Γιατί στην ανατροφή ενός παιδιού δεν έχουν αποτέλεσμα οι τιμωρίες, αλλά οι συνέπειες των πράξεών του.

Όπως πολλοί ακόλουθοι του συστήματος Μοντεσσόρι, από τότε που ο γιος μου ήταν 6 μηνών του έδινα να πιει νερό από γυάλινα ποτήρια. Κάποιοι με ρωτούν: «Μα δεν θα σπάσει το ποτήρι; Δεν θα χύσει το παιδί κάτω το νερό». Η απάντηση είναι: ναι, φυσικά!

Αυτή είναι μια φυσική συνέπεια στην απλούστερη μορφή της.

Το σπάσιμο του ποτηριού είναι μια φυσική συνέπεια του να ρίξεις κάτι κάτω. Το χύσιμο του νερού είναι μια φυσική συνέπεια του να βιάζεσαι ή να μην κρατάς κάτι προσεκτικά. Όταν χύνουμε κάτι, σταματάμε ό,τι κάνουμε για να το καθαρίσουμε. Σταδιακά, αυτό μαθαίνει στο παιδί να είναι πιο προσεκτικό, καθώς ανακαλύπτει τι συμβαίνει όταν δεν προσέχει.

Οι φυσικές συνέπειες μπορούν να εφαρμοστούν σε όλα τα είδη της συμπεριφοράς, από το πώς κρατάμε ένα ποτήρι μέχρι το πώς αντιμετωπίζουμε τα αδερφάκια μας.

Οι εκπαιδευτικοί και οι γονείς που ακολουθούμε τη Μοντεσσοριανή φιλοσοφία χρησιμοποιούμε τις φυσικές συνέπειες γιατί δεν θέλουμε τα παιδιά μας να αντιδρούν επειδή φοβούνται την τιμωρία, θέλουμε να κάνουν το σωστό γιατί αντιλαμβάνονται τις συνέπειες των πράξεών τους.

Σύμφωνα και με αυτά τα άρθρα στο Psychology Today, η τιμωρία δεν είναι αποτελεσματική όταν προσπαθούμε να διδάξουμε τα παιδιά να κάνουν το σωστό. Αντιθέτως, τα ενθαρρύνει να λένε ψέματα για τη συμπεριφορά τους και να ντρέπονται για τον εαυτό τους. Επίσης πληγώνει τη δική μας σχέση με τα παιδιά μας, που είναι το πιο ισχυρό εργαλείο που διαθέτουμε στη διαμόρφωση της συμπεριφοράς τους.

Από την άλλη, ένα παιδί που καταλαβαίνει τις φυσικές συνέπειες της πράξης του θα μάθει να κάνει υπεύθυνες επιλογές με τη δική του θέληση, και όχι για να ευχαριστήσει το γονιό ή να αποφύγει την τιμωρία. Θα κάνει καλές επιλογές ακόμα και όταν δεν είμαστε κοντά του, γιατί καταλαβαίνει τους λόγους που τις κάνει. Και αν παρεκκλίνει, όπως συμβαίνει με όλους μας, πιθανότατα θα ανακαλύψει ότι οι συνέπειες είναι δίκαιες ανάλογα με την πράξη του, και ίσως δυσάρεστες για εκείνο.

Είναι επιλογή του κάθε γονιού του πώς θα κάνει το παιδί του να πειθαρχήσει, αλλά αν θέλετε να δώσετε έμφαση στις φυσικές συνέπειες και όχι στην τιμωρία, ακολουθούν δέκα παραδείγματα για να κάνετε την αρχή.

1. Σενάριο: Πρέπει να φύγετε από το σπίτι για να πάτε στην παιδική χαρά, αλλά ο γιος σας αρνείται να φορέσει παπούτσια.

Συνέπεια: Πηγαίνοντας στην παιδική χαρά θα καθίσετε σε ένα παγκάκι, γιατί είναι ξυπόλυτος και δεν είναι ασφαλές να τρέξει και να παίξει όπως τα άλλα παιδιά.

2. Σενάριο: Η κόρη σας πετάει στο πάτωμα όλο τον αρακά της.

Συνέπεια: Δεν θα φάει αρακά.

3. Σενάριο: Ο γιος σας αφήνει όλα τα παιχνίδια του έξω, παρόλο που του λέτε ξανά και ξανά να τα μαζέψει.

Συνέπεια: Βρέχει και ένα από τα αγαπημένα του παιχνίδια χαλάει και πρέπει να το πετάξετε.

4. Σενάριο: Η κόρη σας βρίζει την αδερφή της.

Συνέπεια: Η αδερφή της δεν θέλει να παίξει μαζί της.

5. Σενάριο: Ο γιος σας τρέχει πέρα δώθε στο σπίτι, που είναι ενάντια στους κανονισμούς.

Συνέπεια: Σπάει ένα φωτιστικό και πρέπει να του κρατήσετε τα έξοδα από το χαρτζιλίκι για πολλές μέρες, μέχρι να το ξεπληρώσει.

Οι φυσικές συνέπειες είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους να δείξουμε στα παιδιά ότι οι επιλογές τους έχουν αντίκτυπο, τόσο στα ίδια όσο και τους άλλους. Ωστόσο, τα παιδιά πρέπει να είναι σε θέση να καταλάβουν τη σύνδεση ανάμεσα στην πράξη και τη συνέπεια για να έχει αποτέλεσμα αυτή η μέθοδος.

Και τι κάνουμε, ως γονείς, όταν μια ανεπιθύμητη συμπεριφορά δεν έχει άμεση φυσική συνέπεια; Για παράδειγμα, αν ένα μικρό παιδί δεν βουρτσίσει τα δόντια του, θα αποκτήσει τερηδόνα στο μέλλον, αλλά αν προσπαθήσουμε να του το εξηγήσουμε είναι μάλλον απίθανο να αποφασίσει να αλλάξει τη συμπεριφορά του.

Στις περιπτώσεις λοιπόν που δεν υπάρχει φυσική συνέπεια, ή που η συνέπεια ανήκει στο μακρινό μέλλον, στρεφόμαστε στις λογικές συνέπειες.

Λογική συνέπεια είναι κάτι που συνδέεται με τη συμπεριφορά του παιδιού, με τη διαφορά ότι την προκαλούμε εμείς οι γονείς και που δεν συμβαίνει φυσικά.

Ακολουθούν μερικά παραδείγματα λογικών συνεπειών.

See Also

Πώς να μη γίνετε «πολύ… ευγενικοί» με την ευγενική ανατροφή των παιδιών

1. Η κόρη σας χτυπάει κάποιο άλλο παιδάκι στην παιδική χαρά.

Συνέπεια: Της λέτε ότι όταν χτυπάει, δεν μπορείτε να την εμπιστευτείτε να συνεχίσει να παίζει μόνη. Πρέπει λοιπόν να κάτσει μαζί ας μέχρι να είστε σίγουροι ότι έχει ηρεμήσει. Αυτό μπορείτε να το πείτε με ουδέτερο τόνο. Δεν κάνετε κήρυγμα, απλώς της εξηγείτε τις συνέπειες των επιλογών της, ξεκαθαρίζοντάς της ότι η συγκεκριμένη συμπεριφορά δεν είναι αποδεκτή. Μπορείτε επίσης να της μιλήσετε και για τις μακροπρόθεσμες φυσικές συνέπειες της πράξης της, λέγοντάς της: «Αν χτυπάς άλλα παιδιά, δεν θα θέλουν να παίξουν μαζί σου». Ίσως το καταλάβει.

2. Ο γιος σας καταστρέφει τα βιβλία που πήρατε από τη δανειστική βιβλιοθήκη.

Συνέπεια: Τα κρύβετε, λέγοντάς του ότι αν δεν μπορεί να τα προσέξει, δεν θα μπορεί και να τα διαβάσει γιατί πρέπει να τα επιστρέψετε σε καλή κατάσταση στη βιβλιοθήκη. Σε ένα παιδί μεγαλύτερης ηλικίας, μπορείτε να το αφήσετε να σκίσει τις σελίδες και μετά να του κρατήσετε χρήματα από το χαρτζιλίκι του για να αποζημιώσετε τη βιβλιοθήκη.

3. Σενάριο: Η κόρη σας παίζει στην αυλή. Παρόλο που της έχετε ζητήσει να προσέχει τον κήπο, τον ποδοπατάει.

Συνέπεια: Της ζητάτε να έρθει μέσα στο σπίτι. Αν δεν μπορεί να σεβαστεί τον κήπο, δεν θα παίξει κοντά του.

4. Σενάριο: Ο γιος σας κοπανιέται στο πάτωμα και κλαίει κάθε φορά που πρέπει να φύγετε από το σπίτι του φίλου του.

Συνέπεια: Λέτε «όχι» την επόμενη φορά που θα σας καλέσουν για παιχνίδι, εξηγώντας στο παιδί σας ότι δεν μπορείτε να βρίσκεστε με φίλους του μέχρι να είναι σε θέση να φεύγει ήρεμα όταν του το ζητάτε.

5. Σενάριο: Το παιδί σας ξυπνάει διαρκώς μέσα στη νύχτα και έρχεται στο κρεβάτι σας και ξυπνάει κι εσάς, ξανά και ξανά.

Συνέπεια: Το επόμενο πρωί του εξηγείτε ότι είστε υπερβολικά κουρασμένοι να του φτιάξετε το αγαπημένο του πρωινό, γιατί χτες το βράδυ σας ξυπνούσε ξανά και ξανά. Του βάζετε λοιπόν να πιει μόνο το γάλα του.

Το κλειδί για την επιτυχία της παραπάνω μεθόδου είναι να είστε σίγουροι ότι το παιδί, ανάλογα με την ηλικία του, καταλαβαίνει πώς συνδέεται μια συμπεριφορά με μια συνέπεια, ώστε να μην την ερμηνεύει σαν τιμωρία. Σε αντίθεση με την τιμωρία, οι συνέπειες δεν προκαλούν ντροπή ούτε φόβο στο παιδί, απλώς του περνούν το μήνυμα ότι όλες οι επιλογές του έχουν επιπτώσεις. Κι εσείς δεν χρειάζεται να του βάζετε τις φωνές, γιατί οι συνέπειες μιλούν από μόνες τους.