώνουν για μια αγκαλιά, ματάκια που μου έχουν θυμώσει και πάει λέγοντας. Φεύγοντας από το σχολείο τα φώτα σβήνουν και γίνομαι μάνα για τον γιο μου, μαθήτρια για τους δασκάλους μου, φίλη για τους φίλους μου, μαγείρισσα για τους δικούς μου, συγγραφέας αργά το βράδυ όταν όλα κοιμούνται και απλώνω τις λέξεις μου στο χαρτί με την ησυχία μου!

Ποιο τραγούδι λέτε από μέσα σας πιο συχνά και ποιο πιο πολύ φωναχτά ενώ κάνετε άλλα πράγματα;

«Σ’ όποιον αρέσουμε, για τους άλλους δε θα μπορέσουμε», Χατζηνάσιος-Νικολακοπούλου σε μεγάλα κέφια!

See Also

«Ό,τι σπουδαίο συνέβη ποτέ σε αυτόν τον κόσμο συνέβη πρώτα στη φαντασία κάποιου» Astrid Lindgren

Πόση μουσική έχει η μέρα σας και πότε αποφασίσατε ότι θα θέλατε να ασχοληθείτε με τη μουσική;

Όταν ήμουν μικρή ήμουν σίγουρη πως είχα γεννηθεί μέσα σε ένα πιάνο. Άκουσα τη μαμά μου να το λέει κάποια φορά και το είχα πιστέψει. Από τότε λοιπόν θεώρησα πολύ φυσικό αφού είχα γεννηθεί μέσα σε ένα πιάνο να είμαι και μουσικός. Ήμουν δύο χρονών και τα πόδια μου όταν καθόμουν στο σκαμπό του πιάνου δεν έφταναν να ακουμπήσουν κάτω αλλά ήξερα και έπαιζα με το αυτί ότι μου τραγουδούσες. Επίσης ήταν αδύνατον με παππού τον Μιχάλη Σουγιούλ να ξεφύγεις από δρόμους που είχαν κατά κάποιον τρόπο χαραχθεί.

Είστε αυστηρή ως καθηγήτρια μουσικής;

Πιστεύω ότι τη λέξη αυτή θα πρέπει να την βάλουμε εντός εισαγωγικών. Δεν ξέρω τι μπορεί να σηματοδοτεί η λέξη αυστηρή. Ο κάθε δάσκαλος σύμφωνα με τα εργαλεία που έχει στα χέρια του ή τα εργαλεία που ορίζει ο νόμος φτιάχνει έναν κώδικα επικοινωνίας με τους μαθητές του. Για μένα λοιπόν η εκπαιδευτική κοινότητα έχει μια κοινή γλώσσα επικοινωνίας με τους μαθητές που δημιουργεί τις αξιακές τους ταυτότητες. Από τα χέρια μου μέχρι σήμερα έχουν περάσει 13.000 μαθητές. Καταλαβαίνεις για τι αριθμό μιλάμε; Φυσικά και είμαι αυστηρή μέχρι εκεί που επιτρέπεται να είμαι…άλλωστε αυτό ορίζει ο νόμος, όχι του κράτους αλλά ο νόμος αυτός που μου ορίζει το πλαίσιο της διδασκαλίας μου σε ακαδημαϊκό και παιδαγωγικό πλαίσιο. Κάθε περίπτωση δεν είναι το ίδιο. Ο δάσκαλος είναι ένας χαμαιλέοντας που κάθε λεπτό αναδιπλώνεται, αναπροσαρμόζεται και αλλάζει χρώματα ανάλογα με την περίπτωση του κάθε παιδιού. Αυτό συμβαίνει όλη μέρα κάθε μέρα και κάθε λεπτό μέσα σε μια τάξη. Ίσως θα έπρεπε να αναρωτηθούμε πόσο αυστηροί αντέχουν να είναι οι γονείς για παράδειγμα, πόσο αντέχουν βάζοντας όρια στα παιδιά τους να συγκρούονται και να δημιουργούν ολοκληρωμένες προσωπικότητες.

Τι είναι αυτό που ξεχωρίσατε στο σύστημα Orff, και τι θα λέγατε στους νέους γονείς για να παρακινήσουν τα παιδιά τους να ασχοληθούν με τη μουσική;

Το διάλεξα όταν πρωτοξεκίνησα να διδάσκω γιατί είδα ότι ήταν απολύτως αναγκαίο εκπαιδευτικό εργαλείο. Βρήκα τρόπους να μεταδίδω την ίδια μουσική γνώση πολύ διαφορετικούς, εναλλακτικούς και σίγουρα βαθύτερα παιδαγωγικούς και ενδιαφέροντες. Βέβαια στη συνέχεια κατάλαβα ότι το σύστημα Ορφ ήταν στην πραγματικότητα ένας τρόπος ζωής που σε ακολουθεί σε όλη την καθημερινότητά σου, δημιουργώντας άλλες συνθήκες δημιουργικότητας και δεξιοτήτων.

Κι ερχόμαστε στο πιο πρόσφατό σας βιβλίο, μιλήστε μας για το «Ο παππούς μου ο γίγαντας».

Ο παππούς μου ο Γίγαντας… πλησιάζει δειλά δειλά έναν Γίγαντα της Τέχνης που πριν από έναν χρόνο έφυγε από κοντά μας, τον Μίκη Θεοδωράκη. Έχετε δει τον Μίκη Θεοδωράκη να διευθύνει τις συναυλίες του; Δεν έχετε νιώσει ότι κάτω από αυτά τα πελώρια ανοιχτά χέρια κλείνει κι εσάς κι εμένα και όλο τον κόσμο; Δε σας δίνουν την εντύπωση ότι αυτές οι φτερούγες μπορούν να μας χωρέσουν όλους; Δε σας δίνουν την εντύπωση ότι φεύγει πετάει και γυρνάει όλο τον κόσμο; Ήμουν πολύ μικρή όταν είδα τον Μίκη Θεοδωράκη να έρχεται στο σπίτι να δώσει μια συνέντευξη για μια εκπομπή που ήταν αφιερωμένη στον παππού μου τον Μιχάλη Σουγιούλ. Ήταν θεόρατος, αληθινός γίγαντας. Η συνάντηση αυτή τελείωσε με εμένα να χοροπηδάω τριγύρω του, να γελάμε και παρέα να τραγουδάμε… «Θα σου δώσω ένα τόπι χρυσό, για να παίζεις στο χωλ με παιδιά». Αυτή ήταν η πρώτη μου εικόνα από εκείνον! Ύστερα τον ξαναείδα σπάνια και κυρίως σε συναυλίες που δεν ήταν πια μόνο δικός μου αλλά ήταν όλου του κόσμου. Έτσι σκέφτηκα ότι ήθελα να μιλήσω γι’ αυτόν τον Γίγαντα στα μικρά παιδιά μέσα από ένα παραμύθι και να τον αγαπήσουν μέσα από μια τρυφερή και ανάλαφρη προσέγγιση, δηλαδή να τον δουν με μάτια παιδικά!

Για τον δικό σας γίγαντα παππού, τον Μιχάλη Σουγιούλ, έχετε γράψει ή θα γράψετε κάποιο βιβλίο;

Με πιάσατε! Χριστουγεννιάτικα μπλεξίματα έρχονται με τον Μικαέλ ντε Σολέγιο ή αλλιώς Μιχάλη Σουγιούλ. Αυτό ήταν το ψευδώνυμο του συνθέτη και παππού μου όταν πρωτοξεκίνησε να γράφει μουσική στα νιάτα του και τα μπλεξίματα που ξεκινούν από μια αληθινή ιστορία που μου είχε διηγηθεί η μαμά μου για τον παππού μου. Σε μια από τις συναυλίες του ο Μιχάλης Σουγιούλ διαπίστωσε ότι κάποιος είχε μπει στο καμαρίνι του και του είχε κλέψει το ακορντεόν του. Αυτή η ιστορία έρχεται να ζωντανέψει στις σελίδες του νέου μου βιβλίου και ξεκινάει μια διαδρομή από αστείες και ταυτόχρονα μυστήριες συμπτώσεις και φτάνει σε εκείνο το σημείο που αναρωτιόμαστε αν θα καταφέρει να εξιχνιάσει το μυστήριο του κλεμμένου ακορντεόν και αν φυσικά θα γυρίσει το μουσικό όργανο και πάλι στα χέρια του.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σας;

Η χρονιά που μας έρχεται είναι μια χρονιά που όλος ο κόσμος έχει αποφασίσει να την αφιερώσει σε μια Θεά της Τέχνης, τη Μαρία Κάλλας, αφού συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη γέννησή της. Οπότε η χρονιά που έρχεται θα γεμίσει με τη ζωή της και το έργο της, τις άριές της και τα λαμπερά της φορέματα, τη θλίψη αλλά και το πλατύ της χαμόγελο, καθώς τα παιδιά θα γνωρίσουν τη μεγαλύτερη λυρική τραγουδίστρια όλων των εποχών μέσα από ένα καινούριο βιβλίο που βγαίνει το 2023 από τις εκδόσεις Πατάκη και τα παιδιά θα πατήσουν πάνω στα βήματά της ταξιδεύοντας μαζί της σε ένα ταξίδι στο χρόνο. Κοπιάστε λοιπόν γιατί είναι πολλές οι ιστορίες που έχω να αφηγηθώ, ιστορίες για μικρούς αλλά και για μεγάλους, ιστορίες που ίσως να είναι αλήθεια ίσως και να ‘ναι παραμύθια.