Νίκος Σιδέρης-ο γνωστός ψυχίατρος-συγγραφέας του “Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν! ” μας απαντάει.

Ο Νίκος Σιδέρης, με αφορμή το τελευταίο του βιβλίο «Μιλώ για την κρίση με το παιδί», κουβεντιάζει μαζί μας και δίνει στους γονείς πολύ χρήσιμες συμβουλές

 Με σπουδές σε Ψυχιατρική, Ιστορία και Νευροψυχολογία-Νευρογλωσσολογία, με μεγάλη διδακτική εμπειρία και πλούσιο συγγραφικό έργο. Ψυχίατρος, ψυχαναλυτής και οικογενειακός θεραπευτής, ο Νίκος Σιδέρης απαντάει στις ερωτήσεις μας.

 

 

Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο, γονείς θέλουν… Οι γονείς, από την άλλη, τι θέλουν;

Την υποστήριξη του έργου τους και την πολιτισμική του επένδυση με τρόπο, που να διασφαλίζει τη μετάδοση της τέχνης του γονιού από γενιά σε γενιά, την εξέλιξη αυτής της τεχνογνωσίας μέσα στις εξελισσόμενες ιστορικές συνθήκες, και την αίσθηση της γονεϊκής υπερηφάνειας.

 

Η μετάβαση για ένα ζευγάρι στο γονεϊκό ρόλο δεν είναι εύκολη υπόθεση. Τι μπορεί να κάνει αντίστοιχα η «μαμά» και ο «μπαμπάς» για να προετοιμαστούν καλύτερα για τα νέα τους καθήκοντα;

Τα σπουδαιότερα είναι δύο: Να ευχαριστηθούν, αλλά και να απαλλαγούν από τη φαντασίωση ότι θα γεννήσουν πριγκιποπούλα ή πριγκιπόπουλο και να δεχτούν ότι θα γεννήσουν ακόμη ένα τέκνο ανθρώπων. Και να μη φοβούνται να γίνουν γονείς και να μείνουν σταθερά σε αυτή τη θέση.

 

Με τον ερχομό ενός παιδιού, συχνά οι γονείς απορροφούνται από τις καινούργιες τους υποχρεώσεις και το «ζευγάρι» περνάει σε δεύτερη μοίρα. Τι μπορεί να γίνει για να αποφευχθεί κάτι τέτοιο;

Να έχουν επίγνωση αυτής της διεργασίας. Και να καλλιεργήσουν ό,τι καλό υπάρχει στη μεταξύ τους σχέση. Έτσι ώστε το ένα καλό (παιδί) να εναρμονίζεται με το άλλο (ζεύγος), αντί το ένα να υπονομεύει το άλλο.

 

Ποια είναι τα πιο συχνά λάθη που ακολουθούν οι γονείς στην ανατροφή των παιδιών τους;

Το βασικότερο και πηγή όλων των άλλων είναι ότι φοβούνται να είναι γονείς. Αν δεν φοβούνται, δεν θα είναι τέλειοι (δεν είναι αυτό το ζητούμενο), αλλά θα είναι επαρκείς ως γονείς. Αυτό αρκεί.

 

Τι είναι αυτό που χρειάζεται ένα παιδί για να μεγαλώσει χωρίς ψυχολογικά προβλήματα;

Από τους γονείς του το παιδί περιμένει έντεχνη αγάπη. Η οποία έχει τρία συστατικά: Παρουσία, αποδοχή, άφοβη καθοδήγηση. Το βιβλίο μου «Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν!» αναλύει πολύ χειροπιαστά την τέχνη του γονιού υπ’ αυτό το πρίσμα.

 

Ποιες συμπεριφορές ενός παιδιού πρέπει να βάζουν τους γονείς σε σκέψη ώστε να επισκεφθούν έναν ψυχολόγο για την αντιμετώπισή τους;

Όταν ο τρόπος ανατροφής του αστοχεί συνεχώς. Όταν αλλάζει απότομα και ακατανόητα η συμπεριφορά του παιδιού. Και όταν η στάση του παιδιού θέτει σε κίνδυνο την ψυχολογική και φυσική αρτιμέλεια τη δική του και των γύρω του.

 

Από την εμπειρία σας, ποιοι είναι οι πιο συχνοί λόγοι που κάνουν τους γονείς να ψάχνουν λύση σε ψυχολόγο;

Όταν φοβούνται να είναι γονείς. Όταν αισθάνονται ότι είναι ανεπαρεκείς. Όταν δεν βλέπουν ότι το παιδί λειτουργεί ως ηχείο ή ενισχυτής δικών τους προβλημάτων. Και όταν το παιδί εμφανίζει τα δύο προηγούμενα συμπτώματα (ερώτηση 6).

 

Σε αντιστοιχία με το «couples’ therapy» υπάρχει κάποιου είδους «parents’ therapy», αν όχι πιστεύετε ότι θα ήταν χρήσιμο;

Το άριστο θα ήταν η τέχνη του γονιού να μεταδίδεται από γενιά σε γενιά στο πλαίσιο της κουλτούρας. Όλα τα άλλα είναι αναπόφευκτα και ωφέλιμα ίσως, πάντως ημίμετρα.

 

Πόσο σημαντικό είναι να μάθουμε να παίζουμε με τους άλλους; Οι γονείς τι ρόλο έχουν σε αυτό; Είναι και η συνύπαρξη στην οικογένεια ένα «ομαδικό παιχνίδι»;

Παιχνίδι = συνδυασμός ευχαρίστησης και κανόνων. Στη σχέση γονιών-παιδιών, το μεταξύ τους παιχνίδι είναι πολύτιμο. Η οικογενειακή συνύπαρξη μοιάζει περισσότερο με ευγενές άθλημα όπου συμμετέχουν προπονητές και αθλητές με ισχυρούς μεταξύ τους συναισθηματικούς δεσμούς. Και στο πλαίσιό του οι γονείς μεταδίδουν στο παιδί τους αγάπη και κανόνες.

 

Η πειθαρχία διδάσκεται ή επιβάλλεται;

Διδάσκεται, κατά προτίμηση έγκαιρα. Σε ειδικές ωστόσο περιστάσεις, όπου το παιδί θέτει σε κίνδυνο την ψυχική ή σωματική ασφάλεια τη δική του και των γύρω του, επιβάλλεται με σταθερό χέρι – και με αγάπη.

 

Έχουν –ή πρέπει να έχουν– όρια τα όρια;

Αν λείπει η αγάπη, τότε τα όρια και οι κανόνες μετατρέπονται σε ψυχρή πειθαρχική μηχανή. Άρα, το ζητούμενο είναι: Να έχει εσωτερικευθεί απ’ όλους (γονείς και παιδιά) η λογική του κοινού βίου και, στο πλαίσιο των κανόνων της, καθένας να λειτουργεί αυθόρμητα κι ελεύθερα. Όπως ακριβώς συμβαίνει στο χορό!

 

Ο «εφιάλτης» κάθε γονιού είναι όταν το παιδί ετοιμάζεται να μπει στην εφηβεία. Υπάρχει τρόπος να κυλήσει ειρηνικά αυτή η περίοδος κι ο γονιός να παραμείνει σύμμαχος του παιδιού στις αλλαγές που εκείνο βιώνει;

Αν έχουν μπει καλές βάσεις και είναι απ’ όλους εσωτερικευμένο το πλαίσιο «αγάπη και κανόνες», σε πνεύμα αμοιβαίου σεβασμού, τότε περιπέτειες θα προκύψουν, αλλά θα είναι, τελικά, μαθήματα ζωής και ασκήσεις αναβάθμισης και των ψυχών και των σχέσεων. Άρα, μη φοβάστε να είστε γονείς – και όσο νωρίτερα, τόσο καλύτερα για το μέλλον.

 

Η μορφή της οικογένειας έχει αλλάξει σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Ο ρόλος του γονιού πώς αφομοιώνει αυτές τις αλλαγές;

Τεράστιο θέμα, δεν συνοψίζεται σε λίγες λέξεις. Παραπέμπω αναγκαστικά στο «Μιλώ για την κρίση με το παιδί», Κεφάλαιο ΙΙΙ, σελίδες 107-8.

 

Πόσο εύκολο/δύσκολο είναι το να είσαι γονιός στην Ελλάδα του σήμερα;

Αν δεν φοβάσαι να είσαι γονιός, όλα προχωρούν, ακόμη και τα δύσκολα. Αν φοβάσαι, όλα κουτσαίνουν, ακόμη και τα εύκολα.

 

Στο τελευταίο σας βιβλίο αναφέρεστε στην «κρίση» και πώς μπορεί κανείς να μιλήσει στο παιδί για αυτό το θέμα. Πού πιστεύετε ότι πρέπει να δοθεί έμφαση στη συγκεκριμένη συζήτηση, στις οικονομικές ή στις ηθικές συνέπειες της κρίσης αυτής;

Εξαρτάται από την ηλικία και τις διανοητικές χωρικότητες κάθε συγκεκριμένου παιδιού. Ωστόσο, προκειμένου να αξιοποιηθεί η δοκιμασία ως μάθημα ζωής και συνθήκη ψυχικής αναβάθμισης, το οικονομικό στοιχείο καλύτερο είναι να προσεγγίζεται με όρους πολιτικής οικονομίας (δηλαδή, στο κοινωνικό και ιστορικό του πλαίσιο). Και το ψυχολογικό στοιχείο, πολύ εγγύτερο στην εμπειρία και των μεγάλων και των μικρών, να αποτελεί το κύριο πεδίο επεξεργασίας του βιώματος, με σκοπό να αισθάνεται το παιδί ότι του παρέχονται ομπρέλα και λόγια – δηλαδή, προστασία και νόημα.

 

Στο συγγραφικό σας έργο έχετε ασχοληθεί αρκετά με το θέμα της «φαντασίωσης». Πόσο σημαντικό είναι να τις κάνουμε πραγματικότητα ή είναι πιο γόνιμο να παραμένουν φαντασιώσεις;

Η φαντασίωση καθενός είναι η ψυχική πραγματικότητά του. Το ζητούμενο είναι να έχεις επίγνωση των φαντασιώσεών σου· να παλεύεις για την πραγμάτωσή τους αναδιατυπώνοντας το σενάριό τους σε κώδικες συμβατούς με την πρακτική πλευρά του βίου και με την ανθρώπινη σχέση· και να αποχαιρετάς τις αυταπάτες χωρίς μνησικακία. (Για περισσότερα ως προς την τέχνη της μεταγραφής φαντασιώσεων σε έργο πάσης φύσεως, παραπέμπω στα βιβλία μου «Ο ερωτισμός στην τέχνη – Εικαστικές φαντασιώσεις» και «Αρχιτεκτονική και Ψυχανάλυση: Φαντασίωση και Κατασκευή»).

 

Πέρα από επιστημονικό έργο, έχετε γράψει ακόμα μυθιστορήματα καθώς και ποιητικές συλλογές. Θα βλέπατε τον εαυτό σας να γράφει παιδικό βιβλίο; Αν ναι, τι θα θέλατε να έχει για θέμα;

Το έχω στο νου μου. Το θέμα θα σχετίζεται με την κρίση και το πώς η παιδική ματιά μπορεί να ανοίξει και τα μάτια των μεγάλων.

 

Εσάς ποιο είναι το αγαπημένο σας παιδικό βιβλίο και ποιος ο αγαπημένος σας ήρωας;

«Ιλιάδα» και «Οδύσσεια» (για παιδιά, όταν ήμουν παιδί· σε μετάφραση και ψήγματα αρχαίου κειμένου, στο Λύκειο· στο πρωτότυπο, εδώ και πολλά χρόνια). Όσο για τον ήρωα, ο Οδυσσέας: Επειδή δείχνει ότι, ιδιαίτερα στα δύσκολα και στα φαινομενικά αδιέξοδα, η διέξοδος συνίσταται σε υπέρβαση. Για την οποία αυτό που χρειάζεται δεν είναι δύναμη, αλλά τέχνη. Κάποτε μάλιστα, έκανα δώρο σ’ ένα αγόρι μια χάρτινη ασπίδα που του έφτιαξα κι έγραφε επάνω «Ευφυΐα ισχύος υπερτέρα». Αυτός είναι για μένα ο τρόπος για να αντεπεξέρχεσαι στη δοκιμασία.

Τέλος, θα θέλαμε να σας ρωτήσουμε ποια είναι τα άμεσα σχέδιά σας;

Τρέχουν στο μυαλό μου και στα χαρτιά μου διάφορα. Ένα σίγουρο ωστόσο είναι το εξής: Κάθε Δευτέρα στέλνω σε μια μεγάλη πλέον λίστα αποδεκτών ένα χαϊκού (γιαπωνέζικη φόρμα ποιήματος = τρίστιχο με 5-7-5 συλλαβές). Όποια-ος επιθυμεί, μπορεί να συμπεριληφθεί στη λίστα, γράφοντάς μου στο [email protected] Για τα υπόλοιπα, ας έρθει το αύριο και βλέπουμε τι θα φέρει.

 

Info: Ο Νίκος Σιδέρης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1952 και σπούδασε Ιατρική στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Στη συνέχεια εγκαταστάθηκε στο Παρίσι για μεταπτυχιακές σπουδές (ειδικότητα Ψυχιατρικής, Ιστορία και Νευροψυχολογία-Νευρογλωσσολογία). Είναι διδάκτωρ του Τμήματος Ψυχολογίας του Παντείου Πανεπιστημίου και διδάσκων ψυχαναλυτής, μέλος της Ψυχαναλυτικής Εταιρείας του Στρασβούργου (E.P.S.) και της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Ψυχανάλυσης (FEDEPSY). Εργάζεται στην Αθήνα ως ψυχίατρος, ψυχαναλυτής και οικογενειακός θεραπευτής. Έχει διδάξει, μεταξύ άλλων, στο Τμήμα Ψυχιατρικής του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, στο Κολλέγιο Αθηνών και στο Deree College. Διδάσκει στη Σχολή Αρχιτεκτόνων του Ε.Μ.Π. το μάθημα «Αρχιτεκτονική και Ψυχανάλυση» και στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών το μάθημα «Εικαστική Δημιουργία και Φαντασίωση του Καλλιτέχνη: Η περίπτωση του Ερωτισμού».

Έχει εκδώσει, στις Εκδόσεις Καστανιώτη, τις ποιητικές συλλογές Γκο (1983), Περίπλους ή Ανατροπή των ονομάτων (1990), και Τρυφερός κωπηλάτης (2000), τη μελέτη Η εσωτερική διγλωσσία (1995), το δοκίμιο Και όμως μιλάνε – Έφηβος λόγος (1999), καθώς και τα μυθιστορήματα Ερωτικό τραγούδι (1998) και Η μπαλάντα της σκόνης (2003). Στις Εκδόσεις Futura τη μελέτη Αρχιτεκτονική και Ψυχανάλυση: Φαντασίωση και Κατασκευή (2006). Στις εκδόσεις Opportuna τη μελέτη Ο Φρόυντ κρυπτο-κόκκινος; Ιστορία, Θεωρία, Φαντασίωση και το δοκίμιο Οικογένεια και νέες μορφές γονεϊκότητας (2010). Στις Εκδόσεις Μεταίχμιο τα δοκίμια Όπως ειπώθηκαν εκεί και ακούστηκαν — Μυστικά και αλήθειες από το ντιβάνι του ψυχαναλυτή (2008), Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο. Γονείς θέλουν! (2009), Δεν παίζεις μόνο εσύ. Υπάρχουν κι άλλοι! Ήθος και τέχνη της ανθρώπινης σχέσης (2010), Ο ερωτισμός στην τέχνη, εικαστικές φαντασιώσεις (2010), την ποιητική συλλογή Η τέχνη του κόκκου (2011) και το μυθιστόρημα Ένα τραγούδι για τον Ορφέα (2011).