Πώς να βοηθήσετε τα παιδιά να αντιμετωπίζουν άμεσα κι επιτυχώς πιθανά κρούσματα σχολικού και διαδικτυακού εκφοβισμού
Ο παιδοψυχολόγος Jeffrey D. Shahidullah μας συστήνει τη μέθοδο ΣΗΠΑΠΕΑ (σταμάτησε, ηρέμησε, προσδιόρισε, αποφάσισε, πράξε, ερεύνησε, αξιολόγησε)
Ο εκφοβισμός είναι μια δραματική πραγματικότητα που πρέπει να αντιμετωπίσουν πάρα πολλά παιδιά. Εμφανίζεται σε όλη τον κόσμο σε τάξεις, σε σχολικές παιδικές χαρές, σε μέρη ψυχαγωγίας και στο διαδίκτυο.
Ο εκφοβισμός εμφανίζεται όταν υπάρχει μια ανισορροπία δύναμης – για παράδειγμα, λόγω ηλικίας, σωματικού μεγέθους, συναισθηματικής ωριμότητας ή γνωστικής ικανότητας. Τα παιδιά με αναπτυξιακές δυσκολίες διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο να πέσουν θύματα εκφοβισμού, όπως και άλλοι περιθωριοποιημένοι πληθυσμοί – παιδιά από οικογένειες μεταναστών, μαθητές με άλλη μητρική γλώσσα, παιδιά με χαμηλό κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο και παιδιά με σωματικές αναπηρίες.
Οι επιπτώσεις του εκφοβισμού, είτε πρόσωπο με πρόσωπο είτε διαδικτυακά, μπορεί να είναι καταστροφικές και να οδηγήσουν σε βαθιά προβλήματα ψυχικής υγείας, συμπεριλαμβανομένου του άγχους, της κατάθλιψης και του αυτοκτονικού ιδεασμού. Ενώ ο εκφοβισμός υπήρχε πάντα, από πολλές απόψεις το πρόβλημα επιδεινώνεται καθώς πολλά παιδιά δεν απομακρύνονται από αυτόν μόλις φύγουν από το σχολείο. Με τον διαδικτυακό εκφοβισμό, μπορεί να είναι μια δοκιμασία 24 ωρών στην οποία τα παιδιά πρέπει να περιηγηθούν.
Μεγάλο μέρος της ερευνητικής βιβλιογραφίας για τον εκφοβισμό σωστά επισημαίνει την ανάγκη παρέμβασης σε σχολικό επίπεδο μέσω της επιβολής πολιτικών εκφοβισμού μηδενικής ανοχής και της παροχής εκπαίδευσης σχετικά με το ρόλο των παρευρισκόμενων και τις ενέργειες που μπορούν να κάνουν όταν βλέπουν ότι συμβαίνει εκφοβισμός. Πολλές φόρμες αναφοράς περιστατικών εκφοβισμού έχουν αναπτυχθεί για να διασφαλιστεί η έγκαιρη τεκμηρίωση σχετικά με την παρακολούθηση του εκφοβισμού που μπορεί να κοινοποιηθεί στο σχετικό προσωπικό του σχολείου.
Αυτό που χάνεται σε πολλές από αυτές τις προσπάθειες είναι πρακτικά εργαλεία που μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα ίδια τα θύματα εκφοβισμού τη στιγμή που υποψιάζονται ότι υφίστανται εκφοβισμό. Συχνά ο τρόπος με τον οποίο αντιδρούν τα θύματα εκφοβισμού –μεγάλες συναισθηματικές εκρήξεις– είναι η ίδια η αντίδραση που ελπίζουν να λάβουν οι εκφοβιστές, η οποία στη συνέχεια ενισχύει τη συμπεριφορά του εκφοβιστή.
Η υποστήριξη των θυμάτων εκφοβισμού με τρόπους αντίδρασης που δεν δίνουν στους εκφοβιστές αυτό που θέλουν (ή δεν βάζουν το θύμα σε μπελάδες) μπορεί να είναι δύσκολη. Ευτυχώς, υπάρχει μια σχετικά απλή και εύκολη στην απομνημόνευση στρατηγική επίλυσης προβλημάτων που βοηθά τα παιδιά να ανταποκριθούν στον εκφοβισμό τη στιγμή χρησιμοποιώντας το ακρωνύμιο ΣΗΠΑΠΕΑ.
Τα παρακάτω είναι τα βήματα του ΣΗΠΑΠΕΑ:
Σ – Σταμάτησε: Αφιέρωσε λίγο χρόνο για παύση και θυμήσου να μην ενεργήσεις ή να απαντήσεις μέχρι να μπορέσεις να εργαστείς μέσω του ΣΗΠΑΠΕΑ.
Η – Ηρέμησε: Βρες δύο ή τρεις διαφορετικές στρατηγικές που μπορείς να χρησιμοποιήσεις για να ηρεμήσεις γρήγορα το σώμα και το μυαλό σου ώστε να επικεντρωθείς στο ΣΗΠΑΠΕΑ και να μην αντιδράσεις παρορμητικά με θυμό ή άλλα μεγάλα συναισθήματα.
Π – Προσδιόρισε τι συμβαίνει και γιατί συμβαίνει: Είναι πραγματικά εκφοβισμός ή υπήρξε κάποια παρεξήγηση;
Αν χτυπήθηκες στο κεφάλι από μπάλα ποδοσφαίρου: Στην έριξαν ή την κλώτσησαν εσκεμμένα για να σε χτυπήσουν ή να σε φοβίσουν ή μήπως περπατούσες στη μέση ενός παιχνιδιού ή κάποιος ήθελε να σε συμπεριλάβει στο παιχνίδι κλωτσώντας ή πετώντας σου την μπάλα;
Αν κάποιος σου λέει άσχημα ή βλαβερά πράγματα, σκέψου γιατί το κάνει. Προσπαθεί να τραβήξει την προσοχή από τους ανθρώπους γύρω του ή προσπαθεί να κάνει τους ανθρώπους να γελάσουν; Προσπαθεί να σε ελέγξει και να έχει μεγάλη αντίδραση; Μήπως είναι στεναχωρημένος για κάτι που συνέβη μεταξύ σας νωρίτερα;
Αποφάσισε – Σκέψου τι να κάνεις: Κατάγραψε όσο το δυνατόν περισσότερες επιλογές τρόπων ανταπόκρισης. Να μην κάνεις τίποτα και να φύγεις; Να απαντήσεις με χιούμορ; Να ζητήσεις να σταματήσουν γιατί θα το πεις στον δάσκαλο; Το να πεις κάτι αγενές ως απάντηση ή να χτυπήσεις τον νταή είναι σίγουρα επιλογές, αλλά μπορεί να μην είναι οι καλύτερες επιλογές, καθώς μπορεί να καταλήξεις να αντιμετωπίσεις μεγαλύτερα προβλήματα.
Πράξε – Κάνε πράξη την απόφασή σου: Διαλέξτε την καλύτερη επιλογή και πραγματοποίησέ την.
Ερεύνησε – Κοίταξε γύρω σου και δες τι συμβαίνει: Δώσε προσοχή στο εάν ο νταής σε αφήνει ήσυχο ή αν η απόφασή σου δεν λειτουργεί.
Α – Αξιολόγησε πώς θέλεις να ανταποκριθείς στο μέλλον: Εάν αυτό που επιλέξεις λειτούργησε, κάνε το ξανά στο μέλλον. Εάν δεν λειτούργησε, τότε σκέψου γιατί και ίσως να επιλέξεις έναν διαφορετικό τρόπο απόκρισης την επόμενη φορά.
Όταν ο παιδοψυχολόγος Jeffrey D. Shahidullah διδάσκει για το ΣΗΠΑΠΕΑ, βάζω τα παιδιά να γράφουν τα βήματα σε μια κάρτα ευρετηρίου που μπορούν να έχουν στην τσέπη τους ως υπενθύμιση.
Το κλειδί για το ΣΗΠΑΠΕΑ δεν είναι να το έχουν εύχρηστο για χρήση τη στιγμή που υφίστανται εκφοβισμό, αλλά μάλλον είναι ένα εργαλείο που τα βοηθά να εξασκούνται ξανά και ξανά με έναν έμπιστο φίλο ή ενήλικα. Μπορούν να παίξουν ρόλους σε διάφορες καταστάσεις όπου μπορεί να συμβαίνει εκφοβισμός και να εξασκηθούν να περάσουν από τα βήματα του SCIDDLE για να βελτιώσουν αυτές τις δεξιότητες. Στη συνέχεια, όταν ο εκφοβισμός συμβαίνει σε πραγματικές καταστάσεις, είναι καλύτερα σε θέση να περάσουν από τα βήματα SCIDDLE επειδή τα έχουν εξασκήσει αρκετές φορές ήδη.
Ο Jeffrey D. Shahidullah, Ph.D., είναι παιδοψυχολόγος και επίκουρος καθηγητής ψυχιατρικής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στην Ιατρική Σχολή του Austin Dell.
