Εφηβεία-Η ηλικία των “μαχών”

Όλοι όσοι γίνονται γονείς, τρέμουν την εποχή εκείνη κατά την οποία το παιδί τους θα μπει στη εφηβεία και προσπαθούν να προετοιμαστούν κατάλληλα.Τείνουμε όλοι να πιστεύουμε ότι αυτή είναι η πιο δύσκολη ηλικιακή φάση ενός παιδιού, το πέρασμα στην ενήλικη ζωή, που – όπως κάθε μεταβατική περίοδος – έχει τις δυσκολίες της. Όμως τα πράγματα δεν είναι τόσο τραγικά όσο νομίζουμε, όχι αν έχουμε μια ισορροπημένη και υγιή σχέση με τα παιδιά μας, από την παιδική τους ήδη ηλικία.Θα πρέπει καταρχήν να διαχωρίσουμε τι θεωρείται ως “φυσιολογική εφηβική αντίδραση” και τι όχι.Δηλαδή, καλό είναι να μην δικαιολογούμε τα πάντα υπό το πρίσμα της λογικής “εφηβεία είναι, θα περάσει”. Τα παιδιά πολλές φορές σε αυτή την ηλικία (από 12 ως 18 ετών), έχουν βίαια ξεσπάσματα και παράλογη συμπεριφορά, που δεν οφείλεται απλά στο γεγονός ότι βρίσκονται στην εφηβεία, αλλά κρύβουν άλλες αιτίες προβληματικής συμπεριφοράς και πρέπει να αντιμετωπιστούν ανάλογα.

 Φυσιολογικές εφηβικές συμπεριφορές θεωρούνται οι εξής:

Απομόνωση. Ο έφηβος αρέσκεται να κλείνεται στο δωμάτιό του, κάνοντας πράγματα που τον ευχαριστούν (ακούει μουσική δυνατά, ασχολείται με τον υπολογιστή, μιλάει στο τηλέφωνο κ.α.), τα οποία όσο κι αν εμάς μας φαίνονται παράλογα, θα πρέπει να του αφήσουμε το χώρο και τον χρόνο για να τα απολαμβάνει.

 Μπορούμε να συμφωνήσουμε μαζί του να περνάμε κάποιες ώρες μαζί και μια καλή ευκαιρία γι αυτό είναι η ώρα του φαγητού ή μια αξιόλογη ταινία στην τηλεόραση που θα προτείνουμε να παρακολουθήσουμε παρέα με τα παιδιά.

Τις υπόλοιπες ελεύθερες ώρες του όμως αφήνουμε τον έφηβο να τις διαθέσει όπως εκείνος νομίζει.

 Αναίτιος εκνευρισμός. Το μέχρι πρότινος ήρεμο και υποταγμένο παιδί μας έχει μεταμορφωθεί σε έναν ευερέθιστο νέο που εκνευρίζεται με το παραμικρό, μας αντιμιλάει και μας βάζει τις φωνές.

 Πολλές φορές δείχνει να μην είναι ευχαριστημένος με τίποτα, με αποτέλεσμα να νιώθουμε πως δε μπορούμε να τον ικανοποιήσουμε ό,τι και να κάνουμε. Αυτή είναι μια πραγματικότητα που πρέπει να αποδεχτούμε: πραγματικά δε μπορούμε να κάνουμε τίποτα και καλό είναι να μην προσπαθούμε καν. Ο έφηβος δε θέλει κανάκεμα, θέλει αποφασιστικές λύσεις – αν υπάρχουν και αποστασιοποίηση.

Δεν μπαίνουμε στη διαδικασία να τσακωθούμε μαζί του, λέμε την άποψή μας σταθερά κι όσο κι αν επιμένει στη δική του, δεν υποχωρούμε. Ο έφηβος χρειάζεται έναν σταθερό τοίχο πάνω στον οποίο να χτυπά κι όσο κι αν μας τρομάζει, αυτός ο τοίχος είμαστε εμείς. Μόνο μέσα από αυτή τη διαδικασία ισορροπεί και βρίσκει τον εαυτό του. Από την πλευρά του γονιού τέτοιου είδους ξεσπάσματα αντιμετωπίζονται μόνο με ψυχραιμία και σταθερότητα.

 Μελαγχολία. Πολλές φορές τα παιδιά στην εφηβεία περνάνε φάσεις κατάθλιψης, που θεωρούνται όμως φυσιολογικές. Απογοητεύονται, αγχώνονται, κάθε τι καινούργιο που συμβαίνει γύρω τους και μέσα τους τα αποδιοργανώνει και συχνά κλείνονται στον εαυτό τους.

 Μην πανικοβάλλεστε κι επιτρέψτε τους να μελαγχολήσουν ή και να κλάψουν ακόμα, χωρίς να υπάρχει προφανής λόγος που το κάνουν. Πολλές φορές το μόνο που χρειάζεται είναι να τα κρατήσετε μια αγκαλιά, χωρίς να τα ρωτήσετε τίποτα. Όταν νιώσουν έτοιμοι θα σας μιλήσουν από μόνοι τους. Μην ξεχνάτε ότι οι ορμόνες “τρελαίνονται” σε αυτή την ηλικία κι ακόμα κι αν επιμείνετε με ερωτήσεις να μάθετε τι έχουν, δε θα το καταφέρετε, για τον απλούστατο λόγο ότι και οι ίδιοι δεν ξέρουν γιατί νιώθουν έτσι.

 Ταύτιση με τους φίλους και την παρέα. Ενώ μέχρι πριν εσείς, οι γονείς, ήσασταν το κέντρο του κόσμου, το πρότυπό τους, ξαφνικά οι φίλοι παίρνουν την πρωτοκαθεδρία. Ο έφηβος ακολουθεί την τάση της μόδας που ακολουθεί η παρέα του, μιλάει όπως εκείνοι, πιστεύει αυτά που πιστεύουν εκείνοι.

Συχνά κοροϊδεύει το δικό μας ντύσιμο, το δικό μας χορό, τις δικές μας προτιμήσεις στη μουσική κλπ. Είναι απόλυτα φυσιολογικό και το μόνο που πρέπει να κάνετε είναι να το αντιμετωπίσετε με χιούμορ. Φυσικά αν το παιδί μας έχει μπλέξει με μια πολύ κακή παρέα που κάνει χρήση ουσιών κλπ, εκεί ανησυχήσουμε σοβαρά και θα πάρουμε άλλα μέτρα.

 Αν όμως μιλάμε απλά για τις παρέες των νεαρών με τα περίεργα ντυσίματα και χτενίσματα, την εξωφρενική για τ’ αυτιά μας μουσική κλπ, τότε δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. Ο νέος νιώθει την ανάγκη να διαφοροποιηθεί, να προκαλέσει, να ταράξει. Αυτός είναι ο ρόλος του και σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να εναντιωνόμαστε σε αυτό.

 Είναι βέβαιο ότι είναι μια φάση που θα περάσει από μόνη της, καθώς εκείνος μεγαλώνει κι ωριμάζει.

Ανυπακοή. Ξεχάστε το σήκω – σήκω, κάτσε – κάτσε που είχατε το παιδί σας μέχρι πριν. Η πιο αγαπημένη λέξη των παιδιών στην εφηβεία είναι το ΟΧΙ. Πολλές φορές το απαντούν από συνήθεια, χωρίς να έχουν ακούσει καν τι τους έχουμε ζητήσει να κάνουν. Τώρα λοιπόν ως γονείς εφαρμόζουμε άλλες στρατηγικές. Τα μαλώματα, οι φωνές κι η τιμωρία, δεν πιάνουν.

 Ο έφηβος εύκολα ανοίγει την πόρτα και φεύγει, αν εμείς επιμένουμε να του συμπεριφερόμαστε σα να ήταν μικρό παιδί. Τι κάνουμε λοιπόν; Συμφωνίες και ανταλλαγές. Το σημαντικότερο αγαθό για τα παιδιά στην εφηβεία είναι το χαρτζιλίκι τους και πολλές φορές αποτελούν πλέον το μόνο μας όπλο. Στον έφηβο δε μπορείς να του πεις “αν δεν μαζέψεις το δωμάτιό σου, δε θα πας σινεμά”.

Μπορείς όμως να του πεις “αν μαζέψεις το δωμάτιο σου, θα σου δώσω κάτι παραπάνω να πας με ταξί στο σινεμά”. Προσέξτε όμως. Πάντα με τη μορφή της επιβράβευσης και όχι της τιμωρίας και της στέρησης. Μην του πείτε ποτέ “δε θα σου δώσω το χαρτζιλίκι σου”, αυτό που έχετε συμφωνήσει να του δίνετε και το δικαιούται. Μην τον κάνετε εχθρό σας. Θα πάει έτσι κι αλλιώς εκεί που θέλει να πάει και θ’ αναγκαστεί να δανειστεί ή και να κλέψει ακόμα, προκειμένου να το κάνει.

 Αν του ζητήσετε μια χάρη, π.χ. να πάει να σας ψωνίσει κάτι ή να σας βοηθήσει σε μια δουλειά, ζητήστε το σα να είναι χάρη πραγματικά και όχι με απαίτηση κι αν σας αρνηθεί, μην του θυμώσετε. Απλά πείτε του “κι εγώ όχι θα σου πω όταν μου ζητήσεις μια χάρη”. Αυτό δρα καταλυτικά στους εφήβους, οι οποίοι συνεχώς ζητούν χάρες και ξέρουν ότι δεν τους συμφέρει καθόλου να μην τους τις κάνετε! Αν το πείτε όμως, τηρείστε το, διαφορετικά δε θα σας παίρνουν ποτέ στα σοβαρά.

 Σε γενικές γραμμές η ηλικία της εφηβείας επαναλαμβάνουμε ότι θέλει από τη μεριά μας ψυχραιμία και σταθερότητα. Σίγουρα δε θέλει υπερβολές. Μην τα πιέζετε τα παιδιά, αλλά μην τα παραχαϊδεύετε κιόλας.

Δώστε τους αέρα ελεύθερο να αναπνέουν, μην τους επιτρέπετε όμως να σας στερούν τον δικό σας. Να είστε φιλικοί και υπομονετικοί μαζί τους, όμως μην προσπαθείτε να γίνετε τα φιλαράκια τους, οι κολλητοί τους.

 Έχουν ανάγκη από γονείς, μην τους το στερήσετε αυτό. Φίλους έχουν, δε χρειάζετε να παίξετε εσείς αυτόν τον ρόλο. Τα όρια που τους θέτετε πρέπει να είναι λογικά και όχι αυστηρά, πρέπει όμως να είναι αμετακίνητα.

 Τους κάνετε μεγαλύτερο κακό αν υποχωρείτε συνεχώς σε όλες τις “τρέλες” της ηλικίας τους και να είστε σίγουροι πως αργότερα, στην ενήλική τους ζωή, θα σας επιρρίψουν ευθύνες γι αυτό.

 ΜΑΡΙΑ ΤΖΙΡΙΤΑ                      

Συγγραφέας – Παιδοψυχολόγος