Γιώργος Τσαγκαράκης: «Το παιδικό θέατρο αναδεικνύει ότι αυτοί που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη έναν “νέο κόσμο” χωρίς πολέμους, φτώχεια και αδικία είναι τα παιδιά»

Με αφορμή την παράσταση «Το γαϊτανάκι της Ζωρς Σαρρή» του Θιάσου MATICAPI, συναντήσαμε τον σκηνοθέτη και ηθοποιό Γιώργο Τσαγκαράκη και είχαμε μαζί του μια πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση.

Ο Θίασος MATICAPI έχει μια ιδιαίτερη φιλοσοφία, που στηρίζεται στο «λαϊκό θέατρο». Πώς γεννήθηκε αυτή η ανάγκη και πού στοχεύετε με αυτή την καλλιτεχνική πορεία;

«MATICAPI» στην αργκό των μαστόρων σημαίνει τρυπάνι χειρός. Στόχος μας, όπως λέμε, είναι να ανοίξουμε μία ρωγμή ελπίδας στο τοίχο της μιζέριας που σμιλεύεται χρόνια από την εξουσία και από ‘κει, να δούμε τον νέο κόσμο που μπορούμε να φτιάξουμε εμείς οι πολλοί εάν απαλλαχτούμε από την καταπίεση των λίγων. Όπως ορίζει ο Peter Brook στο βιβλίο του «Άδειος Χώρος», το λαϊκό θέατρο πρέπει να κινείται πάνω σε αδρές καθαρές γραμμές και να απευθύνεται πλατιά στους πολλούς γιατί για αυτούς έχει φτιαχτεί άλλωστε. Κι εμάς μας ενδιαφέρει αυτό το θέατρο που είναι σε θέση να μιλήσει στις καρδίες αυτών που μπορούν ν’ αλλάξουν τον κόσμο. Που μπορεί να τους δώσει ελπίδα και να τους αποκαλύψει ότι τα φύτρα ακριβώς αυτής της αλλαγής, φωλιάζουν σε όλες τις ωραίες αποφάσεις των «αδύναμων», δηλαδή αυτών που μπορούν να σταθούν πραγματικά αλληλέγγυοι στη δυστυχία του άλλου. Που η ανέχεια και οι δυσκολίες της εποχής μας δε τους εμποδίζουν να αγαπήσουν, να νοιαστούν και να αγωνιστούν για το καλό του κόσμου. Αυτοί οι θεατές μας ενδιαφέρουν. Γι’ αυτό άλλωστε και ο Θίασος Λαϊκού Θεάτρου MATICAPI προέκυψε έπειτα από διετές εργαστήρι έρευνας και δημιουργίας πάνω στα διάφορα είδη λαϊκού θεάτρου όπως το θέατρο Documento, το θέατρο του καταπιεσμένου, το επικό θέατρο του Μπρεχτ, αλλά και πιο παλιά είδη όπως το τσίρκο, ο καραγκιόζης, κ.ά. Γιατί για να κάνεις τέτοιο θέατρο πρέπει πρώτα να το μάθεις.

Ποιο είναι το μεγαλύτερο μάθημα που παίρνετε από τα παιδιά – τους πιο ειλικρινείς θεατές;

Το αυθύπαρκτο αίσθημα δίκαιου και η ευκολία τους ν’ αναδείξουν το προφανές, ότι αυτός ο κόσμος πρέπει να αλλάξει. Το ότι κάθε άνθρωπος κάποια στιγμή στη ζωή του ήταν και παιδί και σκεφτόταν έτσι, είναι κάτι τρομερά ελπιδοφόρο. Αρκεί να του το θυμίσουμε και -απ’ ότι δείχνουν οι αντιδράσεις του κοινού- το καταφέρνουμε. Όπως επίσης καταφέρνουμε την ανάδειξη μια πηγαίας συμφωνίας των απόψεων των παιδιών με το περιεχόμενο του έργου. Αυτό για μας είναι και η μεγάλη επιτυχία της παράστασης.

Πιστεύετε ότι το παιδικό θέατρο μπορεί να συμβάλει πραγματικά στη διαμόρφωση ενός καλύτερου κόσμου;

Τον κόσμο τον φτιάχνουν και κύρια τον αλλάζουν αυτοί που έχουν τη δύναμη να το κάνουν. «Αρκεί να το πάρουν απόφαση», όπως λέμε και στην παράστασή μας. Μέχρι τότε, μια χούφτα «τέρατα» που φαίνονται αήττητα, τον καταστρέφουν. Το θέατρο μπορεί να διεγείρει τις συνειδήσεις αυτών που μπορούν να αλλάξουν τον κόσμο. Το παιδικό θέατρο συγκεκριμένα επιφορτίζεται και με μια ακόμη υποχρέωση: να αναδείξει ότι αυτοί που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη έναν «νέο κόσμο» χωρίς πολέμους, φτώχεια και αδικία είναι τα παιδιά.

Τι συναισθήματα σας δημιουργεί το γεγονός ότι η παράσταση συνομιλεί με την ιδέα της ειρήνης και της αλληλεγγύης — σε μια εποχή που τα έχουμε τόσο ανάγκη;

Ικανοποίηση, χαρά και υπερηφάνεια. Το αίσθημα πληρότητας ενός καλλιτέχνη που έχει επιτελέσει το καθήκον του στους δύσκολους καιρούς μας, είναι ένα από τα σημαντικότερα πράγματα στη ζωή του.

Τι ρόλο παίζει η μουσική, τα εικαστικά και τα στοιχεία του τσίρκου στη θεατρική σας ματιά;

Καθοριστικό! Βοηθάνε καταλυτικά στην κατανόηση του περιεχομένου από τα παιδιά. Μέσα από τη μουσική μπορείς να θέσεις τις πιο σημαντικές πτυχές του νοήματος, φωτίζοντας ακόμα και τα πιο δύσκολα ζητήματα. Με τα εικαστικά μπορείς να καθορίσεις με ακρίβεια το θεματικό πλαίσιο, ενώ με τα στοιχεία τσίρκου μπορείς να δείξεις γλαφυρά τη διαφορά ανάμεσα στους θετικούς και τους αρνητικούς ήρωες. Είναι συνολικά σημαντικό να επιτάξεις κάθε μέσο που θα σε βοηθήσει, αφενός να πεις την αλήθεια και αφετέρου θα την κάνει «εύχρηστη» όπως λέει ο Μπρεχτ σε αυτούς που θες να την ακούσουν. Γιατί το πρώτο χωρίς το δεύτερο δεν είναι λαϊκό θέατρο, είναι ελιτισμός.

Πώς και πότε πήρατε την απόφαση να γίνετε ηθοποιός και τι σας τράβηξε στο παιδικό θέατρο;

Ήταν μια πλήρως αβίαστη απόφαση που πρόεκυψε όταν κατά την διάρκεια σπουδών μου, σε διαφορετικό αντικείμενο, μου δόθηκε η ευκαιρία να συμμετέχω για πρώτη φόρα σε μια παράσταση ερασιτεχνικού θιάσου της περιοχής. Μόλις τελείωσε αυτή η πρώτη μου σκηνική εμπειρία, είχα βρει τι θα κάνω στη ζωή μου. Το θέατρο έχει την ικανότητα, έκτος των άλλων, να ενώσει φαινομενικά ετερόκλητους ανθρώπους σβήνοντας όσα μας χωρίζουν και το σύστημα επιστάμενα προσπαθεί να εδραιώσει στη συνείδησή μας ως απροσπέλαστα εμπόδια συνεύρεσης και κοινής δράσης, και να αναδείξει όσα μας ενώνουν. Το παιδικό θέατρο που κάνω και που θέλω να κάνω δεν έχει στόχο την απρόσκοπτη διασκέδαση των παιδιών και την πρόσκαιρη ξεγνοιασιά των μεγάλων. Αντιθέτως, προσπαθεί να ενδυναμώσει, κόντρα στις μεγάλες δυσκολίες της καθημερινότητες, ίσως την πιο ωραία απόφαση της ζωής όσων από εμάς έχουμε γίνει γονείς από τη μία και τη μοναδική ομορφιά που έχει η ανακάλυψη του κόσμου και της ζωής που βιώνουν καθημερινά οι μικροί μας φίλοι. Ο μόνος τρόπος να τραβήξεις τις συνειδήσεις των ανθρώπων μακριά από την αβάσταχτη ρουτίνα δίνοντάς τους ταυτόχρονα κουράγιο να τη «νικήσουν», είναι να τους δείξεις ότι ο κόσμος μας μπορεί να είναι γεμάτος ασχήμια, αλλά ταυτόχρονα είναι και γεμάτος αναπάντεχη ομορφιά. Και αυτό είναι και η μεγαλύτερη απόδειξη ότι δεν μπορεί παρά ν’ αλλάξει.

Ποιο είναι το αγαπημένο σας παιδικό βιβλίο – και ποιον ήρωα θα θέλατε να γνωρίσετε από κοντά;

Ο Δον Κιχώτης γιατί όπως λέει και ο ίδιος στον φίλο του και συνοδοιπόρο Σάντσο Πάντσα «Η ελευθερία, Σάντσο, είναι από τα πιο πολύτιμα αγαθά που χάρισαν οι ουρανοί στους ανθρώπους». Και είναι σίγουρα κάτι για το όποιο πρέπει να παλέψουμε.

Ποια ήταν η πρώτη θεατρική παράσταση που είδατε και θυμάστε τι συναισθήματα σας προκάλεσε;

Δυστυχώς η ελληνική και δη η νησιώτικη επαρχία των 90s δεν χαρακτηριζόταν από έντονη θεατρική δραστηριότητα. Οπότε δυστυχώς δε μπορώ να απαντήσω με ακρίβεια στην ερώτησή σας. Μια από τις παραστάσεις όμως που με στιγμάτισε καλλιτεχνικά ήταν το «After Βutterfield» σε σκηνοθεσία Peter Brook το οποίο αποτελεί μέρος του μύθου της «Mahabharata». Νομίζω ότι δε θα ξεχάσω πότε την απλότητα αυτής της παράστασης, που μόνο της σκηνικό ήταν κάποια κοντάρια στην πλάτη της σκηνής ενώ οι ηθοποιοί μεταμορφώνονταν σε ζώα, σε γέρους σοφούς και σε ό,τι άλλο επέβαλαν οι «παραβολές» του μύθου, με μόνο τους εφόδιο ένα μακρύ φουλάρι. Αυτή η καλοδουλεμένη απλότητα κατάφερνε να ξεπεράσει κάθε μεγάλο σκηνικό ενώ η στοχευόμενη αφαίρεση και το αντιπολεμικό περιεχόμενο πρόσφερε απλόχερα στους θεατές μια μοναδική σύνδεση και επικοινωνία.