Ο ελεύθερος χρόνος των παιδιών. Η ανισότητα και τα θέλω τους.

Της Παναγιώτας Δραγατογιάννη εκπαιδευτικού Φυσικής Αγωγής, Ms Οργάνωση και Διοίκηση Εκπαίδευσης.

Το φαινόμενο της αγωγής δεν περιορίζεται σήμερα μόνο στη μελέτη της διαδικασίας εκπαιδεύσεως του ανθρώπου και διαμορφώσεως του χαρακτήρα του σύμφωνα με τα ιδεώδη ενός ορισμένου ηθικοκοινωνικού συστήματος, αλλά επεκτείνεται και στη σπουδή άλλων πτυχών της ζωής του.

Μια από αυτές τις πτυχές αποτελεί και η αξιοποίηση του ελεύθερου χρόνου, η οποία όσον αφορά τα παιδιά σχολικής ηλικίας αποτελεί ενδιαφέρον πεδίο μελέτης καθώς είναι ιδιαίτερη η σημασία της στην ολόπλευρη ανάπτυξη των παιδιών. Αν και σήμερα τα παιδιά διαθέτουν, λόγω των υποχρεώσεών τους, πιθανά λιγότερο ελεύθερο χρόνο και από τους ενήλικους, η μελέτη του τρόπου με τον οποίο διαχειρίζονται τον ελάχιστο ελεύθερο χρόνο τους μπορεί να αναδείξει ενδιαφέρουσες πτυχές για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και της προσωπικότητάς τους.

Από κοινωνιολογικές έρευνες προκύπτει ότι το 90% των δραστηριοτήτων ελευθέρου χρόνου διαμορφώνεται και σταθεροποιείται μέχρι την ηλικία των 19 ετών.

Στην περίπτωση μάλιστα που υιοθετούνται νέες ασχολίες και δραστηριότητες σε μεγαλύτερη ηλικία, αυτές δεν είναι τόσο αποτέλεσμα πληροφόρησης και παρότρυνσης, όσο αποτέλεσμα έντονης κοινωνικής αλληλεπίδρασης και άμεσης επιρροής από οικεία πρόσωπα.

Το προσωπικό στιλ ελεύθερου χρόνου επηρεάζεται και διαμορφώνεται βέβαια από την οικογένεια, τους φίλους και γνωστούς, το ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον, από το ίδιο το άτομο και τις κοινωνικοοικονομικές, μορφωτικές ή γενετικές «προδιαγραφές» του, αλλά ως ένα βαθμό και από το σχολείο, που αποτελεί ένα σημαντικό παράγοντα της δευτερογενούς κοινωνικοποίησης του παιδιού. Είναι πολύ πιο εύκολο κατά τη διάρκεια των πρώτων χρόνων της ζωής του ανθρώπου να διαμορφωθούν στάσεις και συμπεριφορές εκεί που δεν υπάρχουν, παρά να τροποποιηθούν εκ των υστέρων οι ήδη υπάρχουσες.

Σε έρευνα που πραγματοποιήθηκε σε 413 μαθητές – μαθήτριες (212 αγόρια και 201 κορίτσια) της Δ΄ Ε΄ ΣΤ΄ τάξης, ηλικίας δηλαδή 9 – 12 χρονών σε 7 δημοτικά της πόλης της Πάτρας (αστική περιοχή) και 2 της περιφέρειας (ημιαστική – αγροτική περιοχή) διαπιστώθηκε καταρχήν ότι ο εξωσχολικός διαθέσιμος χρόνος των μαθητών παρουσιάζεται συχνά και αυτός υπερβολικά προγραμματισμένος και σε πολλές περιπτώσεις εμφανίζεται ως συμπληρωματικός χρόνος της σχολικής μάθησης, αποδυναμωμένος από το εγγενές χαρακτηριστικό της αυτοδιάθεσης και της επιλογής.

Συγκεκριμένα τα παιδιά γυρνώντας από το σχολείο στο σπίτι διαθέτουν το χρόνο τους ημερησίως, για (κατά μέσο όρο) 1,25 της ώρας για την παρακολούθηση μιας ξένης γλώσσας, 1,429 για ωδείο, 1,33 για δεύτερη ξένη γλώσσα (κάποια από αυτά), 1,070 για υπολογιστές και 1,788 για να διαβάσουν τα μαθήματά τους για το σχολείο.

Ο καθαρός «ελεύθερος χρόνος» του παιδιού είναι ο χρόνος που προκύπτει από τη διαφορά του καθημερινού χρόνου και του χρόνου που αφιερώνει ο μαθητής στην παρακολούθηση του σχολικού προγράμματος, στην προετοιμασία των μαθημάτων της επόμενης ημέρας και στην παρακολούθηση «φροντιστηριακών» μαθημάτων. Σε αυτόν το παιδί έχει την ελευθερία να ικανοποιεί τις προσωπικές του ανάγκες, να καταγίνεται με τα προσωπικά του ενδιαφέροντα και να κάνει αυτό που θέλει, χωρίς να αισθάνεται την πίεση του χρόνου.

Η συντριπτική πλειοψηφία (90,6%) των μαθητών απάντησε ότι παρακολουθεί τηλεόραση στον ελεύθερό χρόνο για κατά μέσο όρο 2,59 ώρες ημερησίως. Σε σχέση με το παιχνίδι, πρώτα από όλα προτιμούν να παίζουν με τους φίλους τους (74,8%), ύστερα με τα αδέρφια τους (65,2%) και πολύ λιγότερο μόνοι τους (33,4%). Τα περισσότερα παιδιά (59%) ασχολούνται στον ελεύθερο χρόνο τους με τον αθλητισμό ενώ οι δημοφιλέστερες δραστηριότητες είναι το ποδόσφαιρο για τα αγόρια και η ρυθμική για τα κορίτσια.

Η ανισότητα στον ελεύθερο χρόνο.
Διαπιστώθηκε ότι ο ελεύθερος χρόνος αυτός δεν είναι ανεξάρτητος από το φύλο, την ηλικία και την τάξη που φοιτούν, το επάγγελμα και τη μόρφωση των γονιών και από την περιοχή κατοικίας.

Οι μαθητές από τα μεσαία ή τα ανώτερα κοινωνικά στρώματα έχουν κατά κανόνα πλήθος ευκαιριών να καλλιεργήσουν τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντα τους, να ικανοποιήσουν ανάγκες και επιθυμίες ελεύθερου χρόνου, να αποκτήσουν κίνητρα και ερεθίσματα για δημιουργικές δραστηριότητες και γενικώς να διαμορφώσουν μια περισσότερο ποιοτική σχέση με τον ελεύθερο χρόνο, γεγονός που με τη σειρά του επιδρά θετικά στη σχολική επιτυχία, αλλά και στη σφαιρική ανάπτυξη της προσωπικότητας, ενώ από τα χαμηλότερα κοινωνικά στρώματα εξαντλούν τις δυνατότητες ανάπτυξής τους στην κοινωνικοποίηση του δρόμου, στο ποδόσφαιρο, στην τηλεόραση αλλά και σε περιστάσεις ζωής που σε ορισμένες περιπτώσεις συνδέονται με την εμφάνιση παραβατικής συμπεριφοράς

Οι ανάγκες των ίδιων των παιδιών

Συγκρίνοντας όλες τις δραστηριότητες που κάνουν τα παιδιά με το πόσο θα ήθελαν να τις κάνουν, διαπιστώθηκε ότι οι πιο επιθυμητές δραστηριότητες των παιδιών είναι πρώτα το να κάνουν παρέα με τους φίλους τους, δεύτερο η άθληση και η γυμναστική και τρίτο το να κάνουν ποδήλατο. Ενώ η τηλεόραση που όπως είδαμε γίνεται από όλα τα παιδιά σχεδόν 3 ώρες καθημερινά, βρίσκεται μόλις στην 16η θέση των δραστηριοτήτων που θα ήθελαν να κάνουν τα παιδιά.

Τα παιδιά ακόμη και μη συνειδητοποιώντας τις έμμεσες υποδείξεις του περιβάλλοντος τους οδηγούνται σε συγκεκριμένες επιλογές οι οποίες δεν συμβαδίζουν με εκείνες που πραγματικά θα ήθελαν να ασχοληθούν και όπως διαπιστώθηκε εκφράζουν μια δυσαρέσκεια σε αρκετές επιλογές των γονιών τους.

Ο βαθμός ανίας και παθητικότητας που καταγράφεται στον ελεύθερο χρόνο των μαθητών εμφανίζεται αυξημένος και ερμηνεύεται ως αδυναμία σχεδιασμού και δημιουργικής διαμόρφωσης του ελεύθερου χρόνου. Τα παιδιά δεν μπορούν να βιώσουν το αυθόρμητο και το ξαφνικό ως κομμάτι της πραγματικότητας, καθώς τα περισσότερα πράγματα στη ζωή τους είναι προγραμματισμένα. Επιπλέον, δεν υπάρχει σύμμετρη ενασχόληση με δραστηριότητες από διαφορετικούς τομείς, γεγονός αναγκαίο τόσο για την ισορροπία του ψυχισμού τους, όσο και για την ολοκληρωμένη ανάπτυξή τους. Η έλλειψη απασχόλησης για έμπνευση και για δημιουργία, οδηγεί στο τέλος της ημέρας σε μια αίσθηση κενού και ανησυχίας, χωρίς την εμπέδωση γνώσεων και καταγραφή συναισθημάτων.

Προτάσεις
Χρειάζεται καταρχήν η συντονισμένη παρέμβαση της πολιτείας για τη χάραξη πολιτικής για τον ελεύθερο χρόνο των παιδιών (και όχι μόνο), ενισχύοντας με οικονομική και τεχνική βοήθεια όλες εκείνες τις δραστηριότητες που προτιμούν τα παιδιά και κυρίως τις πρώτες τους επιλογές το παιχνίδι και τον αθλητισμό προκειμένου να επεκταθεί και να βελτιωθεί η υποδομή του, να οργανωθούν τα εκπαιδευτικά προγράμματα και να προσαρμοστούν στις σύγχρονες επιστημονικές αντιλήψεις που απαιτεί η πρόοδος και η εξέλιξη της εποχής μας. Κατασκευή γυμναστηρίων, σταδίων, κολυμβητηρίων, κλειστών αιθουσών αθλοπαιδιών και γενικότερων κινητικών και πνευματικών παιχνιδιών κυρίως στην περιφέρεια που υπάρχει έλλειψη και η οποία δημιουργεί προβλήματα στα παιδιά και στους νέους που επιθυμούν να ασχοληθούν περισσότερο με δραστηριότητες που εκείνα διαλέγουν και θέλουν για τον δικό τους χρόνο.

Το σχολείο, από την άλλη, με τη σημερινή οργάνωσή του, τα μέσα που διαθέτει και τον τρόπο που επιδιώκει την επίτευξη του σκοπού της αγωγής, δεν προετοιμάζει τον αναπτυσσόμενο άνθρωπο για την κοινωνία του ελεύθερου χρόνου και την αντιμετώπιση των προβλημάτων της. Οι δυνατότητες ελεύθερου χρόνου που παρέχονται στο πλαίσιο του κοινωνικού περίγυρου (πόλη, προάστιο, χωριό) κατά κανόνα δεν είναι γνωστές στους μαθητές. Θα πρέπει, λοιπόν, να ανοίξει το σχολείο στην κοινωνία, να καταφέρει να υπερβεί τις παραδοσιακές του αδυναμίες και ελλείψεις και να προσφέρει ένα πλούσιο σε ερεθίσματα και δημιουργικές δραστηριότητες περιβάλλον και με την κατάλληλη σχολική αγωγή, με τη δια βίου μάθηση και με μαθήματα όπως μουσική, καλές τέχνες, φυσική αγωγή, δημιουργικό γράψιμο να ενισχύσουν την εκμάθηση της διαχείρισης χρόνου και την εκπαίδευση του ελεύθερου χρόνου.

Τέλος, οι γονείς οι οποίοι διαλέγουν τις δραστηριότητες των παιδιών τους πολλές φορές ανάλογα με το δικό τους πρόγραμμα, πρέπει να δίνουν επιλογές στα παιδιά να αυτενεργήσουν και να διαθέσουν το χρόνο όπως εκείνα θέλουν και θα έχουν εκπαιδευθεί να το κάνουν για να μάθουν να ισορροπούν ανάμεσα στις δραστηριότητες που θέλουν και σε αυτές που πρέπει να κάνουν.

Εν κατακλείδι…
Οι μαθητές βαρύνονται από ένα πλήθος δραστηριοτήτων και γενικότερα υποχρεώσεων που μαζί με το σχολείο καταλαμβάνουν σχεδόν όλο τον καθημερινό τους χρόνο και επιπλέον απαιτούν και μεγάλη προσπάθεια από τους μαθητές. Μόνο όταν τα παιδιά από την σχολική ηλικία αυτή που εξετάσαμε αντιληφθούν και μάθουν να διαχειρίζονται το χρόνο, θα μπορέσουν να αναπτύξουν ικανότητες ορθής διαχείρισης μεγαλώνοντας, με σημείο αναφοράς πάντα τη βελτίωση ποιότητας ζωής των παιδιών μας αλλά και της δικής μας ζωής.

http://mommybabygym.blogspot.com