Γιατί πληγώνουμε το παιδί μας όταν το «πειράζουμε»
Όσο καλοπροαίρετες κι αν είναι οι προθέσεις σας να είστε ο «αστείος μπαμπάς», μπορεί να βρίσκεται σε μια ηλικία που δεν μπορεί ακόμα να πιάσει το αστείο.
Υπάρχει ένα χάσμα ανάμεσα στον μπαμπά που κάνει μπροστά στο παιδί του ένα αστείο λογοπαίγνιο και έναν άλλον, που το πειράζει χρησιμοποιώντας το σαρκασμό. Ο πρώτος μπορεί να παρακινήσει το παιδί του να ξεκαρδιστεί στα γέλια. Ο δεύτερος, όχι: με τη συμπεριφορά του υπονομεύει την ασφάλεια και την αυτοεκτίμηση του παιδιού. Γίνεται, κατά κάποιον τρόπο, ο νταής της οικογένειας.
«Το χιούμορ μπορεί να γίνει εύκολα άστοχο», εξηγεί ο κλινικός ψυχολόγος John Mayer. «Χρειάζεται αφηρημένη σκέψη για να γίνει κατανοητό, κάτι που δεν διαθέτουν ακόμα επαρκώς αναπτυγμένο τα παιδιά».
Ακόμα και στην εφηβεία, ένα παιδί μπορεί να μη διαθέτει ακόμα την ικανότητα να σκεφτεί αφηρημένα. Πόσο μάλλον όταν είναι μικρότερο σε ηλικία. Όταν λοιπόν ένας γονιός το «πειράζει» κάνοντάς του ένα σαρκαστικό σχόλιο, αυτό προϋποθέτει ότι το παιδί θα καταλάβει πλήρως την οπτική ενός άλλου ανθρώπου.
Για παράδειγμα, αν ένας μπαμπάς λέει στο παιδί του, έστω και για πλάκα, ότι «θα σε δώσουμε στους γύφτους», το παιδί καλείται να καταλάβει ένα πλήθος από αφηρημένες έννοιες για να πιάσει το αστείο: το ρατσιστικό στερεότυπο για τους «γύφτους», το γεγονός ότι είναι μάλλον απίθανο να υπάρχει κατασκήνωση τσιγγάνων π.χ. δίπλα στο σπίτι ή μέσα στο πάρκινγκ του σουπερμάρκετ, το ότι είναι παράνομο να δώσει μια οικογένεια το παιδί της σε «γύφτους» και, το κυριότερο, ότι ένας πατέρας που αγαπάει το παιδί του αποκλείεται να το κάνει!
Και όταν το παιδί αδυνατεί να καταλάβει την «πλάκα» που του έκανε κάποιος, ακόμα και αν αυτή προέρχεται από τον μπαμπά του που το αγαπάει, κυριεύεται από στρες και κινδυνεύει από μακροπρόθεσμες συνέπειες.
Μπορεί, για παράδειγμα, να γίνει και το ίδιο νταής στο σχολείο του, στην προσπάθειά του να αντιγράψει τη συμπεριφορά του μπαμπά. Βλέποντας τον πατέρα του να το «πειράζει» και να το ειρωνεύεται», αρχίζει να πιστεύει ότι η συγκεκριμένη συμπεριφορά είναι φυσιολογική και κοινωνικά αποδεκτή.
Πώς θα καταλάβουμε όμως ότι το χιούμορ μας είναι άστοχο όταν απευθύνεται σε ένα παιδί; «Δεν πρέπει να υποτιμάμε κάποιον ούτε να τον απειλούμε. Σε κάθε περίπτωση, η απειλή δεν αποτελεί καλή πρακτική ενός γονέα».
Επιπλέον, προσπαθώντας να είμαστε ο «αστείος μπαμπάς» (ή η «αστεία μαμά»), απεμπολούμε το ρόλο του έμπιστου και αξιοσέβαστου γονέα στον οποίο το παιδί μας θα μπορούσε να βασιστεί. Αυτό που ενδιαφέρει κυρίως τα παιδιά μας δεν είναι το αν ο μπαμπάς τους έχει «πλάκα», όσο το αν μπορούν να στηριχθούν πάνω του.
«Μην αποποιείστε την εξουσία σας», λέει ο Mayer. «Συνεχίστε να είστε μια ισχυρή και αξιοσέβαστη φιγούρα στη ζωή του παιδιού σας, όχι ένας κλόουν».
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει να αντιδράτε σε ανεπιθύμητες συμπεριφορές του παιδιού σας με ξεσπάσματα θυμού, αλλά να διατηρείτε μια σταθερή στάση, που θα του υπενθυμίζει για παράδειγμα ότι μια αντικοινωνική πράξη του συνοδεύεται από συνέπειες (π.χ. την αποχώρηση από ένα παιδικό πάρτι).
