Αυτές οι δύο απλές φράσεις θα ενισχύσουν την κριτική σκέψη των παιδιών

Τα παιδιά σήμερα με την έντονη επιρροή του διαδικτύου και τν κοινωνικών δικτύων χρειάζονται ισχυρές δεξιότητες κριτικής σκέψης για να σταματήσουν και να αξιολογήσουν προσεκτικά την πλημμύρα πληροφοριών και παραπληροφόρησης που συναντούν καθημερινά.

Η κριτική σκέψη καλύπτει μια σειρά θεμάτων όπως η γνώση δεδομένων και η ανίχνευση σφαλμάτων, αλλά η βάση της είναι η πνευματική ταπεινότητα: γνωρίζοντας ότι δεν έχουμε όλες τις απαντήσεις και μπορεί να κάνουμε λάθος. Αυτή η νοοτροπία προετοιμάζει τον εγκέφαλο για υγιή σκεπτικισμό.

Ένας αποτελεσματικός τρόπος για να καλλιεργηθεί η πνευματική ταπεινότητα είναι να τη μοντελοποιήσουμε. Η θεωρία της κοινωνικής μάθησης, που διατυπώθηκε για πρώτη φορά από τον ψυχολόγο Albert Bandura, αναφέρει ότι τα παιδιά δεν μαθαίνουν μόνο από αυτά που τους λένε οι ενήλικες. Μιμούνται αυτά που κάνουν οι ενήλικες. Όταν οι ενήλικες παραδέχονται την αβεβαιότητα ή αναθεωρούν μια πεποίθηση, δείχνουν πώς ένα λογικό άτομο χειρίζεται ελλιπείς πληροφορίες.

Υπάρχουν και άλλα οφέλη από τη μοντελοποίηση της πνευματικής ταπεινότητας: Μια μελέτη του 2024 από τους Porter et al. διαπίστωσαν ότι όταν οι εκπαιδευτικοί επιδεικνύουν πνευματική ταπεινότητα παραδεχόμενοι δημόσια τη σύγχυση ή την άγνοιά τους, οι μαθητές γίνονται πιο αφοσιωμένοι και παρακινημένοι να μάθουν.

Ωστόσο, η μοντελοποίηση της πνευματικής ταπεινότητας μπορεί να είναι δύσκολη. Δεκαετίες έρευνας σχετικά με το φαινόμενο της υπερβολικής αυτοπεποίθησης δείχνουν ότι ακόμη και οι ειδικοί υπερεκτιμούν τις γνώσεις τους. Επιπλέον, ακόμη και όταν αναγνωρίζουμε τους περιορισμούς μας, η αναγνώρισή τους μπροστά στα παιδιά μπορεί να νιώθει άβολα.

Για να καταπολεμηθεί αυτό, βοηθάει να έχουμε έτοιμη γλώσσα. Η Stephanie Simoes, όπως διαβάζουμε σε άρθρο της στο Psychology Today, προτείνει στους ενήλικες να αναζητούν ευκαιρίες να πουν αυτές τις δύο απλές φράσεις στα παιδιά: «Δεν ξέρω» και «Έκανα λάθος».

«Δεν ξέρω»

Η Stephanie Simoes δίδασκε επιστήμη σε παιδιά και οι μαθητές της έκαναν τακτικά ερωτήσεις που ήταν τόσο ασαφείς ή συγκεκριμένες που έπρεπε να πει «Δεν ξέρω».

Μερικές φορές, οι ενήλικες μαντεύουν πώς να κρύψουν την άγνοιά τους όταν ένα παιδί τους κάνει μια ερώτηση στην οποία δεν γνωρίζουν την απάντηση. Αυτό ενέχει τον κίνδυνο να φυτέψουν παραπληροφόρηση που μπορεί να παραμείνει για μεγάλο χρονικό διάστημα. Οι ψυχολόγοι το ονομάζουν φαινόμενο συνεχιζόμενης επιρροής: Μόλις ένας ψευδής ισχυρισμός αποθηκευτεί στη μνήμη, συνεχίζει να διαμορφώνει τη μεταγενέστερη σκέψη ακόμα και αφού τον διορθώσετε. Αντί να μαντεύουμε, θα πρέπει να αξιοποιήσουμε τις ευκαιρίες να πούμε «Δεν ξέρω» στα παιδιά, επειδή αυτή η φράση μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ένα ισχυρό εκπαιδευτικό εργαλείο.

Πρώτον, μπορεί να αποτελέσει μια ευκαιρία για τη διδασκαλία ερευνητικών δεξιοτήτων. Αν έχετε χρόνο, αναζητήστε μαζί την απάντηση και μετατρέψτε την σε ένα μίνι μάθημα για το πώς να εντοπίζετε αξιόπιστες πηγές και να διασταυρώνετε γεγονότα.

Δεύτερον, αυτή η φράση μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να καλλιεργήσει την περιέργεια και την απορία. Κατά καιρούς, οι μαθητές της της έκαναν ερωτήσεις που παρέμεναν αναπάντητες, όπως «Πώς ξεκίνησε η ζωή στη Γη;» ή «Γιατί υπάρχει κάτι;». Απαντούσε λέγοντάς τους για ανταγωνιστικές υποθέσεις, αλλά φρόντιζε να προσθέσει: «Υπάρχουν ακόμα πολλά μυστήρια εκεί έξω που περιμένουν να λυθούν». Αυτό ενθουσιάζει τα παιδιά με την επιστήμη, τη μάθηση και την ανακάλυψη. Άλλωστε, ο κόσμος είναι πιο θαυμαστός αν δεν έχουμε όλες τις απαντήσεις.

Τέλος, διδάσκει στα παιδιά ότι η μάθηση δεν σταματά ποτέ. Όταν ένας ενήλικας λέει «Δεν ξέρω», τα παιδιά βλέπουν ότι η εξειδίκευση δεν είναι η γραμμή τερματισμού. Τα διδάσκει ότι το να έχεις περισσότερα να μάθεις δεν είναι ελάττωμα, αλλά η φυσιολογική κατάσταση ενός περίεργου μυαλού.

«Έκανα λάθος»

Η παραδοχή του λάθους συμπληρώνει την παραδοχή της άγνοιας: Δείχνει πώς ένας ορθολογικός στοχαστής ενημερώνει τις πεποιθήσεις του με νέα στοιχεία.

Η μοντελοποίηση της ανοιχτής αναθεώρησης των πεποιθήσεων μπορεί να μοιάζει με αυτό:

Ονομάστε το λάθος και διορθώστε το. «Χθες, είπα ότι ο Δίας έχει 67 φεγγάρια, αλλά έκανα λάθος. Στην πραγματικότητα έχει 95».

Εξηγήστε τον λόγο για την ενημέρωση. «Έλεγξα τον ιστότοπο της NASA και έμαθα ότι οι αστρονόμοι ανακάλυψαν πρόσφατα αρκετά μικρά φεγγάρια, επομένως οι πληροφορίες μου ήταν ξεπερασμένες».

Διατυπώστε ένα συμπέρασμα. «Οι καλοί στοχαστές αναθεωρούν τις απαντήσεις τους όταν εμφανίζονται καλύτερα στοιχεία, και αυτό κάνω τώρα».

Αυτό διδάσκει ότι η γνώση είναι πάντα προσωρινή και ότι η αλλαγή γνώμης είναι δύναμη, όχι αδυναμία.

Επαινώντας την πνευματική ταπεινότητα

Οι βασικές διαδικασίες στη θεωρία κοινωνικής μάθησης του Bandura είναι:

προσοχή

μνήμη

αναπαραγωγή

κίνητρο

Τα παιδιά παρατηρούν τι κάνουμε, το θυμούνται, το δοκιμάζουν και συνεχίζουν να το κάνουν αν η συμπεριφορά φαίνεται ανταποδοτική. Αυτό σημαίνει ότι είναι σημαντικό όχι μόνο να αποτελείτε πρότυπο για τη συμπεριφορά, αλλά και να επαινείτε τα παιδιά που την κάνουν.

Ο παιδοψυχολόγος Ρόναλντ Κράουτς συνιστά τη μέθοδο «Πρότυπο-Ετικέτα-Έπαινος» για να βοηθήσετε τα παιδιά να αναπτύξουν δεξιότητες κριτικής σκέψης. Ακολουθούν μερικά παραδείγματα για το πώς μπορεί να φαίνεται αυτό:

Εάν το παιδί σας σας ρωτήσει κάτι και δεν γνωρίζετε την απάντηση, μπορείτε να πείτε «Δεν ξέρω» (πρότυπο). Όταν αντιγράφει αυτή τη συμπεριφορά και παραδέχεται ότι δεν γνωρίζει κάτι, μπορείτε να απαντήσετε με το εξής: «Αυτό είναι ειλικρινές (ετικέτα). Ευχαριστώ που είστε ειλικρινείς μαζί μου. Κανείς δεν τα ξέρει όλα και η παραδοχή αυτού είναι το πρώτο βήμα για να μάθετε κάτι καινούργιο (έπαινος).»

Εάν ένα παιδί παραδεχτεί ότι κάνει λάθος ή αλλάξει γνώμη για μια πεποίθηση λόγω νέων στοιχείων, μπορείτε να πείτε: «Είσαι τόσο ανοιχτόμυαλος. Ο έλεγχος των στοιχείων και η αναθεώρηση των πεποιθήσεών σου είναι αυτό που κάνουν οι καλοί στοχαστές». Αποφύγετε να πείτε: «Σου το είπα», επειδή αυτό παρουσιάζει τη διόρθωση ως αποτυχία.

Όταν οι ενήλικες λένε «Δεν ξέρω» και «Έκανα λάθος» –και στη συνέχεια το χαρακτηρίζουν και το επαινούν όταν τα παιδιά κάνουν το ίδιο– το να μην γνωρίζεις κάτι γίνεται η αφετηρία της έρευνας και η αλλαγή των πεποιθήσεών σου γίνεται ένδειξη ανοιχτού και ορθολογικού νου. Επαναλαμβανόμενες στιγμές σαν κι αυτές ενσταλάζουν την πνευματική ταπεινότητα που βρίσκεται στο θεμέλιο της κριτικής σκέψης.

Η Stephanie Simoes, M.A., είναι η ιδρύτρια του Critikid, ενός ιστότοπου κριτικής σκέψης για παιδιά και εφήβους.

Πηγή

Διαβάστε ακόμα:

Πώς να βοηθήσετε το παιδί σας να αναπτύξει κριτική σκέψη – Childit

Πώς να βοηθήσετε τα παιδιά να καλλιεργήσουν τη λογική και την κριτική σκέψη – Childit