Μήπως υπερπροστατεύουμε τα παιδιά στην προσπάθειά μας να πατάξουμε το bullying;
Δεν τα αφήνουμε να συγκρουστούν, να πληγωθούν, να πληγώσουν και, τελικά, να συνυπάρξουν, σύμφωνα με την άποψη μιας αναπτυξιακής ψυχολόγου.
Ένα στα πέντε παιδιά έχει υποστεί σχολικό εκφοβισμό, σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία. Όταν όμως προσπαθούμε να ορίσουμε τι ακριβώς σημαίνει «σχολικός εκφοβισμός», η εικόνα αρχίζει να θολώνει. Σύμφωνα με στοιχεία του αμερικανικού οργανισμού National Center For Educational Statistics (που συλλέγει, αναλύει και διανέμει στοιχεία σχετικά με την εκπαίδευση στις ΗΠΑ και στον υπόλοιπο κόσμο), το 85% των θυμάτων bullying αναφέρει πως ακούει βρισιές, υφίσταται προσβολές, γίνεται αντικείμενο κουτσομπολιού ή περιθωριοποιείται από τους συμμαθητές του.
Μήπως όμως σήμερα, στην προσπάθειά μας να πατάξουμε το φαινόμενο του bullying, σπεύδουμε να χαρακτηρίσουμε ως σχολικό εκφοβισμό οποιαδήποτε «κακή» συμπεριφορά στο σχολικό προαύλιο; Και μήπως τελικά με αυτό τον τρόπο αντί να προστατεύουμε το παιδί μας, του στερούμε την ευκαιρία να αναπτύξει πολύτιμες κοινωνικές δεξιότητες, αφού η σύγκρουση είναι αναπόφευκτη στις διαπροσωπικές σχέσεις;
«Πολλοί νέοι άνθρωποι αντιμετωπίζουν το bullying –αλλά και οτιδήποτε τους αναστατώνει συναισθηματικά– ως κάτι επιβλαβές, το οποίο αλλάζει ριζικά τη ζωή τους», απαντά η αναπτυξιακή ψυχολόγος Helene Guldberg, συγγραφέας του βιβλίου «Reclaiming Childhood: Freedom and Play in an Age of Fear» (Ανακτώντας την παιδική ηλικία μας: Ελευθερία και παιχνίδι στην εποχή του φόβου). «Έχοντας υπάρξει η ίδια ένα υπερβολικά ντροπαλό παιδί, που περνούσα μέρες μόνη πάνω σε μια τσουλήθρα –και που είχα ζήσει πολλούς εξευτελισμούς– χαίρομαι ιδιαίτερα που οι ενήλικες δεν μου είχαν περάσει ποτέ το μήνυμα ότι θα κουβαλούσα τα τραύματά μου για πάντα. Σήμερα πολλές καμπάνιες κατά του bullying λένε στα παιδιά ξανά και ξανά ότι “το bullying σε καταστρέφει για μία ζωή”. Για μένα, αυτό είναι ένα ανεύθυνο μήνυμα».
Υπάρχει, βέβαια, ένας ολοένα και μεγαλύτερος όγκος ερευνητικών στοιχείων που δείχνει ότι το bullying ενέχει κινδύνους για τα θύματά του. Κάποια από αυτά, για παράδειγμα, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι τα παιδιά που έχουν υποστεί σχολικό εκφοβισμό ή διαδικτυακό εκφοβισμό (cyberbullying) είναι πιο επιρρεπή σε αυτοκτονικές σκέψεις και ότι υπάρχει ένας άμεσος συσχετισμός ανάμεσα στο bullying και την τάση κάποιου να βλάψει τον εαυτό του.
Ωστόσο, η Guldberg αμφισβητεί τη μεθοδολογία με την οποία διεξάγονται κάποιες έρευνες για το bullying. Όπως εξηγεί, πολλές από αυτές βασίζονται σε ερωτηματολόγια, τα οποία με τη σειρά τους στηρίζονται στην αυθαίρετη ιδέα ότι όλοι, συμμετέχοντες και ερευνητές, έχουν την ίδια εικόνα του τι ακριβώς είναι το bullying.
Ένας από τους φόβους της Guldberg είναι, λοιπόν, μήπως στην προσπάθειά μας ως γονείς ή εκπαιδευτικοί να προστατεύσουμε τα παιδιά μας από τον εκφοβισμό, τους στερήσουμε την ευκαιρία να αναπτύξουν κοινωνικές δεξιότητες που θα τα βοηθήσουν να διαχειριστούν όχι μόνο τις θετικές αλλά και τις αρνητικές πλευρές των διαπροσωπικών σχέσεων.
Μια άλλη συγγραφέας, η Emily Bazelon, γράφει στο βιβλίο της «Sticks and Stones: Defeating the Culture of Bullying and Rediscovering the Power of Character and Empathy» (Ξύλα και πέτρες: Καταπολεμώντας την κουλτούρα του εκφοβισμούς και ανακαλύπτοντας ξανά τη δύναμη του χαρακτήρα και της ενσυναίσθησης»), συγκεκριμένα, για τους εφήβους: «Παρεμβαίνοντας υπερβολικά στη ζωή των εφήβων, τους στερούμε την ελευθερία που χρειάζονται για να αναπτυχθούν. Καταστέλλουμε την ανάπτυξή τους όταν, για παράδειγμα, τους στερούμε το μη δομημένο παιχνίδι, ή όταν στο όνομα της προστασίας τους, λογοκρίνουμε κάθε λέξη που γράφουν στο διαδίκτυο».
Όπως σπεύδει να διευκρινίσει η Guldberg, ο σχολικός εκφοβισμός είναι, πράγματι, πρόβλημα και σε κάποιες περιπτώσεις οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί οφείλουν να παρεμβαίνουν. Για παράδειγμα τα σχολεία δεν πρέπει να ανέχονται ποτέ τη σωματική βία, αναφέρει η ίδια, ενώ οι γονείς πρέπει να κάνουν σαφές στα παιδιά τους ότι οφείλουν να ελέγχουν το θυμό τους και να μην απλώνουν ποτέ τα χέρια τους στους συμμαθητές τους.
Γονείς και εκπαιδευτικοί οφείλουν, επίσης, να παρακολουθούν στενά συμπεριφορές που μπορεί να κλιμακωθούν σε τραγωδίες (όπως παρέες παιδιών που βάζουν στο στόχαστρο των πειραγμάτων τους ένα συγκεκριμένο παιδί). Κάποιοι θάνατοι θα μπορούσαν ίσως να αποφευχθούν, αν οι γονείς και οι εκπαιδευτικοί παρατηρούσαν και εντόπιζαν εγκαίρως όλες τις κακοποιητικές συμπεριφορές εντός ή εκτός σχολείο.
