Το λέει κι η επιστήμη: η στοργική ανατροφή από τη γέννηση και σε όλη τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας έχει μακροπρόθεσμο θετικό αντίκτυπο
Δεν θα πάψουμε να τονίζουμε τα οφέλη που έχει η ποιότητα των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των γονέων και των παιδιών τους στην ενθάρρυνση της προκοινωνικής συμπεριφοράς, στην ανθεκτικότητα και στην ψυχική τους υγεία αργότερα στη ζωή
Μια νέα μελέτη που δημοσιεύτηκε στο International Journal of Behavioral Development προσφέρει μια συναρπαστική εικόνα για τον μακροπρόθεσμο αντίκτυπο των πρώιμων σχέσεων γονέα-παιδιού στην ψυχική υγεία και στις κοινωνικές συμπεριφορές ενός ατόμου.
Αυτή η εκτενής μελέτη, στην οποία συμμετείχαν πάνω από 10.000 συμμετέχοντες, υπογραμμίζει τη βαθιά επίδραση που έχει η ποιότητα των αλληλεπιδράσεων μεταξύ των γονέων και των παιδιών τους στην ενθάρρυνση της προκοινωνικής συμπεριφοράς (δράσεις που βασίζονται στην καλοσύνη και την ενσυναίσθηση) και στην ανθεκτικότητα στις προκλήσεις της ψυχικής υγείας αργότερα στη ζωή.
Τι σημαίνουν αυτά τα ευρήματα σε έναν κόσμο όπου και οι δύο γονείς εργάζονται συχνά, οι ψηφιακές περισπασμοί είναι διάχυτοι και ο ποιοτικός χρόνος μεταξύ γονέων και παιδιών είναι σπάνιος; Ακολουθούν τρία στοιχεία από τη μελέτη.
Η ποιότητα έναντι της ποσότητας ισχύει για τις αλληλεπιδράσεις γονέα-παιδιού
Η μελέτη προσφέρει ένα καθησυχαστικό μήνυμα στους γονείς με διπλό εισόδημα: δεν μετράει απαραίτητα η ποσότητα του χρόνου αλλά η ποιότητα των αλληλεπιδράσεων.
Ακόμη και σε μια κοινωνία με γρήγορους ρυθμούς όπου και οι δύο γονείς εργάζονται και ο χρόνος οθόνης συχνά παραβιάζει τον χρόνο της οικογένειας, μικρές αλλά σημαντικές στιγμές ζεστασιάς και κατανόησης, όπως η ανάγνωση μιας ιστορίας πριν τον ύπνο, το γέλιο ή απλώς η προσεκτική ακρόαση, έχουν σημαντικό βάρος στη διαμόρφωση της κοινωνικής και συναισθηματικής ευημερίας του παιδιού.
Η έρευνα υποδηλώνει ότι αυτές οι στιγμές ανατροφής είναι αναπόσπαστο μέρος της ανάπτυξης της φιλοκοινωνικής συμπεριφοράς και μιας προστατευτικής συναισθηματικής ασπίδας έναντι των προκλήσεων ψυχικής υγείας, ακόμη και όταν συμβαίνουν εν μέσω μιας ημέρας γεμάτης περισπασμούς και υποχρεώσεις. Οι γονείς μπορούν να παρηγορηθούν γνωρίζοντας ότι οι προσπάθειές τους να σφυρηλατήσουν ουσιαστικές συνδέσεις, μέσω χειρονομιών συμπόνιας και παρουσίας, μπορεί να έχουν βαθύ αντίκτυπο που αντηχεί στο μέλλον των παιδιών τους.
Οι πρώιμες προκοινωνικές συμπεριφορές μπορούν να προβλέψουν τη μελλοντική ψυχική υγεία
Η αλληλεπίδραση μεταξύ του πρώιμου δεσμού γονέα-παιδιού και της ανάπτυξης κοινωνικών συμπεριφορών είναι κρίσιμος παράγοντας στη διαμόρφωση της μελλοντικής ψυχικής υγείας ενός παιδιού.
Περιέργως, η μελέτη ρίχνει φως σε δύο διακριτές πτυχές της προκοινωνικής συμπεριφοράς και των μακροπρόθεσμων επιπτώσεών της. Πρώτον, αποκαλύπτει ότι τα παιδιά που επιδεικνύουν σταθερά ευγένεια και εξυπηρετικότητα –χαρακτηριστικό γνώρισμα της κοινωνικότητας– τείνουν να έχουν καλύτερη ψυχική υγεία κατά τη διάρκεια των αναπτυξιακών τους ετών. Αυτό το εύρημα υπογραμμίζει τη σημασία της καλλιέργειας της ενσυναίσθησης και του αλτρουισμού από νωρίς, καθώς αυτές οι ιδιότητες μπορούν να οδηγήσουν σε διαρκή ψυχική και συναισθηματική ευεξία σε όλη τη ζωή.
Ωστόσο, η έρευνα σημειώνει ότι ενώ τα παιδιά με υψηλότερα επίπεδα προκοινωνικότητας παρουσιάζουν γενικά καλύτερη ψυχική υγεία σε οποιοδήποτε δεδομένο αναπτυξιακό στάδιο, αυτό δεν σημαίνει αυτόματα ότι η ψυχική τους υγεία θα συνεχίσει να βελτιώνεται καθώς μεγαλώνουν. Ουσιαστικά, το να είσαι ευνοϊκός συνδέεται με θετικά αποτελέσματα ψυχικής υγείας σε διάφορα σημεία της ζωής, αλλά δεν αποτελεί αυτόνομο προγνωστικό στοιχείο μιας διαρκώς βελτιούμενης κατάστασης ψυχικής υγείας.
Αυτές οι ιδέες υπογραμμίζουν τη σύνθετη σχέση μεταξύ των προκοινωνικών συμπεριφορών και της ψυχικής υγείας κατά τη διάρκεια της ζωής. Αν και η προώθηση της κοινωνικότητας στα παιδιά είναι ευεργετική και συνδέεται με τη θετική ψυχική υγεία, λειτουργεί μέσα σε ένα ευρύτερο φάσμα παραγόντων που επηρεάζουν συλλογικά τις τροχιές της ψυχικής υγείας.
Έτσι, η σημασία των πρώιμων θετικών αλληλεπιδράσεων και της καλλιέργειας προκοινωνικών χαρακτηριστικών παραμένει ζωτικής σημασίας για την υποστήριξη της ψυχικής υγείας της μελλοντικής γενιάς, αλλά πρέπει να γίνει κατανοητή στο πλαίσιο μιας περίπλοκης σειράς αναπτυξιακών επιρροών.
Οι πρώιμες σχέσεις γονέα-παιδιού θέτουν τα θεμέλια για μια καλύτερη κοινωνία
Η ζεστασιά και η ασφάλεια, που παρέχουν οι από τη βρεφική ηλικία σχέσεις γονέα-παιδιού, θέτει τις βάσεις για τα παιδιά να γίνουν ανοιχτόκαρδοι και γενναιόδωροι ενήλικες. Όταν οι γονείς ασχολούνται με τα παιδιά τους μέσω συμπονετικού διαλόγου, κατανόησης και κοινών εμπειριών, ενσταλάζουν στα παιδιά τους μια αίσθηση εμπιστοσύνης και θετικότητας που συχνά επεκτείνεται προς τα έξω στις αλληλεπιδράσεις τους με τον κόσμο.
Τα παιδιά που ανατρέφονται σε τέτοια περιβάλλοντα είναι πιο πιθανό να βλέπουν τον κόσμο ως ένα φιλόξενο μέρος, κάτι που τα ενθαρρύνει να επεκτείνουν την έμφυτη ευγένειά τους περαιτέρω στην κοινωνία. Αυτή η αμοιβαία δυναμική υποδηλώνει ότι όταν τα παιδιά αντιμετωπίζονται με ενσυναίσθηση και σεβασμό, όχι μόνο έχουν μεγαλύτερη τάση να συμπεριφέρονται στους άλλους με τον ίδιο τρόπο, αλλά είναι επίσης πιο πιθανό να λάβουν καλοσύνη σε αντάλλαγμα.
Μια μελέτη του 2021 που δημοσιεύτηκε στο Frontiers in Psychology διαπίστωσε ότι ο ισχυρός δεσμός γονέα-παιδιού όχι μόνο επηρεάζει άμεσα την κοινωνική προσαρμογή, αλλά και έμμεσα την καθορίζει μέσω της ενίσχυσης του σχολικού δεσμού, ο οποίος με τη σειρά του συμβάλλει στην ικανότητα του παιδιού να προσαρμοστεί κοινωνικά, ενισχύοντας τη σημασία των ασφαλών προσκολλήσεων στην πρώιμη ανάπτυξη.
Κατά κάποιον τρόπο, οι θετικές πρώιμες σχέσεις με τους γονείς μπορούν να δημιουργήσουν έναν καλοπροαίρετο κύκλο, όπου τα παιδιά μεγαλώνουν για να συνεισφέρουν θετικά στους κοινωνικούς τους κύκλους, κάτι που στη συνέχεια ενισχύει την αίσθηση ευημερίας και σύνδεσής τους.
