Η Αγγελική Λάλου και ο Νίκος Γιαννόπουλος μας μιλούν για το βιβλίο τους
Μια κουβέντα μεταξύ συγγραφέα και εικονογράφου για «Το παιδί που έχει όνειρα στα χέρια»
Η Αγγελική κάνει πρώτη τις ερωτήσεις της στον Νίκο:
Tι ένιωσες την πρώτη φορά που διάβασες την ιστορία για τα «χέρια»;
Ένιωσα μια πολύ όμορφη αίσθηση μελαγχολίας! Και όταν έχω αυτή την αίσθηση από τις πρώτες γραμμές της ιστορίας ξέρω πως θα την αγαπήσω και θα χαραχτεί στη καρδιά μου!
Ποια εικόνα σου ήρθε πρώτα στο μυαλό;
Η εικόνα με τα χέρια που φτάνουν ψηλά στα αστέρια! Η σκηνή αυτή μου άρεσε πάρα πολύ όταν τη διάβασα και την οραματίστηκα αμέσως!
Μπορεί να αλλάξεις ριζικά την εικονογράφηση ενός βιβλίου που έχεις ήδη προχωρήσει επειδή σου ήρθε μια ξαφνική ιδέα;
Όταν ξεκίνησα το βιβλίο αυτό είχα ένα πολύ συγκεκριμένο ύφος στο μυαλό μου. Το ξεκίνησα, σου το έστειλα, το έστειλα στον εκδότη, «κλείσαμε» σε αυτό και συνέχισα έτσι. Τόσο με είχε επηρεάσει το κείμενο, που ένα βράδυ (ήμουν στη μέση του βιβλίου περίπου) είδα ένα όνειρο απίστευτα χρωματιστό και δυνατό. Ήταν η δική μου ζωή, σε γρήγορο ρυθμό, κομμάτια από εικόνες της ζωής μου ανακατεμένες με την ιστορία του βιβλίου. Όταν ξύπνησα ξήλωσα όλη την παλιά εικονογράφηση και ξεκίνησα από την αρχή. Ήθελα εκείνο το όνειρο να το φυλάξω μέσα στο βιβλίο. Και πόσο χάρηκα όταν σε πήρα τηλέφωνο, σ’ το είπα και ενθουσιάστηκες με τον ενθουσιασμό μου!
Πώς ήταν η συνεργασία σου μαζί μου – θες να μιλάς για την εικονογράφηση με τον εκάστοτε συγγραφέα κατά τη διάρκεια ενός βιβλίου ή προτιμάς να δουλεύεις μόνος σου με το κείμενο;
Ποτέ δεν αναλαμβάνω μια ιστορία αν δεν υπάρχει εκεί κάτι που να με αγγίζει. Για μένα η εικονογράφηση είναι η αφήγηση των δικών μου εμπειριών και αναμνήσεων μπλεγμένων με τις ιστορίες που εικονογραφώ. Για αυτόν το λόγο, δεν θέλω να δουλεύω με τους συγγραφείς. Αφηγούμαι κάθε ιστορία ξανά, με τις εικόνες μου, και μέσα εκεί ανακατεύω τις αναμνήσεις, τους φόβους, τα όνειρά μου. Είναι κάτι απόλυτα προσωπικό που θέλω οι συγγραφείς να σέβονται. Και ήμουν πολύ τυχερός μαζί σου γιατί στάθηκες δίπλα μου καθ’ όλη τη διάρκεια της εικονογράφησης. Μιλούσαμε για το βιβλίο, για την ιστορία, για εμάς. Δεν συζητούσαμε την εικονογράφηση. Από τις κουβέντες μας έπαιρνα τη δική σου ενέργεια, μάθαινα πιο πολλά για το χαρακτήρα σου, «συνδεόμουν» όλο και περισσότερο μαζί σου, και αυτό μετά «περνούσε» μέσα στις εικόνες.
Όταν τελείωσες την εικονογράφηση, την έδειξες στην Κριστίν και στα δύο σου ζουζούνια; Και ποιες οι αντιδράσεις τους;
Όσο δουλεύω ένα βιβλίο κανείς ποτέ δεν βλέπει τις εικόνες παρά μόνο στην αρχή και στο τέλος. Το ίδιο ισχύει και για την Κριστίν και τα παιδιά. Κάθε φορά που τελειώνω όμως, μαζευόμαστε όλοι και κοιτάμε τις εικόνες. Οι απόψεις μετά δίνουν και παίρνουν! Το βιβλίο αυτό το λάτρεψαν!
Ποια είναι η αγαπημένη σου εικόνα από το βιβλίο αυτό – υπάρχει κάποια που ξεχωρίζεις;
Αγαπώ πολύ την εικόνα με τα χέρια που χτίζουν κάστρα στην άμμο! Τη λατρεύω αυτή την εικόνα γιατί μπερδεύει πολύ τον ρεαλισμό με τα φανταστικά στοιχεία! Τα χεράκια χτίζουν στην άμμο και τριγύρω πετάγονται πλοκάμια και πειρατικά καράβια!
Πώς σου φάνηκε η εμπειρία της κοινής μας παρουσίασης στη παιδική δημοτική βιβλιοθήκη Ερέτριας;
Πέρασα πολύ όμορφα και χάρηκα πολύ όταν είδα πως μαζεύτηκαν τόσοι φίλοι και αναγνώστες εκεί! Ήταν μικρός χώρος γεμάτος με αγάπη και χαμόγελα και πραγματικά περάσαμε τέλεια! Δυστυχώς το πρόβλημα στη μέση μου με κράτησε πίσω, δεν μπόρεσα να κάνω ό, τι ήθελα να κάνω, να είμαι περισσότερο ενεργός και αυτό με στενοχώρησε, έχω κάνει όμως μεγάλη πρόοδο με το πρόβλημα αυτό και νομίζω στην επόμενη παρουσίαση μας στην ΔΕΒΘ θα είμαι έτοιμος για πολλές χρωματιστές περιπέτειες!
Θα ήθελες να συνεργαστούμε ξανά;
Πολύ! Θα το ήθελα πάρα πολύ! Υπάρχει ένα κείμενο σου μου έχεις εμπιστευτεί και θέλω πραγματικά πολύ να το εικονογραφήσω.
Πες μου κάποιες δουλειές μέχρι τώρα που ξεχωρίζεις
Κάθε βιβλίο που έχω εικονογραφήσει είναι μοναδικό για μένα και πραγματικά δεν μπορώ να τα ξεχωρίσω! Μπορώ να μιλάω και να γράφω ώρες για κάθε βιβλίο, κάθε ιστορία που έχω εικονογραφήσει και να μη σταματάω ποτέ! Μαζί με τα υπό έκδοση βιβλία, έχω συνολικά εικονογραφήσει 60 βιβλία. 40 περίπου έχουν ήδη κυκλοφορήσει και τα υπόλοιπα είναι υπό έκδοση. Τα αγαπώ όλα!
Μίλησέ μου για τη δική σου Αλίκη
Το 2016 κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κόκκινη Κλωστή Δεμένη η δική μου διασκευή της Αλίκης στη Χώρα των Θαυμάτων με τίτλο «Στη χώρα των… θαυμάτων». Ήταν ένα όνειρο που είχα από παιδί να κάνω μια δική μου εκδοχή της ιστορίας αυτής που τόσο αγαπούσα! Έτσι, χρόνια μετά, αποφάσισα να γράψω και να εικονογραφήσω την κλασική ιστορία, αλλά διασκευασμένη με έναν τρόπο που να μπορεί να διαβαστεί από πολύ μικρότερα παιδάκια. Αγαπήθηκε πολύ το βιβλίο αυτό και μου χάρισε πολλές όμορφες στιγμές.
Πες μου ένα όνειρό σου που δεν έχει πραγματοποιηθεί ακόμα και το προσπαθείς;
Θέλω να ασχοληθώ περισσότερο με τη φωτογραφία και ιδιαίτερα με τα editorial μόδας. Επίσης θα ήθελα να γράφω για την τέχνη της εικονογράφησης σε κάποια εφημερίδα/περιοδικό με τη δική μου γλώσσα χωρίς αναφορές σε ημερομηνίες και κινήματα, δίνοντας έμφαση περισσότερο στον τρόπο που επηρεάζει την κοινωνία που ζούμε.
Κι ο Νίκος κάνει τις δικές του ερωτήσεις στην Αγγελική:
Πώς και πότε ξεκίνησε η ιδέα για την ιστορία αυτή;
Πολύ συχνά το πρώτο που προσέχω σε έναν άνθρωπο είναι τα χέρια του. Πάντα θαύμαζα όσους είναι καλοί με τα χέρια τους. Που μπορούν και ζωγραφίζουν, που φτιάχνουν πράγματα, που κάνουν κατασκευές. Με τα χέρια μπορείς να είσαι πολύ δημιουργικός. Με τα χέρια μπορούμε να κάνουμε σχεδόν τα πάντα. Κάποια στιγμή ήθελα να δείξω την αγάπη μου για ένα ξεχωριστό άτομο της ζωής μου και μου ήρθε η ιδέα να του γράψω ένα παραμύθι, ένα παραμύθι για τα χέρια του. Οι άνθρωποι μερικές φορές είναι περαστικοί στη ζωή μας, αλλά όσο έχουν γίνει αφορμή για ωραίες ιστορίες παραμένουν με έναν τρόπο ζωντανοί στη μνήμη μας.
Ποια είναι η αγαπημένη σου εικόνα από το βιβλίο;
Ως χαζομαμά μάλλον θα έλεγα η πρώτη, με το χέρι της μαμάς και του παιδιού!
Πώς ένιωσες το βράδυ που μιλήσαμε και σου είπα ότι θα αλλάξω όλη την εικονογράφηση; Σε ανησύχησε;
Κατά έναν περίεργο τρόπο, ενώ γενικά είμαι κάπως αγχώδης στη ζωή μου, σου είχα εμπιστοσύνη. Και το γεγονός ότι μου το είπες, καθώς και το ότι μιλούσαμε σε όλη τη διαδικασία της εικονογράφησης, ήταν αρκετά καθησυχαστικό για μένα!
Όταν γράφεις ένα βιβλίο βασίζεις τους ήρωες σου σε υπαρκτά πρόσωπα;
Κάποιες φορές ναι, κάποιες άλλες όχι. Στο Τελευταίο Θρανίο για παράδειγμα ο ήρωας έχει αρκετά αυτοβιογραφικά στοιχεία, παρά τη μυθοπλασία και τα φανταστικά στοιχεία. Στα Τυρομπλεξίματα του Τσιζ ωστόσο νομίζω ότι το μόνο κοινό που έχω με τον ήρωα ποντικούλι είναι η αδυναμία για τυρί! Όσο όμως κι αν η αφορμή για ένα παραμύθι είναι κάτι που έρχεται από τη χώρα της φαντασίας, όταν αρχίζω να γράφω πάντα υπάρχουν κάποια δικά μου στοιχεία: Είτε μπορεί να περάσουν ως χαρακτηριστικά στον ήρωα είτε κάποιες λεπτομέρειες της ιστορίας ή της πλοκής μπορεί να είναι απόρροια κάποιας ανάμνησης ή εμπειρίας μου.
Τελικά είσαι εσύ το παιδί που είχε όνειρα στα χέρια;
Δεν ξέρω αν είμαι το συγκεκριμένο παιδί του παραμυθιού, πάντως σίγουρα παραμένω ένα παιδί που έχει ακόμα πολλά όνειρα… και στα χέρια… και στα μάτια… και στο νου… και σίγουρα ακόμα περισσότερα στην καρδιά!
Ο γιος σου είναι ένας απίστευτος γλύκας, πως αντιμετωπίζει το γεγονός πως, ανάμεσα στα άλλα, η μαμά του γράφει βιβλία για παιδιά; Σου λέει τη γνώμη του;
Του Φώτη του αρέσει αυτή μου η ιδιότητα, συμμετέχει στις παρουσιάσεις των βιβλίων μου, γίνεται –χωρίς να θέλω πάντα (γελάω) – ο βοηθός της ομάδας μου που κάνει τις παρουσιάσεις –δηλαδή το Θέατρο Ρετρό, όπου ειδικά η ψυχή του και συνονόματή μου (Αγγελική Φράγκου) του έχει φοβερή αδυναμία. Ναι, πάντα μου λέει τη γνώμη του, δηλαδή για τα τελευταία παραμύθια, τα οποία πλέον βλέπει και πώς δημιουργούνται…
Έχεις ένα παιδί που μεγαλώνει μέσα στην ποίηση και τα βιβλία, τον έχει κάνει αυτό αυστηρό κριτή;
Ως προς εμένα ναι, είναι αυστηρός – με την έννοια περισσότερο ότι είναι ειλικρινής, αν δεν του αρέσει κάτι θα το πει, δεν θα πει κάτι για να με ευχαριστήσει. Κι αυτό είναι ένα στοιχείο του που εκτιμώ απεριόριστα και χαίρομαι που μεγαλώνω ένα παιδί το οποίο δεν φοβάται να πει τη γνώμη του.
Ξέρω ότι σου αρέσει η ποίηση, έχω διαβάσει ποιήματά σου και με άγγιξαν πολύ. Πόσο διαφορετική εμπειρία είναι να γράφεις ένα παιδικό βιβλίο από το να γράφεις ένα ποίημα;
Σε ένα βαθμό είναι διαφορετικό επειδή για μένα η ποίηση είναι κάτι σαν αναστεναγμός –είτε λύπης είτε χαράς είτε ερωτικού περιεχομένου- είναι κάτι πολύ δυνατό, που αν δεν βγάλω από μέσα μου, με λέξεις, εκείνη την ώρα που το νιώθω, θα με πνίξει. Για αυτό πλέον έχω αναθεωρήσει και δεν έχω εκδώσει κάποια προσωπική συλλογή – νιώθω ότι είναι κάτι τόσο προσωπικό αλλά και τόσο της στιγμής –όσο ένας αναστεναγμός– που άπαξ και βγήκε από μέσα μου, δεν έχει πολύ νόημα να συνεχίσει να υπάρχει. Ενώ το παραμύθι είναι αλλιώς, δεν είναι της στιγμής, απαιτεί χρόνο, να δουλευτεί μέσα σου, ακόμα κι αν μία στιγμή ξαφνική έχει γίνει η αίτια της έμπνευσης, ακόμα κι αν δεν μου πάρει πολύ για να το γράψω (ανάλογα την έκταση) είναι κάτι που θέλω να έχει διάρκεια, να έχει διάρκεια ζωής κυρίως. Ωστόσο τόσο η ποίηση όσο και τα παραμύθια που γράφω είναι συναισθηματικής φύσεως. Δεν γράφω εγκεφαλικά.
Θα μας πεις δύο λόγια για το Αγγελικόν;
Το «Αγγελικόν» δεν είναι το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα ποιητικής γραφής μου, αλλά ήταν μια ωραία συνεργασία, με έναν άνθρωπο που εκτιμώ, την Αγγελίνα Ρωμανού, και προέκυψε ως ιδέα να βγάλουμε ένα ημερολόγιο. Δύο διαφορετικές φωνές ενώθηκαν με ασπρόμαυρο φόντο ιδιαίτερων φωτογραφιών (της Αγάπης Χρυσοχόου) και τώρα χαίρομαι που η δεύτερη έκδοση του βιβλίου κυκλοφορεί όχι ως ημερολόγιο αλλά ως μικρό λεύκωμα από τις εκδόσεις Όστρια.
Ποιο είναι το επόμενο βήμα σου συγγραφικά;
Το επόμενο βήμα είναι ήδη έτοιμο και θα κυκλοφορήσει κι αυτό από τις εκδόσεις Βάρφη, είμαι ενθουσιασμένη με το νέο αυτό βιβλίο, το οποίο επίτηδες αποφασίσαμε να μη βγάλουμε ακόμα στο φως για να μην αποκτήσει τόσο γρήγορα αδερφάκι το «Παιδί που έχει όνειρα στα χέρια». Γενικά είμαι της άποψης να μη βγάζω το ένα βιβλίο πολύ κοντά στο άλλο, εκτός κι αν είναι τελείως διαφορετικό είδος. Αλλά το μικρό αυτό πάντα μου προέκυψε ως «αναλαμπή», το βράδυ της παραμονής της πρώτης παρουσίασης των «χεριών», και άρχισα να το γράφω για να χαλαρώσω από το άγχος που μου δημιουργεί η ιδέα μιας παρουσίασης. Θα λέγεται λοιπόν «Παντού και πάντα» κι έχει ήρωα ένα αξιολάτρευτο πάντα, που εικονογράφησε μοναδικά η Λία Φωτιάδου, άλλη μια συνεργασία που θα θυμάμαι με πολλή χαρά. Ανυπομονώ να έρθει το φθινόπωρο για να το πάρω στα χέρια μου. Συγγραφικά ωστόσο συνεχίζω να γράφω ή σημειώνω αρκετές ιδέες που μου έρχονται κι ελπίζω κάποια στιγμή να τις δω να υλοποιούνται.
Σε λίγες μέρες είναι η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης, τι εκπλήξεις μας ετοιμάζεις εκεί;
Νομίζω ότι ξέρεις από πρώτο χέρι! Το Σάββατο 5/5 στις 3 στο περίπτερο 14 στην αίθουσα 2 θα παρουσιάσουμε μαζί αλλά και με τον Μικρό Μαέστρο «Το παιδί που έχει όνειρα στα χέρια». Χαίρομαι πολύ για αυτή την παρουσίαση γιατί θα γίνει στην πόλη που μεγάλωσα και η οποία είναι άλλωστε και η γενέτειρα του βιβλίου αυτού.
Οπότε Νίκο, τα λέμε το Σάββατο στη Θεσσαλονίκη… από κοντά και πάντα μαζί με «Το παιδί που έχει όνειρα στα χέρια»
Info: «Το παιδί που έχει όνειρα στα χέρια», συγγραφέας Αγγελική Λάλου, εικονογράφηση: Νίκος Γιαννόπουλος, κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βάρφη.
