Αριστέα Κοντραφούρη: «Με τα συναισθήματα γεννιούνται ερωτήματα, και τα ερωτήματα εξελίσσουν τον άνθρωπο πνευματικά. Με τα ερωτήματα τίποτα δεν μένει στατικό»

Με αφορμή την έκδοση του τελευταίου της βιβλίου «Αυτό που αισθάνομαι – προτάσεις παιγνιοθεραπείας για τη διαχείριση των συναισθημάτων», μιλήσαμε με την παιγνιοθεραπεύτρια, δραματοθεραπεύτρια, ηθοποιό, μαμά και συγγραφέα Αριστέα Κοντραφούρη σε μια συζήτηση ουσιαστική και εφ’ όλης της ύλης.

«Αυτό που αισθάνομαι – προτάσεις παιγνιοθεραπείας για τη διαχείριση των συναισθημάτων», ο τίτλος του πρόσφατου βιβλίου σου, θες να μας πεις περισσότερα για αυτό το εγχείρημα;

Στο ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΑΙΣΘΑΝΟΜΑΙ θα βρει κανείς ιστορίες παιδιών εμπνευσμένες από εξομολογήσεις τους, όπως τις αφηγήθηκαν τα ίδια κατά τη διάρκεια της παιγνιοθεραπείας. Στόχος τους είναι να ανακουφίσουν άλλα παιδιά που βιώνουν παρόμοια συναισθήματα, και να τα βοηθήσουν να τα επεξεργαστούν είτε μόνα τους, είτε με τη βοήθεια του γονέα ή του θεραπευτή μέσω των παιχνιδιών που προτείνονται. Όλα τα συναισθήματα είναι οδοδείκτες στη ζωή. Μας βοηθούν να καταλάβουμε τον εαυτό μας, τα όριά μας, τις ανάγκες μας. Αν τα λάβουμε σοβαρά υπόψη μας, η ζωή μας θα γίνει πιο απλή. Άλλωστε η εξέλιξη του ανθρώπου από την αρχή της ύπαρξής του δεν είναι αποτέλεσμα μια εναγώνιας προσπάθειας διαχείρισης των συναισθημάτων; Η επαφή με τα συναισθήματα δίνει το ερέθισμα να γεννιούνται ερωτήματα. Και τα ερωτήματα εξελίσσουν τον άνθρωπο πνευματικά. Με τα ερωτήματα τίποτα δεν μένει στατικό. Ο Άνθρωπος μπορεί να αναρωτηθεί για τον εαυτό του και αυτό τον διαφοροποιεί από τα ζώα. Αν τα παιδιά μάθουν από μικρή ηλικία να είναι σε επαφή με τα συναισθήματά τους, τότε ως ενήλικες θα έχουν καλύτερη σχέση με τον εαυτό τους και θα συνυπάρχουν με τους άλλους πιο αρμονικά. Στο βιβλίο θα βρει κανείς μια ποικιλία θεμάτων που αφορούν τα συναισθήματα, όπως ο φόβος για το σκοτάδι και το νερό, η ντροπή, η ζήλεια, το διαζύγιο, η τελειοθηρία , η αγάπη , η ευτυχία και άλλα πολλά.. Όλες αυτές οι ιστορίες ζωντανεύουν με την εξαιρετική εικονογράφηση του Γιώργου Κομιώτη και κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Susaeta.

Σε ποιους απευθύνεται το βιβλίο αυτό; Μπορούν να το διαβάσουν παιδιά;

Το βιβλίο απευθύνεται σε γονείς, παιδαγωγούς, θεραπευτές που δουλεύουν με παιδιά αλλά και στα ίδια τα παιδιά. Μάλιστα από ό,τι διαπιστώνεται τα παιδιά (5 -10) δείχνουν ενδιαφέρον για το βιβλίο και πoλλά από αυτά εφευρίσκουν και δικά τους παιχνίδια για κάθε θέμα ή φτιάχνουν ζωγραφιές με αφορμή την εικονογράφηση.

Πώς μπορούν οι γονείς να εφαρμόσουν την παιγνιοθεραπεία στο σπίτι με το παιδί τους;

Η παιγνιοθεραπεία αποτελεί μια θεραπευτική παρέμβαση. Απαιτεί σταθερό πλαίσιο συνεργασίας με τον θεραπευτή και διέπεται από σαφείς κανόνες. Υπό αυτήν την έννοια οι γονείς δεν μπορούν να δουλέψουν με τα παιδιά τους παιγνιοθεραπευτικά. Μπορούν όμως να αξιοποιήσουν παιχνίδια που χρησιμοποιούν οι θεραπευτές κατά τη διάρκεια της παιγνιοθεραπευτικής διαδικασίας, ώστε να βοηθήσουν τα παιδιά τους σε θέματα που τa απασχολούν. Και έτσι να γίνουν τα παιχνίδια αφορμή για διερεύνηση και αναστοχασμό.

Από την εμπειρία σου ως ψυχοθεραπεύτρια, παίζουν οι σημερινοί γονείς με τα παιδιά τους;

Οι ρυθμοί που κατακλύζουν τη ζωή μας είναι καταιγιστικοί. Οι γονείς παλεύουν να βρουν χρόνο να συνδεθούν με τα παιδιά τους με όποιον τρόπο μπορεί ο καθένας. Υπάρχουν άλλοι γονείς που τα καταφέρνουν και αφιερώνουν χρόνο για παιχνίδι και άλλοι που δυσκολεύονται. Ο καθένας δίνει τη δική του μάχη. Σίγουρα όμως οι γονείς της εποχής μας είναι περισσότερο ευαισθητοποιημένοι στο θέμα του παιχνιδιού συγκριτικά με άλλες εποχές. Σε αυτό συμβάλλει πολύ η ενημέρωση, τα επιστημονικά άρθρα που τονίζουν τη σημασία του παιχνιδιού τόσο για τους μεγάλους όσο και για τους μικρούς.

Παιγνιοθεραπεία ή δραματοθεραπεία, πότε προτιμάς τη μία προσέγγιση, μπορούν να συνδυαστούν και πότε;

Η παιγνιοθεραπεία γεννήθηκε μέσα από τη φυσική ανάγκη των παιδιών για παιχνίδι. Μέσα από το παιχνίδι το παιδί με φυσικό τρόπο μαθαίνει και εξελίσσεται. Τα παιδιά παίζοντας εκφράζουν τα συναισθήματά τους. Είναι η δική τους γλώσσα, ο δικός τους λόγος. Η δραματοθεραπεία είναι μια θεραπευτική παρέμβαση που αξιοποιεί όλες τις μορφές της θεατρικής τέχνης. Μέσα από την αισθητική απόσταση ο θεραπευόμενος επεξεργάζεται τα θέματα που φέρνει. Μετασχηματίζει εμπειρίες, θέσεις, συναισθήματα, πλευρές του εαυτού. Και οι δυο παρεμβάσεις είναι ψυχοθεραπευτικές και επιλέγω είτε τη μία είτε την άλλη, ανάλογα με το θέμα που φέρνει ο πελάτης κάθε φορά. Συνηθίζεται να λέγεται ότι η παιγνιοθεραπεία χρησιμοποιείται σε παιδιά και η δραματοθεραπεία σε ενήλικες. Όμως μπορεί να συμβεί και το αντίστροφο ομαδικά και ατομικά, αρκεί να υπάρχουν οι απαιτούμενες γνώσεις και εκπαίδευση…

Υπάρχει κάποιο motto ή «μάντρα» που λες και σε χαρακτηρίζει;

Με συγκινεί μια φράση του Γρηγόριου Παλαμά που υπάρχει και στο βιβλίο μου: «Τα πάθη όχι να τα νεκρώσουμε, αλλά να τα μεταμορφώσουμε». Τα πάθη μας, οι συναισθηματικές μας δυσκολίες υπάρχουν εκεί όχι για να τις φοβόμαστε και να τις κρύβουμε αλλά για να τις επεξεργαζόμαστε και να τις μετασχηματίζουμε… Η ανάπτυξη προκύπτει μέσα από αυτήν την γνωστική και συναισθηματική διεργασία….

Ποιες είναι για σένα οι 3 σημαντικότερες αξίες πάνω στις οποίες στήριξες την πορεία σου;

Η ευγνωμοσύνη, η ελευθερία και η συγχώρεση…

Υπήρξαν γυναίκες στη ζωή σου που αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης για τη διαδρομή που ακολούθησες;

Η μητέρα μου με έμαθε να υπερασπίζομαι τη ζωή μέχρι το τελευταίο λεπτό της… Η πρώτη μου δασκάλα στο δημοτικό, η κυρία Σοφία, με έμαθε να εμπιστεύομαι τη φαντασία μου, να μην την φοβάμαι και να δημιουργώ… Και βέβαια η Νέλλη Καρρά, η οποία όπως έχω ξαναπεί έχει καθορίσει την οπτική με την οποία στέκομαι στη ζωή και στην τέχνη. Είναι αυτή που μου έμαθε να μην εφησυχάζω και να αναζητώ αδιάκοπα την αυθεντικότητα και το μέτρο….

Πώς βιώνεις ως γυναίκα του σήμερα όλη αυτή την ειδεχθή πραγματικότητα και επικαιρότητα με την έμφυλη βία και τη δραματική αύξηση των γυναικοκτονιών, αλλά και τη γενικότερη οπισθοδρόμηση ως προς βασικά δικαιώματα των γυναικών;

Έχω ξαναπεί απαντώντας σε παρόμοια ερώτηση ότι η βία έναντι των γυναικών δεν είναι κάτι καινούργιο ή πρωτοφανές. Για πολλούς αιώνες οι ο γυναίκες βίωναν και εξακολουθούν να βιώνουν τέτοιου είδους κακοποιητικές συμπεριφορές. Ο ρόλος των γυναικών ήταν προδιαγεγραμμένος, η ίδια τους η υπόσταση, φυσική ή νομική, βρισκόταν σε αμφισβήτηση, τα στερεότυπα που είχαν να κάνουν με την αξία και τον ρόλο της κατασκευασμένα στο πλαίσιο ενός ανδροκρατούμενου κόσμου, ασφυκτικά. Φυσικά θα πρέπει να τονίσουμε εδώ ότι σαφώς και υπάρχει πρόοδος ως προς τον ρόλο και τη θέση της γυναίκας στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Πολλά έχουν αλλάξει προς το καλύτερο, δικαιώματα έχουν κατακτηθεί ισχυρά ανδρικά προπύργια έχουν πέσει ή τρίζουν συθέμελα.

Η κοινωνία βρίσκεται σε μια διαρκή μετεξέλιξη και αυτό είναι καλό. Η βία κατά των γυναικών στις μέρες μας είναι χαρακτηριστική αυτής της αλλαγής, καθώς δεν πρόκειται κατά τη γνώμη μου για αριθμητική αύξηση του φαινομένου, αλλά μάλλον για δυναμική αλλαγή της στάσης των γυναικών αλλά και της κοινωνίας ενάντια σε αυτά τα φαινόμενα. Με λίγα λόγια, οι γυναίκες φοβούνται λιγότερο να καταγγείλουν την εις βάρος τους βίαιη συμπεριφορά και η κοινωνία με τη θεσμική της εκπροσώπηση δεν επιθυμεί να τα κρύψει κάτω από το χαλάκι μιας υποτιθέμενης κανονικότητας. Στην κατεύθυνση αυτή είναι σημαντική νομίζω η υιοθέτηση του όρου γυναικοκτονία για τα εγκλήματα κατά της ζωής των γυναικών. Εστιάζει στο πρόβλημα και ξεκαθαρίζει τη θέση, δηλώνει την αποφασιστικότητα για αντίδραση και αλλαγή. Δεν έχουμε φτάσει ακόμη εκεί που πρέπει, έχουμε ακόμη πολύ δρόμο αλλά έχουμε και πολλή δύναμη μέσα μας και θα τα καταφέρουμε εμείς μαζί με τα παιδιά μας.

Μεγαλώνοντας ως παιδί ένιωσες ποτέ ότι υπήρχαν πράγματα που δεν μπορούσες ή δεν θα μπορούσες να κάνεις επειδή ήσουν κορίτσι;

Έχοντας μια δυναμική και αποφασιστική μητέρα που μου τόνιζε την ομορφιά της ζωής και έναν φιλελεύθερο πάτερα που όμως μου θύμιζε ότι υπάρχει ο θάνατος, μεγάλωσα σε ένα περιβάλλον που μου επέτρεπε να κάνω όνειρα και να προσπαθώ, να πεισμώνω για την πραγμάτωσή τους. Αυτό με έκανε μαχητική και ανθεκτική στη ματαίωση. Δεν επέτρεψα σε κανέναν να με εμποδίσει και, αν και υπήρξε πολλές φορές οδυνηρό, προχώρησα αποφασιστικά, όχι εύκολα, με λάθη και πισωγυρίσματα, με πολλές-πολλές ανασφάλειες… Όμως η μάχη αξίζει….

Θα μεγάλωνες διαφορετικά ένα αγόρι από ένα κορίτσι και πώς πρέπει να μεγαλώσουμε τα σημερινά παιδιά για να εκλείψουν στερεότυπα και αρνητικές συμπεριφορές;

Θα μεγάλωνα τον κάθε άνθρωπο διαφορετικά γιατί ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός. Δίνω έμφαση στο πρόσωπο και στις διαφορετικές ανάγκες που εκφράζει. Το κάθε πρόσωπο δεν είναι ένα αντικείμενο που έχει μια μόνο εξωτερική πραγματικότητα αλλά είναι ένας άνθρωπος με έναν δικό του ξεχωριστό εαυτό. Για να εκλείψουν τα στερεότυπα και οι αρνητικές συμπεριφορές πρέπει να συνδεθούμε με την ξεχασμένη πνευματικότητά μας, να στραφούμε με σεβασμό τόσο στον δικό μας εσωτερικό κόσμο αλλά και του άλλου.

Τι σου δίνει δύναμη κι ελπίδα να προχωράς;

Η πίστη μου στον Άνθρωπο.

Τι διαβάζεις τώρα και πες μας μερικά από τα βιβλία που κουβαλάς μέσα σου;

Διαβάζω ξανά την «Εσωτερική Διάσταση-  Η Τραγωδία της Ιστορίας» του αγαπημένου μου Έλληνα Διανοητή Χρήστου Μαλεβίτση. Αποσπάσματα από το έργο του διαβάζω και στο κανάλι μου στο You Tube σε συνεργασία με το Σύνδεσμο φίλων Χρήστου Μαλεβίτση. Είναι κρίμα που υπάρχουν Έλληνες που δεν γνωρίζουν το έργο του. Ο Μαλεβίτσης συμβάλει καθοριστικά στην πνευματική αφύπνιση του ανθρώπου… Στην παιδική μου ηλικία με συντρόφευαν τα βιβλία της Άλκης Ζέη « Το καπλάνι της βιτρίνας», « Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου». Τα διάβαζα και τα ξαναδιάβαζα… Σε ένα βιβλίο που ανατρέχω σε διάφορες φάσεις της ζωής μου είναι η Ασκητική του Καζαντζάκη. Κάθε φορά που το παίρνω στα χέρια μου αισθάνομαι μια σύνδεση με την ολότητα της ύπαρξης, ένα περίεργο δέσιμο με το υπερφυσικό που βρίσκεται βαθιά μέσα μου. Είναι σαν οι λέξεις να αρνούνται να υποταχθούν σε μια λογική αλληλουχία, αλλά συνθέτουν μια μοναδική σύνθεση κάθε φορά όχι πάντα την ίδια, αλλά πάντα καθοριστική. Η ένωση των αισθήσεων με το νου… Δεν μπορώ όμως να παραλείψω το διαμάντι του Alexander Shmemann «Για να ζήσει ο κόσμος», λέει χαρακτηριστικά στο βιβλίο του: «Ο κόσμος εξακολουθεί να πεινάει και να διψάει για μυστηριακή ζωή». Αυτό το πιστεύω βαθιά… Ο σύγχρονος άνθρωπος κατακλυσμένος από το τεχνοκρατικό κλίμα της εποχής λαχταρά την πνευματικότητα. Δεν θέλει να «στεγνώσει». Την ζητά απελπισμένα.

Τι είναι πιο θεραπευτικό για σένα;

Οι ουσιαστικές-καρδιακές συναντήσεις με τον Άλλο.

Ποια είναι τα επόμενα σχέδιά σου;

Μελετώ το καινούριο θέμα που θα επεξεργαστούμε στο 2^ο εργαστήριο του Θεάτρου Παρατήρησης της Ανθρώπινης Συμπεριφοράς στο Νήμα. Θα ανακοινωθεί τον Απρίλιο. Μετά την έρευνα πάνω το Δίλημμα του Σκαντζόχοιρου του Σοπενχάουερ επιθυμώ ένα θέμα που θα το διαδεχθεί ισάξια. Επίσης εργαζόμαστε αργά αλλά σταθερά με τον υπαρξιακό ψυχοθεραπευτή Αλέξη Χαρισιάδη πάνω στο κείμενο του Κίρκεγκωρ «Τα Κρίνα του αγρού και τα πετεινά του ουρανού» το οποίο θα ανεβάσω στο θέατρο.