2 must-read βιβλία για γονείς αλλά και για ενήλικες που θέλουν να κατανοήσουν τη σχέση τους με τους γονείς τους
Γραμμένα σαν παραμύθι ή σαν ποιήματα με εικόνες, δύο βιβλία της Αντιγόνης Βουτσινά που δίνουν τροφή για σκέψη ως προς το τι σημαίνει γονεϊκότητα
Όταν αποφάσισα να γίνω μητέρα και πριν μπω στη διαδικασία να συλλάβω, η πρώτη μου προτεραιότητα ήταν να συγχωρήσω τους γονείς μου. Όχι δεν είχα τραυματική παιδική ηλικία. Με τη λέξη «συγχωρώ» πάνω απ’ όλα εννοώ, κατανοώ και αποδέχομαι. Δεν υπάρχει τέλεια παιδική ηλικία και δεν υπάρχει τέλεια γονεϊκότητα, καθώς τίποτα ανθρώπινο δεν είναι τέλειο. Οι γονείς μου μου πρόσφεραν ό,τι καλύτερο μπορούσαν, δεδομένων των δυνατοτήτων τους. Συγχωρώντας τους για πιθανές λανθασμένες αποφάσεις και επιλογές, ήθελα να απαλλάξω το δικό μου ταξίδι στη μητρότητα από το οποιοδήποτε βάρος ένιωθα ότι θα μπορούσα να έχω από τη δική μου παιδική ηλικία.
Κανείς και τίποτα δεν μας προετοιμάζει για το τι σημαίνει στην πράξη να είσαι γονιός. Κι αυτή η εμπειρία όσο κοινή κι αν είναι για δισεκατομμύρια ανθρώπους όλων των φυλών και φύλων σε όλη τη γη, παραμένει μοναδική κι ανεπανάληπτη, καθώς μοναδικός είναι ο κάθε άνθρωπος που γίνεται κάποια στιγμή γονιός και μοναδικό είναι κάθε παιδί που έρχεται στον κόσμο.
Η θεραπεία, το να μαθαίνεις συνεχώς και να πληροφορείσαι από έγκυρες πηγές, το να συζητάς, να ακούς, να μην έχεις στερεότυπα και προκαταλήψεις, βοηθάνε πολύ τους σύγχρονους γονείς που έχουν το πλεονέκτημα της γνώσης και της τεχνολογίας αλλά αντιμετωπίζουν το μειονέκτημα του να φέρνουν παιδιά σε όλο και πιο απρόβλεπτες συνθήκες. Τα βιβλία επίσης είναι ένας μεγάλος τους σύμμαχος.
Στις μέρες μας οι γονείς όταν θέλουν να μιλήσουν στα παιδιά για ένα θέμα ή για τα συναισθήματά τους, έχουν στη διάθεσή τους μια μεγάλη ποικιλία αξιόλογων παιδικών βιβλίων που, πέρα από την αναγνωστική απόλαυση που προσφέρουν, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και ως χρήσιμα εργαλεία.
Οι ίδιοι για τα θέματα ανατροφής και γονεϊκότητας που τους απασχολούν έχουν επίσης στη διάθεσή τους μια τεράστια ποικιλία βιβλίων, προσπαθώντας να είναι επιστημονικά καλυμμένοι. Χαμένοι σε όρους, σε μελέτες, σε θεωρίες, οι γονείς γνωρίζουν ότι πολλά διαφέρουν στην πράξη από τη θεωρία. Κι όσο καλογραμμένα και άρτια κι αν είναι τα επιστημονικά βιβλία, ίσως οι γονείς να έχουν ανάγκη από τα δικά τους παραμύθια. Έτσι όπως παλεύουν οι νέες μητέρες όλο και περισσότερο με την επιλόχεια κατάθλιψη αλλά και οι νέοι ή λίγο μεγαλύτεροι γονείς με το σύνδρομο γονεϊκής εξουθένωσης το να βρουν παρηγοριά στα δικά τους παραμύθια, που θα είναι γραμμένα ειδικά για αυτούς δεν μοιάζει με σενάριο επιστημονικής φαντασίας αλλά εκφράζει ένα δίκαιο αίτημα και μια όλο και πιο αυξανόμενη ανάγκη.
Πώς θα μπορούσαν να είναι γραμμένα αυτά τα παραμύθια για γονείς; Την ερώτηση αυτή δείχνει να απαντάει με μεγάλη επιτυχία η Αντιγόνη Βουτσινά, που εκτός από μαμά είναι ποιήτρια και ασχολείται επαγγελματικά με την «ψυχολογική ανάγνωση κι ερμηνεία» των παιδικών ζωγραφιών. Στη σειρά βιβλίων της «Μια φορά κι ένα παιδί» όπου μόλις κυκλοφόρησε και η δεύτερη ιστορία, πραγματεύεται έννοιες όπως τραύμα, προσδοκίες γονέων, επιθυμίες παιδιών, διαχείριση συναισθημάτων και στυλ ανατροφής.
Μια φορά κι ένα παιδί – Η σπείρα
Με το που ανοίγουμε το βιβλίο διαβάζουμε: «Στη μητέρα που κάποτε υπήρξε κόρη. / Στην κόρη που κάποτε θα γίνει μαμά» – οπότε γίνεται αυτομάτως σαφές ότι το «παραμύθι» αυτό προτείνεται να διαβαστεί απ’ όλες τις γυναίκες.
Πριν από τον πρόλογό του διαβάζουμε: «Το βιβλίο που κρατάς στα χέρια σου είναι η πρώτη πόρτα. Αν την ανοίξεις, θα ξεκινήσεις να κατεβαίνεις μια σκάλα προς το κέντρο του τραύματος. Αν δεν την ανοίξεις, θα ξέρεις τουλάχιστον ότι κάποτε στάθηκες στο κατώφλι της». Με τα λόγια αυτά η συγγραφέας φανερώνει αυτόματα τις προθέσεις και τους στόχους της και προειδοποιεί –ή ενημερώνει– τις μελλοντικές της αναγνώστριες για το τι θα αντιμετωπίσουν, καθώς η εξερεύνηση ή η διαχείριση του τραύματος δεν είναι ποτέ εύκολη υπόθεση, ειδικά όταν νομίζεις ότι έχεις «ξεμπερδέψει» μαζί του.
Το εξαιρετικό προλογικό σημείωμα της ψυχολόγου Φωτεινής Τσαλίκογλου διαφωτίζει και ερμηνεύει επιτυχημένα τις προθέσεις του βιβλίου, ίσως ωστόσο να το διαβάσουν οι αναγνώστες στο τέλος, για να κάνουν την πρώτη ανάγνωση ανεπηρέαστοι. Ωστόσο, μπαίνουμε στον πειρασμό να παραθέσουμε εδώ ένα μικρό αντιπροσωπευτικό απόσπασμα: «Σε δυστοπικούς καιρούς η συγγραφέας μάς παροτρύνει να συλλογιστούμε αλλιώς την υπόθεση της ύπαρξής μας και την υπόθεση του να είμαι “γονιός”. Να ονειρευτούμε τρόπους μεταμόρφωσης της πείνας σε ευχαρίστηση, της μοναξιάς σε συντροφικότητα, του φόβου θανάτου σε οίστρο ζωής».
Το παραμύθι της Αντιγόνης Βουτσινά με το λιτό και γεμάτο συναισθήματα και νοήματα κείμενο που δένει αρμονικά και συμπληρωματικά με τη στοχευμένη εικονογράφηση της Φιλάνθης Γεωργανά, με τη σπειροειδή του εξέλιξη, μας συνεπαίρνει στη δίνη που δημιουργεί και μας ωθεί να εντοπίσουμε τον ομφάλιο λώρο που μας ενώνει με τα παιδικά μας τραύματα ή τα θέλω ή τις ανάγκες που έμειναν ανικανοποίητα και να βρούμε τον τρόπο να τα μεταμορφώσουμε σε κάτι θετικό, βρίσκοντας τη δύναμη να τα κατανοήσουμε και να συγχωρήσουμε τη συνδημιουργό τους, δηλαδή τη μητέρα. Δεν θα πω περισσότερα γιατί η δική μου ανάγνωση ή ερμηνεία μπορεί να διαφέρει από τη δική σας και αυτό το παραμύθι ενδεχομένως να ανοίγει μια διαφορετική πόρτα ή να οδηγεί σε διαφορετική διαδρομή σε κάθε αναγνώστη. Κι ενώ είναι γραμμένο για μαμάδες και κόρες, θεωρώ προσωπικά ότι μπορεί να διαβαστεί εξίσου απ’ όλα τα φύλα, καθώς όλοι είμαστε παιδιά των μαμάδων μας.
Μια φορά κι ένα παιδί – Το βέλος
Κι επειδή κι όλοι είμαστε και παιδιά των μπαμπάδων μας, το δεύτερο βιβλίο παρόλο που είναι γραμμένο για γιους και μπαμπάδες ή όπως διαβάζουμε «Στον πατέρα που κάποτε υπήρξε γιος. Στον γιο που κάποτε θα γίνει μπαμπάς» μπορεί επίσης να διαβαστεί απ’ όλους. Ελαφρώς αλλαγμένη είναι και η «προειδοποίηση» της συγγραφέα αυτή τη φορά: «Το βιβλίο που κρατάς στα χέρια σου είναι η δεύτερη πόρτα. Αν την ανοίξεις, θα περιηγηθείς στους τόπους που έχτιζες τον εαυτό σου για να γίνει ατσάλινος. Αν δεν την ανοίξεις, θα παραμείνεις ατσάλινος. Ψευδώς».
Από τον πρόλογο του Στέλιου Μάινα που συνοδεύει το δεύτερο παραμύθι, επιλέξαμε να μοιραστούμε μαζί σας το τέλος του: «Η αισιόδοξη ματιάς της κας Βουτσινά αφήνει εκείνη τη μικρή αλλά καθοριστική χαραμάδα, που κάνει την ανθρωπότητα, παρά τα τόσα δεινά, να αισιοδοξεί για ένα καλύτερο μέλλον».
Το βέλος στο βιβλίο αυτό μας ωθεί να βρούμε το τόξο από το οποίο ξεκινάει και να δούμε πού θέλουμε να είναι ο τελικός στόχος, κυρίως όμως μας κάνει να θέλουμε να μάθουμε να ελέγχουμε τη δύναμη και τη φορά του – κι αυτό σίγουρα απαιτεί προσπάθεια, υπομονή, θάρρος και εξάσκηση – δεξιότητες που κάθε γονιός χρειάζεται αλλά και κάθε παιδί.
Η εικονογράφηση και πάλι της Φιλάνθης Γεωργανά καταφέρνει να αποδώσει και να συμπληρώσει τις προθέσεις και τα λόγια της συγγραφέα, επιτυγχάνοντας για άλλη μια φορά ένα απόλυτα αρμονικό αποτέλεσμα.
Μια φορά και… η αγάπη
Και στα δύο παραμύθια πρωταγωνιστεί η αγάπη, η αγωνία της μαμάς και του μπαμπά να μεγαλώσουν κόρες και γιους δυνατούς, πρωταγωνιστούν οι καλές προθέσεις, που όμως κάπου στην πορεία χάνονται, καθώς η αγάπη μπερδεύεται με την προσδοκία και γίνεται αγάπη υπό όρους, ενώ αυτό που θεωρούν οι γονείς καλό, δεν είναι πάντα αυτό το καλό που έχει ανάγκη ένα παιδί.
Και τα δύο βιβλία δεν δίνουν εύκολες απαντήσεις, ζητάνε από τους αναγνώστες να κοιτάξουν καλά μέσα τους, να τα βρούνε με το εσωτερικό τους παιδί, και να δουν το δικό τους ταξίδι στη γονεϊκότητα με πιο καθαρό βλέμμα. Όπως πολύ εύστοχα λέει η ίδια η συγγραφέας, τα βιβλία αυτά είναι πόρτες, πύλες που θα βοηθήσουν κάθε αναγνώστη να βρει και να χαράξει τη δική του πορεία.