Όταν το κατοικίδιο πεθαίνει…

της Ζωής Μαργέλη

Για πολλά παιδιά το κατοικίδιό τους είναι πολλά παραπάνω από ένα ζώο, είναι σαν μέλος της οικογένειας ή ο καλύτερός τους φίλος. Άλλωστε με το ζωάκι δεν τσακώνεται ποτέ, κι αν του φωνάξουν οι γονείς το ζωάκι είναι πάντα εκεί για να τους συμπαρασταθεί.

Δυστυχώς όμως υπάρχει πάντα ο κίνδυνος το ζωάκι του σπιτιού να πεθάνει, λόγω ηλικίας, αρρώστιας ή ατυχήματος, κι αυτό σίγουρα θα ραγίσει την καρδούλα του παιδιού. Αν και δεν μπορούμε να προφυλάξουμε το παιδί από το θάνατο του ζώου, σίγουρα μπορούμε να το βοηθήσουμε να διαχειριστεί τον πόνο του. Για πολλά παιδιά το ζωάκι είναι ο πρώτος θάνατος που βιώνουν και η διαδικασία του πένθους μπορεί να τα βοηθήσει να μάθουν να διαχειρίζονται τις απώλειες που θα συναντήσουν στη ζωή τους.

Πώς να του το πω;
Αν το κατοικίδιό μας είναι άρρωστο και το περιμένουμε ότι θα πεθάνει είναι καλό να έχουμε από πριν προετοιμάσει το παιδί. Θα του εξηγήσουμε ότι η κατάσταση του κατοικιδίου δεν μπορεί να βελτιωθεί και ότι όταν πεθάνει θα ξεκουραστεί και δεν θα πονάει πια. Θα το διαβεβαιώσουμε ότι το ζωάκι θα φύγει ήσυχα και χωρίς να υποφέρει ή να φοβηθεί. Δεν λέμε ότι το ζωάκι θα κοιμηθεί γιατί το παιδί θα το περιμένει να ξυπνήσει. Φυσικά επιτρέπουμε στο παιδί να αποχαιρετήσει το ζωάκι του αν εκείνο το ζητήσει.
Όταν τελικά το ζωάκι πεθάνει ή αν ο θάνατος είναι ξαφνικός πρέπει το συντομότερο να το ανακοινώσουμε στο παιδί. Είναι άσχημα νέα και τα άσχημα νέα τα λέμε πάντα στο παιδί ιδιαιτέρως, σε έναν χώρο που νιώθει άνετα και με τρόπο που να το καταλαβαίνει, χρησιμοποιώντας τις λέξεις που είναι κατάλληλες για την ηλικία του. Δεν κατακλύζουμε το παιδί με λεπτομέρειες που δεν ζητάει να μάθει αλλά φυσικά απαντάμε σε όλες τις ερωτήσεις του.
Στο παιδί απαντάμε με ειλικρίνεια, δεν το ωφελεί να καταφύγουμε σε ψέματα όπως “το σκυλάκι το έσκασε”. Τα παιδιά καταλαβαίνουν ότι κάτι δεν πάει καλά και αργά ή γρήγορα θα ανακαλύψουν την αλήθεια και τότε είναι πιθανόν να θυμώσουν.

Κι αν με ρωτήσει τι γίνεται μετά;
Είναι πολύ πιθανόν το παιδάκι να αρχίσει να ρωτάει πού πήγε το ζωάκι και τι γίνεται αφότου κάποιος πεθαίνει. Ο καθένας ανάλογα με τις πεποιθήσεις του θα απαντήσει ειλικρινά αυτό που πιστεύει ο ίδιος ότι γίνεται μετά. Δεν χρειάζεται ούτε να καθησυχάσουμε ούτε να φοβίσουμε το παιδί, μόνο να το ενημερώσουμε απλά και με αγάπη για ο,τι πιστεύουμε. Αν πάλι δεν είμαστε ούτε εμείς σίγουροι, δεν το κρύβουμε από το παιδί, του εξηγούμε ότι ο θάνατος είναι και για εμάς ένα μυστήριο και το παιδάκι θα κατανοήσει.

Και πώς θα το ξεπεράσει;
Ακριβώς όπως και εμείς οι μεγάλοι, το παιδί αντιμέτωπο με το θάνατο του κατοικιδίου του δεν νιώθει μόνο θλίψη αλλά και μοναξιά και θυμό και εγκατάλειψη και ενοχές… Ο ρόλος του γονιού είναι να το βοηθήσει να καταλάβει ότι είναι φυσιολογικά όλα αυτά και ότι και εμείς νιώθουμε τα ίδια πράγματα. Μόνο όταν ο γονιός παραδεχτεί τα συναισθήματά του στο παιδί, θα μπορέσει το παιδάκι να αποδεχτεί αυτά που νιώθει γιατί πάντα το παιδί παίρνει παράδειγμα από το γονιό του. Φυσικά μπορεί το παιδί να μην θέλει να μιλήσει για όλα αυτά στην αρχή, εμείς του δείχνουμε ότι είμαστε διαθέσιμοι και θα είμαστε δίπλα του όταν εκείνο νιώσει έτοιμο. Είναι σημαντικό να καταλάβει το παιδάκι ότι ο πόνος όταν χάνουμε κάποιον που αγαπάμε είναι φυσιολογικός και όταν μιλάμε γι’αυτό και όταν κλαίμε μπορεί να νιώσουμε καλύτερα.
Συνήθως βοηθάει να κάνουμε μια τελετή σαν κηδεία, να μιλήσουμε για το ζωάκι και για όσα μοιραστήκαμε μαζί του, να δούμε φωτογραφίες και να δοθεί και συμβολικά ένα τέλος.
Όταν το φέρνει η κουβέντα, μπορούμε να μιλάμε για το παρελθόν με το ζωάκι ή να λέμε ιστορίες για αυτό και δεν κάνουμε σαν να το ξεχάσαμε, αφού δεν το έχουμε ξεχάσει!
Σε καμία περίπτωση δεν αιφνιδιάζουμε το παιδί με μια βιαστική αντικατάσταση του κατοικιδίου με ένα καινούργιο γιατί κάτι τέτοιο μπορεί να το πληγώσει. Αν θέλουμε να πάρουμε καινούργιο ζωάκι το συζητάμε πρώτα και αποφασίζουμε όλοι μαζί τι ζωάκι θα είναι και γιατί θέλουμε να το βάλουμε στην οικογένειά μας. Και η ζωή συνεχίζεται…

Το πιο σημαντικό
Για το παιδάκι η εμπειρία του θανάτου του κατοικιδίου είναι πολύ έντονη και πρέπει να την αντιμετωπίζουμε με σεβασμό. Το πιο σημαντικό είναι να κάνουμε το παιδί να καταλάβει ότι ο θάνατος είναι κάτι φυσιολογικό αλλά όλες οι όμορφες αναμνήσεις που έχουμε από τον αγαπημένο που χάνεται μένουν ζωντανές και δεν χάνονται ποτέ!

Ζωή Μαργέλη
ψυχολόγος
Msc Ψυχολογία της ανάπτυξης του παιδιού