«Πήρα τα χαρτονάκια μου, τα κουτάκια μου, τις κόλλες μου και άρχισα να δημιουργώ, αναπαριστώντας ουσιαστικά το σκεπτικό ενός παιδιού όταν φτιάχνει ιστορίες και κόσμους» Ίριδα Σαμαρτζή

Πώς αποφάσισες από την εικονογράφηση να περάσεις και στη συγγραφή ενός παραμυθιού;
Δεν θεωρώ ότι έχω περάσει στη συγγραφή. Απλώς αντιστρέφω λίγο τη διαδικασία: Αντί να «στολίσω» ένα κείμενο με τις εικόνες μου όπως γίνεται συνήθως, αυτή τη φορά στολίζω την εικονογράφηση με μερικές λέξεις. Αν μπορούσα θα είχα κάνει την «Τάτα;» ένα βιβλίο χωρίς λόγια, αλλά με ενδιέφερε αυτός ο εσωτερικός διάλογος της μικρής πρωταγωνίστριας, η παιδική της αφέλεια και η εξωτερίκευση των συναισθημάτων της.
Άλλωστε τόσα χρόνια που εικονογραφώ βιβλία, έχω συνεργαστεί με πολλούς συγγραφείς και έχω δει τη σοβαρότητα και την υπευθυνότητα με την οποία αντιμετωπίζουν την κάθε λέξη που γράφουν. Σέβομαι απόλυτα το έργο τους και δεν θα ήθελα επ’ ουδενί να αυτοονομαστώ συγγραφέας επειδή έβγαλα ένα δικό μου βιβλίο.
Τι σε ενέπνευσε ή τι στάθηκε αφορμή για να γράψεις και να δημιουργήσεις την Τάτα;
Η αλήθεια είναι πως χρόνια τώρα οραματιζόμουν ένα βιβλίο δικό μου. Τετράδια και χαρτάκια με σκόρπιες εικόνες και λέξεις, έχω πολλά. Απλά ποτέ δεν ήταν η σωστή στιγμή, δεν υπήρχε ένα σωστό τέλος ή μια καλή αρχή. Κάτι έλειπε ή πολύ απλά έλειπε ο χρόνος. Η «Τάτα;;» ήρθε μέσα στην ανοιξιάτικη καραντίνα με αρχή, μέση και τέλος. Σα νεράκι. Ακόμα και το όνομα.

Η «Τάτα;;» είναι ένα βιβλίο που φωτογραφίζει τα «θέλω» ενός παιδιού. Αυτά τα «θέλω» που σφύζουν από μαγεία, φαντασία και δεν γνωρίζουν όρια. Κάποια στιγμή στα παιδικά μου χρόνια έκανα ακριβώς αυτό που κάνει η πρωταγωνίστρια σαν παιχνίδι με τα ξαδέλφια μου. Μόνο που τότε δεν υπήρχε μια καραντίνα για να μου υπενθυμίσει ότι όλα αυτά τα αγαθά που ονειρευόμουν διακαώς, δεν έχουν και ιδιαίτερη σημασία όταν δεν έχεις κάποιον να τα μοιραστείς.

Τι διαδικασία ακολούθησες; Το έγραψες πρώτα ή έγραφες και εικονογραφούσες παράλληλα;

Προτίμησα την ασφαλή και αγαπημένη μου οδό. Την παιχνιδιάρικη. Κοινώς, πήρα τα χαρτονάκια μου, τα κουτάκια μου, τις κόλλες μου και άρχισα να δημιουργώ, αναπαριστώντας ουσιαστικά το σκεπτικό ενός παιδιού όταν φτιάχνει ιστορίες και κόσμους χρησιμοποιώντας απλά αντικείμενα που έχει γύρω του. Ήθελα το βιβλίο να έχει τη λογική ενός flip book, όπου σε κάθε σαλόνι προστίθεται ένα αντικείμενο, οπότε αυτή η σκέψη με καθοδηγούσε κάπως. Οι λέξεις ήρθαν στο τέλος για να αποσαφηνίσουν λίγο την ιστορία.

Πώς ένιωσες να εικονογραφείς τις δικές σου λέξεις/σκέψεις;

Τόσα χρόνια έχω συνηθίσει να μοιράζομαι το βάρος και την ευθύνη ενός βιβλίου, μαζί με κάποιον συγγραφέα. Όταν έφτιαχνα το εξώφυλλο της «Τάτα;;» και τοποθέτησα το όνομά μου και κανενός άλλου, ένιωσα λίγο μοναχικά. Το έβαζα, το ξανάβγαζα, το ξαναέβαζα, ώσπου να το συνηθίσω. Όταν το ξεπέρασα αυτό, ήρθε το άγχος για το αποτέλεσμα. Γενικά η ιδέα ότι ένα βιβλίο είναι τελείως δικό σου κι εσύ έχεις την απόλυτη ευθύνη για όλα, δημιουργεί ένα φορτίο δυσάρεστο και ευχάριστο ταυτόχρονα.

Με την πανδημία του κορωνοϊού το σπίτι έγινε το απόλυτο προσωπικό και οικογενειακό μας καταφύγιο – έπαιξε αυτή η συνθήκη ρόλο στη δημιουργία της Τάτα και πώς είναι για σένα το ιδανικό σπίτι;

Έπαιξε σε σχέση με το νόημα της ιστορίας της «Τάτα;;». Κατά τ’ άλλα το σπίτι μου είναι πάντα το καταφύγιό μου και το εργαστήρι μου και το γραφείο μου, οπότε δεν μπορώ να πω ότι άλλαξε κάτι δραστικά σε σχέση με την καθημερινότητά μου. Ιδανικά θα ήθελα να είναι ένα τσικ μεγαλύτερο, γιατί δεν μου φτάνει ο χώρος με όλα αυτά τα υλικά που μαζεύω κατά καιρούς. Ή μπορεί να ήθελα να πετάει και να προσγειώνεται σε άσχετα σημεία ανά τον κόσμο, για να αλλάζω παραστάσεις. Αλλά όπως και να είναι, στις σύντομες διαδρομές που κάνω από δωμάτιο σε δωμάτιο -ειδικά αυτήν την εποχή- χαίρομαι και εκτιμώ ιδιαίτερα το ότι έχω έναν δικό μου ζεστό χώρο να μένω.

Τι σου έχει λείψει περισσότερο όλο αυτό το διάστημα εξαιτίας του κορωνοϊού;

Η ελευθερία μου όπως σε όλους. Αυτό το συναίσθημα ότι λειτουργώ συνέχεια εντός συγκεκριμένου πλαισίου και δεν μπορώ να είμαι αυθόρμητη με αποδιοργανώνει.

Ποια θεωρείς τι σημαντικότερή σου διάκριση και πώς νιώθεις για την υποψηφιότητά σου για το βραβείο ALMA;

Θεωρώ πάντα ότι το βραβείο Compostela ήταν πολύ σημαντική στιγμή της μέχρι τώρα πορείας μου, όχι για το βραβείο αυτό καθαυτό, αλλά γιατί με το «Τελευταίο γράμμα» δοκίμασα κάτι που ήθελα χρόνια να κάνω σαν τεχνική. Πειραματίστηκα, έπαιξα, διασκέδασα και δούλεψα χωρίς περιορισμούς. Το αποτέλεσμα νομίζω ότι με δικαίωσε και μου έμαθε ότι το κάθε πράγμα θέλει τον χρόνο του και τον τρόπο του. Γενικά αυτή η διάκριση λειτούργησε απελευθερωτικά. Θεωρώ πως από τότε πατάω καλύτερα στα πόδια μου, είμαι λιγότερο διστακτική και ρισκάρω περισσότερο στη δουλειά μου.

Οι υποψηφιότητες σαν το ALMA ή το HCAA με τιμάνε προφανώς, αλλά με τρομάζουν και λίγο. Νιώθω σαν να κουβαλάω έναν δίσκο με πολλά κρυστάλλινα ποτήρια και πρέπει να προσέξω να μη χάσω την ισορροπία μου, να μην κάνω μια λάθος κίνηση… μια λάθος μολυβιά.

Ποιον ήρωα κλασικού παραμυθιού θα ήθελες να εικονογραφήσεις;

Έχω πολλούς ήρωες που αγαπώ. Αλλά τους αγαπώ έτσι όπως τους έχω δει ήδη εικονογραφημένους και συνδέομαι μαζί τους ακριβώς γιατί η όψη τους μου θυμίζει τη στιγμή που τους πρωτοσυνάντησα. Γι’ αυτό και δεν θα ήθελα να επιχειρήσω να εικονογραφήσω κάποιον κάπως αλλιώς.

Όταν δεν ζωγραφίζεις τι σου αρέσει να κάνεις;

Δεν πρωτοτυπώ νομίζω. Μου αρέσει να βλέπω ταινίες και ξένα σίριαλ, να διαβάζω, να περπατάω στην πόλη, να κάνω μεγάλες διαδρομές με το αυτοκίνητο, να κάνω μπάνιο στη θάλασσα, να μαγειρεύω ακούγοντας μουσική και πίνοντας ένα ποτήρι κρασί, να κοιμάμαι, να ράβω και πολλά πολλά άλλα που είμαι σίγουρη ότι ξεχνάω αυτή τη στιγμή.

Τι χρώμα έχουν για σένα: η αγάπη, το χάδι, το φιλί, το αγαπημένο σου τραγούδι;

Όλα γαλαζομπλέ.

See Also

«Συστήστε την αρετή στα παιδιά σας: μόνο αυτή, κι όχι τα χρήματα, μπορεί να τα κάνει ευτυχισμένα» Ludwig van Beethoven

Ποια είναι η πρώτη ζωγραφιά που θυμάσαι να έκανες ως παιδί;

Θυμάμαι έναν αρκούδο που είχα κάνει και ένα πορτοκαλί φίδι τρένο που επιβιβάζονταν σε αυτό όλα τα ζωάκια.

Τι σημαίνει για σένα εικονογραφώ;

Σημαίνει ένα μυαλό που δουλεύει μέρα νύχτα, όλες τις μέρες και τις εποχές του χρόνου και κατεβάζει ιδέες, τσακώνεται με τις γραμμές, σβήνει και ξανασβήνει, παρατηρεί τα πάντα, είναι διαρκώς σε εγρήγορση γιατί όλο και κάποια ιδέα μπορεί να περάσει δίπλα του και δεν πρέπει να τη χάσει.

Τι χρώματα και τι εικόνα θα έφτιαχνες αν είχες να εικονογραφήσεις το 2020 και τι χρώματα αντίστοιχα για το 2021;

Το 2020 δεν θα ήταν ακριβώς εικόνα. Θα ήταν μια θολούρα γιατί τα συναισθήματα εξακολουθούν να είναι ανάμεικτα. Το 2021 προς το παρόν θα το ζωγράφιζα σαν ουράνιο τόξο, γιατί δεν ξέρω πώς θα εξελιχθεί. Νομίζω σε ένα χρόνο από τώρα θα μπορώ να εκτιμήσω καλύτερα αν του πηγαίνουν τα χρώματα της Ίριδας ή όχι.

Σε ποιο παραμύθι θα ήθελες να βρεθείς σε πραγματικό χρόνο απ’ αυτά που έχεις ζωγραφίσει;

Έναν καφέ με τις Μικρές κυρίες νομίζω θα τον έπινα ευχαρίστως. Και στη φωλιά του Μέλιου και της Μελανής θα πήγαινα ευχαρίστως για μια επίσκεψη. Και στο σπίτι του Δρ Ντούλιτλ μαζί με όλα τα ζωάκια να λέμε ιστορίες, όπως στο τελευταίο σαλόνι του βιβλίου, ναι, κι εκεί θα πήγαινα.

Μια ευχή σου για τη νέα χρονιά;

Νομίζω αυτό το «μαζί» που έγραψε στην ευχή της η Μαρία Παπαγιάννη για τη φετινή Χριστουγεννιάτικη κάρτα του Ελληνικού τμήματος της IBBY, με εκφράζει απόλυτα.

Περισσότερα για το βιβλίο «Τάτα;;» θα βρεις εδώ

Περισσότερα για την Ίριδα Σαμαρτζή στο irissamartzi.com