Η σχολική ψυχολόγος Lisa Liggins-Chambers εξηγεί γιατί τα παιδιά χρειάζονται κάτι περισσότερο από μια επιτρεπτική γονική μέριμνα

Φανταστείτε αυτή τη στιγμή: Στο παντοπωλείο, ένα νήπιο ουρλιάζει για μια σοκολάτα, ενώ ο γονέας γονατίζει, χαμογελάει και διαπραγματεύεται ασταμάτητα – απρόθυμος να πει όχι. Είναι μια μικρή σκηνή, αλλά απεικονίζει τέλεια την παθητική γονική μέριμνα στην πράξη. Παρακολουθώντας την, μπορεί να νιώσετε απογοητευμένοι από τη συμπεριφορά του παιδιού, αλλά ακόμη περισσότερο από την έλλειψη σταθερής απάντησης του γονέα. Ερωτήματα μπορεί να περνούν από το μυαλό σας: Γιατί δεν θέτουν όρια; Τι οδηγεί σε αυτή τη συμπεριφορά; Μπορεί ακόμη και να σκεφτείτε, «αν αυτό ήταν το παιδί μου, θα το χειριζόμουν διαφορετικά».

Γιατί κρίνουμε τα στυλ γονικής μέριμνας με βάση τη συμπεριφορά ενός παιδιού; Συχνά, είναι επειδή είμαστε οι ίδιοι γονείς και κατανοούμε τα πιθανά αποτελέσματα όταν οι συμπεριφορές δεν ελέγχονται ή οι ρουτίνες στερούνται δομής. Μερικές φορές, απλώς θυμόμαστε πώς πειθαρχήσαμε τα δικά μας παιδιά. Τι μας χωρίζει, λοιπόν, από τους γονείς που υιοθετούν μια πιο ήπια, πιο ήπια προσέγγιση; Συχνά καταλήγει στην εξισορρόπηση της ζεστασιάς με την καθοδήγηση – κάτι που μπορεί να είναι πιο δύσκολο από ό,τι φαίνεται εκείνη τη στιγμή.

Τι είναι η Επιτρεπτική Γονική Μέριμνα;

Η επιτρεπτική γονική μέριμνα, που μερικές φορές αναφέρεται ως παθητική ή αδιάφορη γονική μέριμνα, περιγράφει ένα στυλ φροντίδας που δίνει έμφαση στη ζεστασιά αλλά στερείται συνεπούς δομής. Οι γονείς που εφαρμόζουν αυτήν την προσέγγιση αγαπούν βαθιά τα παιδιά τους και θέλουν να διατηρήσουν ένα ειρηνικό σπίτι, ωστόσο συχνά δυσκολεύονται να επιβάλουν κανόνες ή να θέσουν σαφή όρια. Παραδείγματα μπορεί να περιλαμβάνουν την υπερβολική ώρα μπροστά σε οθόνες, την παράλειψη δουλειών ή την παράβλεψη ασεβούς συμπεριφοράς για την αποφυγή συγκρούσεων. Με την πάροδο του χρόνου, αυτή η προσέγγιση της μη παρέμβασης μπορεί να αφήσει τα παιδιά αβέβαια για τις προσδοκίες και ασαφή για το πού αρχίζουν και τελειώνουν τα όρια.

Έχοντας εργαστεί και σπουδάσει στην ψυχική υγεία, ιδιαίτερα με παιδιά, η Lisa Liggins-Chambers έχει παρατηρήσει μια αξιοσημείωτη αύξηση της παθητικής ή επιτρεπτικής γονικής μέριμνας. Ενώ η «ήπια γονική μέριμνα» συζητείται ευρέως στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, πολλοί γονείς την παρερμηνεύουν ή την απλοποιούν υπερβολικά. Ένα σαφές παράδειγμα εμφανίζεται στην ταινία του 2005 Mean Girls. Η μητέρα της Regina George επιτρέπει στην κόρη της να παίρνει σχεδόν όλες τις δικές της αποφάσεις, σπάνια θέτει όρια και στοχεύει να γίνεται αντιληπτή ως η «κουλ μαμά». Αυτή η προσέγγιση αντικατοπτρίζει την επιτρεπτική γονική μέριμνα: Υψηλή τρυφερότητα σε συνδυασμό με ελάχιστη δομή ή καθοδήγηση.

Η άνοδος της επιτρεπτικής γονικής μέριμνας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης αντανακλά και ενισχύει αυτές τις συμπεριφορές. Πλατφόρμες όπως το TikTok και το Instagram συχνά αναδεικνύουν ειρηνικές στιγμές με επικεφαλής τα παιδιά, χωρίς να δείχνουν τη σημασία της συνέπειας, των ορίων ή της τήρησης των όρων. Οι influencers και οι διασημότητες συχνά μοιράζονται «τέλεια» στιγμιότυπα γονικής μέριμνας που δίνουν έμφαση στη συναισθηματική σύνδεση και την αποφυγή συγκρούσεων. Οι γονείς μπορεί να μιμούνται αυτές τις συμπεριφορές, πιστεύοντας ότι είναι μοντέρνες και προοδευτικές, και μπορεί να φοβούνται την κρίση εάν επιβάλλουν όρια ή λένε «όχι» στα παιδιά τους στο διαδίκτυο.

Αρκετοί παράγοντες συμβάλλουν σε αυτήν την τάση:

Επιρροή στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης: Οι ειρηνικές στιγμές γονικής μέριμνας με επικεφαλής τα παιδιά είναι ιδιαίτερα κοινοποιήσιμες, αλλά κρίσιμα στοιχεία όπως τα όρια και η τήρηση των όρων συχνά παραλείπονται.

Φόβος μήπως είναι «πολύ αυστηροί»: Οι γονείς που μεγαλώνουν σε αυστηρά ή αυταρχικά νοικοκυριά μπορεί να στραφούν προς την επιτρεπτικότητα για να αποφύγουν την επανάληψη προτύπων του παρελθόντος.

Διαγενεακά πρότυπα: Οι γονείς που βίωσαν ασυνεπή ή συναισθηματικά απομακρυσμένη φροντίδα μπορεί να αναπαράγουν ασυνείδητα αυτήν την προσέγγιση. Προκλήσεις Ψυχικής Υγείας Γονέων: Η κατάθλιψη, το άγχος ή το χρόνιο στρες μπορούν να δυσκολέψουν την συναισθηματική παρουσία, τη συνέπεια και την αφοσίωση.

Παρερμηνεύοντας την Ήπια Γονεϊκή Διαπαιδαγώγηση: Κάποιοι εξισώνουν την τρυφερότητα αποκλειστικά με την επιείκεια, θεωρώντας τα όρια ή την πειθαρχία ως ασύμβατα με την αγάπη.

Επισημάνσεις για τον δεσμό

Τα στυλ γονικής μέριμνας έχουν μελετηθεί εδώ και δεκαετίες, αλλά η πρώτη πραγματική κατανόηση αυτών των δυναμικών προήλθε από την πρωτοποριακή έρευνα της Mary Ainsworth για τον δεσμό. Μέσω της διάσημης διαδικασίας της «Παράξενη Κατάσταση», που ανέπτυξε τη δεκαετία του 1960 και του 1970, η Ainsworth αποκάλυψε πώς η πρώιμη συμπεριφορά του φροντιστή διαμορφώνει τον δεσμό. Αργότερα, η έρευνα πρόσθεσε μια τέταρτη ταξινόμηση, τον αποδιοργανωμένο δεσμό, για παιδιά των οποίων οι συμπεριφορές ήταν αντιφατικές ή αποπροσανατολισμένες. Η εργασία της εντόπισε τρία βασικά πρότυπα δεσμού:

Ασφαλής Δεσμός: Όταν ένας φροντιστής είναι αξιόπιστος και στοργικός, το παιδί αισθάνεται ασφαλές και μαθαίνει να εμπιστεύεται τις σχέσεις.

Ανασφαλής-Αμφίθυμος Δεσμός: Όταν η φροντίδα είναι ασυνεπής, τα παιδιά συχνά γίνονται προσκολλημένα ή φοβισμένα.

Αποφευκτικός Δεσμός: Όταν η συναισθηματική διαθεσιμότητα είναι χαμηλή, τα παιδιά αποσύρονται και μαθαίνουν να βασίζονται μόνο στον εαυτό τους. Η Diana Baumrind προσδιόρισε τέσσερα κύρια στυλ γονικής μέριμνας για να περιγράψει πώς οι γονείς διαφέρουν ως προς τα επίπεδα απαιτητικότητάς τους (πόσο πολύ θέτουν κανόνες και επιβάλλουν πειθαρχία) και ανταπόκρισης (πόσο συναισθηματικά συντονισμένοι και υποστηρικτικοί είναι).

Απαιτητικός: Υψηλή απαιτητικότητα, υψηλή ανταπόκριση. Αυτοί οι γονείς θέτουν σαφείς, κατάλληλες για την ηλικία τους προσδοκίες, αλλά αφιερώνουν χρόνο για να εξηγήσουν τους κανόνες και να ακούσουν τα παιδιά τους.

Αυταρχικός: Υψηλή απαιτητικότητα, χαμηλή ανταπόκριση. Αυτοί οι γονείς δίνουν έμφαση στην υπακοή, τον έλεγχο, και αυστηροί κανόνες με λίγο συναισθηματικό διάλογο.

Ανεκτικός: Χαμηλές απαιτήσεις, υψηλή ανταπόκριση. Οι ανεκτικοί γονείς είναι θερμοί και συναισθηματικά υποστηρικτικοί, αλλά θέτουν λίγα όρια ή κανόνες.

Αμελής/Αδιάφορος: Χαμηλές απαιτήσεις, χαμηλή ανταπόκριση (προστέθηκε αργότερα από ερευνητές στην έρευνα του Baumrind). Οι γονείς είναι συναισθηματικά αποστασιοποιημένοι, παρέχουν μικρή επίβλεψη και προσφέρουν ελάχιστη καθοδήγηση ή αλληλεπίδραση.

Η ανεκτική γονική μέριμνα συχνά παράγει ανασφαλή προσκόλληση, ειδικά όταν η συναισθηματική ζεστασιά δεν συνδυάζεται με συνεπή δομή. Για παράδειγμα, ένα παιδί έχει μια κατάρρευση πριν από το σχολείο. Το παρηγορούν επειδή οι γονείς δεν θέλουν να προσθέσουν πίεση και στις πιο δύσκολες μέρες, οι γονείς του επιτρέπουν να μείνει στο σπίτι. Ο γονέας είναι στοργικός, αλλά η ρουτίνα αλλάζει συνεχώς για να εξυπηρετήσει το παιδί. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το παιδί να αισθάνεται παρηγορημένο, αλλά και να μην είναι σίγουρο για το τι να περιμένει. Αυτή η ασυνέπεια μπορεί να δημιουργήσει ανασφάλεια, ακόμη και όταν το σπίτι είναι ζεστό και φροντιστικό.

Τα παιδιά χρειάζονται κάτι περισσότερο από την ανεκτική γονική μέριμνα

Οι επιπτώσεις της ανεκτικής γονικής μέριμνας μπορούν να επεκταθούν πολύ πέρα ​​από την παιδική ηλικία. Τα παιδιά χρειάζονται σταθερά όρια για να αισθάνονται ασφαλή και να αναπτύσσουν βασικές δεξιότητες ζωής. Χωρίς σαφή και προβλέψιμα όρια, τα παιδιά μπορεί να:

Δυσκολεύονται με την αυτορρύθμιση και τον έλεγχο των παρορμήσεων

Δυσκολεύονται να πάρουν αποφάσεις ή να διαχειριστούν την απογοήτευση

Αναπτύσσουν άγχος ή υπερβολική εξάρτηση από τους άλλους για κατεύθυνση

Βιώνουν προβλήματα σχέσης που έχουν τις ρίζες τους στην ανασφάλεια ή την αποφυγή

Τα παιδιά εσωτερικεύουν αυτό που βιώνουν. Η συνέπεια χτίζει αυτοπεποίθηση, ενώ η ασυνέπεια δημιουργεί σύγχυση. Όταν οι ρουτίνες και οι προσδοκίες είναι προβλέψιμες, τα παιδιά μαθαίνουν ότι ο κόσμος είναι αξιόπιστος και ότι μπορούν να βασίζονται στους φροντιστές τους και να αντιμετωπίζουν προκλήσεις. Όταν τα όρια αλλάζουν μέρα με τη μέρα ή οι αντιδράσεις εξαρτώνται από τη διάθεση ή την ενέργεια ενός γονέα, τα παιδιά αισθάνονται αβέβαια για το τι θα ακολουθήσει. Αυτή η ασυνέπεια μπορεί να δημιουργήσει άγχος και να δυσκολέψει τα ίδια να εμπιστευτούν τις δικές τους ικανότητες αντιμετώπισης ή να νιώσουν προσγειωμένα. Χωρίς προβλέψιμη δομή, δεν αναπτύσσουν ποτέ την εσωτερική φωνή που λέει: «Ξέρω τι να κάνω και μπορώ να το χειριστώ».

Οι περισσότεροι ανεκτικοί γονείς δεν σκοπεύουν να είναι αδιάφοροι. Συχνά κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν υπό άγχος. Η αγάπη τους είναι γνήσια, αλλά αυτό που χρειάζονται είναι εργαλεία για να εξισορροπήσουν την ενσυναίσθηση με την υπευθυνότητα. Η επίτευξη αυτής της ισορροπίας δεν σημαίνει να είναι αυστηροί – σημαίνει να είναι σταθεροί. Οι γονείς μπορούν να το κάνουν αυτό θέτοντας σαφείς προσδοκίες, ακολουθώντας τες, επικυρώνοντας τα συναισθήματα ενώ παράλληλα επιβάλλοντας όρια, αποτελώντας πρότυπο ευθύνης και παραμένοντας συναισθηματικά παρόντες.

Τα όρια δεν είναι τιμωρία. Είναι προστασία. Λένε στα παιδιά: «Είσαι ασφαλής επειδή σε καθοδηγώ». Η επιτρεπτική γονική μέριμνα συχνά ξεκινά με αγάπη, αλλά η αγάπη χωρίς ηγεσία δημιουργεί αβεβαιότητα. Το έργο της Mary Ainsworth και της Diana Baumrind δείχνει ότι η ασφαλής προσκόλληση πηγάζει από την αξιοπιστία και την ανταπόκριση, όπως αποδεικνύεται από την αυθεντική γονική μέριμνα. Οι γονείς που συνδυάζουν τη ζεστασιά με τη δομή μεγαλώνουν παιδιά που είναι συναισθηματικά γειωμένα, με αυτοπεποίθηση και έτοιμα να αντιμετωπίσουν τον κόσμο. Αγαπήστε τα βαθιά. Καθοδηγήστε τα απαλά. Τα παιδιά χρειάζονται και τα δύο.

Η Lisa Liggins-Chambers, PhD., είναι σχολική ψυχολόγος με 25 χρόνια εμπειρίας σε πανεπιστήμια, σχολικές περιφέρειες, κοινοτικά κέντρα ψυχικής υγείας και νοσοκομεία