«Τα παιδιά, αν καταφέρουμε να χαμηλώσουμε τον εγωισμό μας κι αφεθούμε σ’ αυτά, είναι οι πιο καλοί ιχνηλάτες της ευτυχίας» Αντιγόνη Βουτσινά
«Μια φορά κι ένα παιδί» συνέντευξη με τη συγγραφέα Αντιγόνη Βουτσινά για το εξαιρετικό βιβλίο της (εκδ. ΦΟΥΡΦΟΥΡΙ)
Με αφορμή το βιβλίο της «Μια φορά κι ένα παιδί» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΦΟΥΡΦΟΥΡΙ, σε εικονογράφηση από τη Φιλάνθη Γεωργανά, η Αγγελική Λάλου μίλησε με τη συγγραφέα του, Αντιγόνη Βουτσινά, για τα παιδιά, τους γονείς, την ανατροφή και το τραύμα.
Εν αρχή ην… η σπείρα: γιατί επιλέξατε τη σπείρα ως σύμβολο της συγκεκριμένης ιστορίας;
Λέω να μην σας το απαντήσω αυτό. Προτείνω να το ερμηνεύσει ο κάθε αναγνώστης μόνος του.
Τι σας ώθησε να γράψετε αυτό το βιβλίο και πότε σας ήρθε η ιδέα;
Δουλεύω πολλά χρόνια με παιδιά. Μέσα σε κάθε παιδί βλέπω ενσωματωμένο τον γονιό. Κι όταν κοιτάζω τον γονιό, βλέπω μέσα σ’ αυτόν τραυματισμένο το παιδί που ήταν κάποτε. Μια ατελείωτη μπάμπουσκα απαγορεύσεων, τραυματισμού, απωθημένων. Για να σωθεί το κάθε παιδί πρέπει πρώτα απ’ όλα να σωθεί ο γονιός. Το τελευταίο διάστημα συναντώ όλο και πιο πολλούς χαμένους γονείς μέσα στον εαυτό τους, όλο και πιο χαμένα παιδιά μέσα στον γονιό τους. Θέλησα να κάνω κάτι για αυτό με τα εργαλεία που διαθέτει το χέρι μου.
Σε ποιους απευθύνεστε;
Στον γονιό που θέλει να αφουγκραστεί την εσωτερική του φωνή και να θυμηθεί το παιδί που κάποτε υπήρξε. Στον γονιό που θέλει να σκύψει και ν’ ακούσει το παιδί που έχει φέρει στον κόσμο. Στον γονιό που αντέχει να διαβάσει το βιβλίο μαζί με το παιδί του και να το ρωτήσει τι βλέπει μέσα στην ιστορία. Τέλος σε ψυχοθεραπευτές και παιδοψυχιάτρους προκειμένου να το χρησιμοποιήσουν, όπως αυτοί ξέρουν, στη θεραπεία της σχέσης γονιού-παιδιού.
Διαλέξατε κόρη και μαμά – θα άλλαζε κάτι αν το παιδί ήταν αγόρι – και για τη σχέση μπαμπά-κόρης ή μπαμπά-γιου θα γράφατε μια άλλη ιστορία;
Το μια φορά κι ένα παιδί είναι μια τριλογία. Η σπείρα αφορά τη σχέση μαμάς-κόρης, το βέλος τη σχέση μπαμπά-γιού και ο κύκλος στην αναμεταξύ σχέση των γονιών. Ένα παιδί διαμορφώνεται από τη συμπεριφορά της μάνας, του πατέρα και της καθαυτής δυάδας. Αυτά τα τρία στοιχεία εγείρουν το οικοδόμημα. Αν είναι γερό, θα αντέξει τις δονήσεις. Αν όχι, κάποια ανυποψίαστη στιγμή θα καταρρεύσει.
Πώς (και πότε) άρχισε η ενασχόλησή σας με το τραύμα;
Νομίζω ότι αυτό ξεκινάει σε όλους μας από πολύ νωρίς. Ο καθένας μας το προσεγγίζει με τον τρόπο που αντέχει. Άλλος το μπαζώνει, άλλος αφήνεται στη δίνη του, άλλος το ράβει κι άλλος προσποιείται ότι ποτέ δεν υπήρξε. Εμένα μου ταίριαξε από μικρή το σκάψιμο. Πίστευα ότι εκεί κάτω είναι βυθισμένο ένα γιατί. Αν αντέχεις την ανέλκυση, παύει αυτομάτως κι η ερώτηση.
Ήταν εξαιρετική η ιδέα να δημιουργηθούν “παραμύθια για γονείς”, μίλησε μας για την τέχνη ως θεραπεία (και πρόληψη)
Η τέχνη έχει μια αρχέγονη και σιωπηλή δύναμη. Μπορεί να δημιουργήσει έναν στρόβιλο που να σε σηκώσει από το μέρος που κάθεσαι βολεμένος και να σε πετάξει παραπέρα. Αν καταφέρεις να τιναχθείς μακρύτερα από το Eγώ σου, να δεις ως παρατηρητής κι όχι ως εμπλεκόμενος τον εαυτό σου, τότε έχεις διανύσει τη μισή διαδρομή προς τη θεραπεία.
Είμαστε μια χώρα που μέχρι πρόσφατα σχεδόν αφορίζαμε ό,τι είχε σχέση με ψυχολογία-θεραπεία και δεν είχαμε καθόλου καλή σχέση με το τραύμα, αλλάζει αυτό στις νέες γενιές και τι πρέπει ακόμα να γίνει;
Μπορεί πια να μην υπάρχει το ταμπού του ψυχιάτρου, όμως νοιώθω ότι όσο περνάνε τα χρόνια τσιμεντωνόμαστε, απομακρυνόμαστε από το εκστατικό παιδί που έχουμε μέσα μας, ακολουθούμε πιο αυτοματοποιημένους δρόμους ύπαρξης και επικοινωνίας. Για να αλλάξει αυτό, πρέπει να σκύψουμε μέσα μας. Ο καθένας με τον τρόπο που του ταιριάζει.
Πριν γίνω μητέρα πρώτα αποφάσισα να συγχωρήσω τους γονείς μου, κι αν ίσως η συγχώρεση είναι ένα πρώτο βήμα τι άλλο χρειάζονται οι μελλοντικοί γονείς ώστε να μην περάσουν στα παιδιά τους τα τραύματα της δικής τους παιδικής ηλικίας;
Το να αφήσεις χώρο να χωρέσει κι ο άλλος μαζί σου είναι σπουδαίο πράγμα. Δύσκολο και σωτήριο. Αυτό που χρειάζεται είναι η αφύπνιση. Η υπενθύμιση. Έχουμε έρθει εδώ για να είμαστε ευτυχείς. Να βρούμε ως άνθρωποι τον εαυτό μας πρώτα κι όχι τον γονεϊκό μας ρόλο. Πολλές φορές με επισκέπτεται προβληματισμένη μια μαμά γιατί το παιδί της είναι «δύσκολο», «αντιδραστικό», «επιθετικό». Όταν την ρωτάω αν απολαμβάνει η ίδια την ζωή της, η απάντηση είναι σχεδόν πάντα παρόμοια. «Δεν έχω χρόνο να ασχοληθώ με μένα. Με έχω ξεχάσει». Δεν νοείται κατ’ εμέ ευτυχισμένο παιδί χωρίς να νιώθουν πληρότητα οι γονείς του.
Πώς προέκυψε η εικονογράφηση του βιβλίου, την οραματίστηκες κι έδωσες οδηγίες στη Φιλάνθη Γεωργανά, τη δημιουργήσατε από κοινού;
Η Φιλάνθη είναι ένα σπουδαίο παιδί με εξαιρετικό ταλέντο. Είχαμε την τύχη να συντονιστούμε. Λειτουργήσαμε συμπληρωματικά.
Ποιες είναι μέχρι στιγμής οι εντυπώσεις ή πρώτες εμπειρίες που βιώνεις σε σχέση με την έκδοση του βιβλίου;
Όσοι οι αναγνώστες, τόσες κι οι ερμηνείες. Ο καθένας βλέπει κάτι διαφορετικό στο τι απέγινε για παράδειγμα το κοριτσάκι, στο πώς τελειώνει το παραμύθι, στο ποια είναι η ανάποδη αφήγηση της μάνας που ξεκινάει στην τελευταία σελίδα. Ο κάθε αναγνώστης γράφει πάνω στην ιστορία μου τη δική του ιστορία. Κι αυτό είναι βαθιά συγκινητικό γιατί μοιάζει με καθρέφτη. Ο καθένας μας κοιτάζει μέσα τον εαυτό του.
Πώς έχεις φανταστεί την παρουσίασή του;
Χωρίς λόγια. Με άρτο και οίνο.
Πώς βιώνεις μέχρι στιγμής τη μητρότητα;
Είμαι πάνω σ’ ένα πλοίο που λίγο πιο κάτω γίνεται τραίνο και μετά αερόστατο κι έπειτα παρά πέντε κι ολοένα αλλάζει μορφές και ταχύτητες κι όλο πάει και πάει και με ταξιδεύει στην αχαρτογράφητη περιοχή του εαυτού μου. Τα παιδιά, αν καταφέρουμε να χαμηλώσουμε τον εγωισμό μας κι αφεθούμε σ’ αυτά, είναι οι πιο καλοί ιχνηλάτες της ευτυχίας.
Υπάρχουν λάθη των γονιών σου που θες να αποφύγεις ως προς την ανατροφή του παιδιού σου;
Μεγάλη παγίδα αυτό. Προσπαθώντας να αποφύγεις τα λάθη των γονιών σου νομίζω ότι κάνεις τα ίδια από την αντίθετη πλευρά. Δεν αποφεύγω τα λάθη. Προσπαθώ να αντικρύζω στο κάθε μου λάθος έναν μαγικό καταπέλτη που θα με εκτινάξει κάπου σοφότερα.
Είναι κακό να θέλουν οι γονείς το «καλό» των παιδιών τους και τι χρειάζεται για να βγει αυτό το καλό από τα εισαγωγικά;
Αυτό που ο γονιός θεωρεί καλό μπορεί να μην ταιριάζει καθόλου στην προσωπικότητα του παιδιού του. Ο καθένας μας έχει να διανύσει την δική του πορεία σ’ αυτήν την ζωή. Είναι καλό οι γονείς να παρατηρούμε τα παιδιά μας και να τα λογαριάζουμε ως αυθύπαρκτες και ανεξάρτητες προσωπικότητες. Είναι καλό να θυμόμαστε ότι δεν ανήκουν σε εμάς.
Ποια είναι τα αγαπημένα σου παιδικά βιβλία ως παιδί, ως μεγαλύτερο παιδί και ως μαμά;
Η «Ασκητική» του Καζαντζάκη. Διαβάζεται σε κάθε ηλικία, από την παιδική μέχρι τα γεράματα. Εμπεριέχει σε οικονομική συσκευασία όλο το νόημα της ύπαρξης. Εύχομαι κάποτε να εισαχθεί στην εκπαίδευση από την πρώτη δημοτικού μέχρι το πανεπιστήμιο.
Ποια χαρακτηριστικά πρέπει να έχει ένα καλό παιδικό βιβλίο για σένα;
Ένα καλό βιβλίο γενικά, είτε είναι παιδικό είτε όχι, κρίνεται από το πόσες φορές θα επιστρέψεις σ’ αυτό.
Τι διαβάζεις αυτή την εποχή;
Διαβάζω την Κλαρίσε Λισπέκτορ για πολλοστή φορά με τον ενθουσιασμό ακόμα της πρώτης ανάγνωσης.
Τι είναι αυτό που σου δίνει δύναμη ή σε κάνει να χαμογελάς ακόμα και στις δύσκολες μέρες;
Κάποτε ένας δάσκαλος μού είπε την παρακάτω απλούστατη πρόταση: Η βελόνα της ραπτομηχανής για να ράψει πρέπει να ανέβει και να κατέβει. Όταν είμαι κάτω, προσπαθώ να αφεθώ στη ροή και υπενθυμίζω στον εαυτό μου ότι αυτός είναι ο μόνος τρόπος να μανταριστεί το ύφασμα.
Τα επόμενα σχέδιά σου;
Σχεδιάζω να ζήσω μια ολόκληρη μέρα συνειδητά.
Αν το καταφέρω, σκέφτομαι να τις κάνω δύο. Και μετά τρεις. Και μετά όσες.
Περισσότερα για το βιβλίο: ΜΙΑ ΦΟΡΑ ΚΙ ΕΝΑ ΠΑΙΔΙ – Brainfood Εκδοτική
