Η Σχέση Μητέρας-Βρέφους Παίζει Σημαντικό Ρόλο στην Κοινωνική και στη Συναισθηματική Ανάπτυξη του Παιδιού

Τα βρέφη στο ανθρώπινο είδος έχουν την ανάγκη της φροντίδας των ενηλίκων για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα σε σχέση με όλα τα υπόλοιπα είδη του ζωικού βασιλείου. Στα πλαίσια αυτής της παροχής φροντίδας αναπτύσσεται ο δεσμός των βρεφών με τη μητέρα ή άλλα πρόσωπα που τα φροντίζουν.

Οι μορφές δεσμού που θα δημιουργηθούν με το πρόσωπο ή τα πρόσωπα φροντίδας μπορούν να επηρεάσουν τις διαπροσωπικές σχέσεις στη μετέπειτα ζωή του ατόμου.

Διαδικασία Ανάπτυξης του Δεσμού
Τα βρέφη ανάμεσα στον έκτο και τον ένατο μήνα της ζωής τους φαίνονται να έχουν μια επιλεκτική προτίμηση προς τη μητέρα και άλλα σημαντικά πρόσωπα του οικείου περιβάλλοντός τους. Τα πρόσωπα αυτά είναι σε θέση να καθησυχάσουν το παιδί σε στιγμές ανησυχίας και του προκαλούν τη μεγαλύτερη χαρά σε σχέση με οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο. Ταυτόχρονα, κάνουν την εμφάνιση τους δύο αρνητικά συναισθήματα, το άγχος του αποχωρισμού, όταν η μητέρα απομακρύνεται από το παιδί, και το άγχος προς τα ξένα πρόσωπα, το οποίο εκδηλώνεται με ανησυχία όταν μη οικεία πρόσωπα πλησιάζουν το παιδί.
Η φυσιολογική διαδικασία ανάπτυξης του δεσμού φαίνεται, επομένως, να είναι ένα κράμα από θετικά και αρνητικά συναισθήματα, όπως αγάπη, αγωνία και φόβο. Οι πιθανότητες για την εμφάνιση ανασφαλών μορφών δεσμού αυξάνονται όταν τα αρνητικά συναισθήματα αρχίζουν να κυριαρχούν και να καταλαμβάνουν μεγαλύτερο χώρο από τα θετικά συναισθήματα στην αλληλεπίδραση ανάμεσα στο βρέφος και το πρόσωπο φροντίδας.

Μορφές/ Είδη Δεσμού
Τα βρέφη που μεγαλώνουν σε περιβάλλον όπου τα σημαντικά πρόσωπα δείχνουν ευαισθησία, κατανοούν και ικανοποιούν αποτελεσματικά τις ανάγκες τους αναπτύσσουν συνήθως ασφαλή δεσμό. Έχει βρεθεί ότι το 55% των βρεφών αναπτύσσει ασφαλή δεσμό. Τα παιδιά με ασφαλή δεσμό περιγράφονται με μικρότερη διάσπαση προσοχής, είναι λιγότερο επιθετικά και πιο ώριμα σε σύγκριση με τα παιδιά που έχουν αναπτύξει ανασφαλή δεσμό. Επειδή έχουν βιώσει πιο έντονα συναισθήματα εσωτερικής ασφάλειας σαν ενήλικες διαμορφώνουν καλύτερη εικόνα για τον εαυτόν τους με αποτέλεσμα να αναπτύσσουν περισσότερες κοινωνικές δεξιότητες και ικανότητες προσέγγισης των άλλων ανθρώπων καθώς και την ικανότητα του αυτοελέγχου. Οι ασφαλείς τύποι έχουν λοιπόν ένα σχήμα διαπροσωπικών σχέσεων που είναι θετικό για τον εαυτό τους και τους άλλους.
Τα βρέφη που μεγαλώνουν σε περιβάλλον όπου η μητέρα δείχνει συναισθηματική ψυχρότητα, έλλειψη σταθερότητας, είναι απορριπτική και έχει απρόβλεπτες ή αντιφατικές αντιδράσεις, ενδέχεται να αναπτύξουν ανασφαλή δεσμό.
Τρία είδη ανασφαλούς δεσμού έχουν περιγραφεί στη βιβλιογραφία:

1.Ανασφαλής Δεσμός Τύπου Αποφυγής
Τα βρέφη τα οποία αναπτύσσουν ανασφαλή δεσμό τύπου αποφυγής δείχνουν έλλειψη ενδιαφέροντος για το πρόσωπο της μητέρας τους και δεν εκδηλώνουν ανησυχία όταν αυτή απομακρύνεται ούτε σημάδια ανακούφισης όταν αυτή εμφανίζεται ξανά γιατί έχουν μάθει ότι το πρόσωπο φροντίδας δεν μπορεί να τα ανακουφίσει από το άγχος που βιώνουν. Έχει διαπιστωθεί ότι το 20 % περίπου των βρεφών αναπτύσσει αυτό το είδος του δεσμού. Σαν ενήλικες τα παιδιά αυτά δεν επενδύουν συναισθηματικά σε διαπροσωπικές σχέσεις και δεν επηρεάζονται όταν μια σχέση τελειώνει. Η έρευνα έχει, επίσης, δείξει ότι είναι πιθανό να επιλέγουν αρκετά συχνά το περιστασιακό σεξ και να εκδηλώνουν μια δυσκολία στο να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, τις σκέψεις τους και τις ανησυχίες τους στους συντρόφους τους.

2.Ανασφαλής Δεσμός Τύπου Αντίστασης
Τα βρέφη τα οποία αναπτύσσουν ανασφαλή δεσμό τύπου αντίστασης, δείχνουν συνήθως υπερβολικό ενδιαφέρον για τη μητέρα τους και ασχολούνται συνεχώς μαζί της. Η απομάκρυνσή της τους προκαλεί έντονο άγχος και ανησυχία, ωστόσο, κατά την επανεμφάνιση της, εκφράζουν έντονο θυμό και αποφεύγουν την επαφή μαζί της. Αυτό το είδος δεσμού εμφανίζεται περίπου στο 10% των βρεφών. Έρευνες υποστηρίζουν ότι αυτός ο τύπος δεσμού δημιουργείται όταν τα πρόσωπα που έχουν αναλάβει τη φροντίδα του παιδιού ανταποκρίνονται περιστασιακά στις ανάγκες του. Καθώς τα παιδιά αυτά μεγαλώνουν περιγράφονται από τους δασκάλους τους ως ιδιαίτερα εξαρτητικές προσωπικότητες ενώ σαν ενήλικες φαίνονται απρόθυμα να έρθουν κοντά με τους άλλους και δυσκολεύονται να πιστέψουν ότι ο σύντροφός τους, τους αγαπά.

3.Ανασφαλής Δεσμός Αποδιοργανωτικού Τύπου
Το τελευταίο είδος ανασφαλούς δεσμού είναι ο αποδιοργανωτικός/ αποπροσανατολισμένος δεσμός. Τα βρέφη με αυτό το είδος του δεσμού αντιδρούν με παράξενο και αντιφατικό τρόπο. Άλλες φορές πλησιάζουν τη μητέρα και άλλες φορές την αποφεύγουν επίμονα. Τα βρέφη αυτά δείχνουν το μεγαλύτερο βαθμό ανασφάλειας και συναισθηματικής σύγχυσης. Το ποσοστό των βρεφών με αυτό το είδος του δεσμού είναι περίπου 15%. Αυτός ο τύπος δημιουργίας δεσμού έχει υποστηριχθεί ότι απορρέει επειδή το παιδί αισθάνεται και φόβο και ανακούφιση από το πρόσωπο φροντίδας. Οι γονείς που λειτουργούν ταυτόχρονα ως πρότυπα φόβου και ασφάλειας για το παιδί συμβάλλουν στην δημιουργία του αποδιοργανωτικού τύπου δεσμού. Αυτό το είδος δεσμού αφορά παιδιά με γονείς επιθετικούς ή που πάσχουν από κατάθλιψη.

Γράφει η Μαρία Σκούντζου | Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπεύτρια

http://portal.ygeia.com.gr