Είναι κακό να είμαστε διαφορετικοί; Πώς να μάθουμε στα παιδιά να αποδέχονται τη διαφορετικότητα.

Όλοι οι γονείς θέλουν τα παιδιά τους να σέβονται τις αξίες, να έχουν υψηλά ιδανικά, να γίνουν μεγαλώνοντας «καλοί άνθρωποι». Ζούμε σε μια εποχή όπου η επικαιρότητα βρίθει τραγικών ειδήσεων, ενώ ο κόσμος μας μαστίζεται από την κλιματική αλλαγή και μια σειρά οικονομικών και κοινωνικών κρίσεων, που δημιουργούν αρκετά σοβαρά προβλήματα. Το γεγονός ότι θέλουμε να προστατέψουμε τα παιδιά μας και να τα βοηθήσουμε δεν σημαίνει ότι τα μεγαλώνουμε μέσα σε μια γυάλα. Αν υπάρχει κάποιος που ίσως μπορεί να βελτιώσει τα πράγματα, αυτός είναι οι νέες γενιές. Και το να θέλουμε να μεγαλώσουμε παιδιά που ως ενήλικες δεν θα έχουν αρνητικά στερεότυπα, που θα αντιμετωπίζουν με σεβασμό τον εαυτό τους και τους άλλους και θα αγκαλιάζουν τη διαφορετικότητα είναι ένα σημαντικό πρώτο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση.

Τόσο διαφορετικοί, τόσο ίδιοι

Έχουμε μάθει να δίνουμε έμφαση στις ομοιότητες, να μας ξενίζει το διαφορετικό, να θεωρούμε ότι είναι πιο εύκολο να είμαστε κοντά με όσους μας μοιάζουν. Κι αν τα κοινά σημεία μάς ενώνουν με κάποιους ανθρώπους, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν μπορούμε να συνυπάρξουμε, να συμβιώσουμε αρμονικά, ακόμα και να γίνουμε φίλοι ή και οικογένεια με ανθρώπους από άλλες φυλές, άλλες χώρες, άλλες θρησκείες, άλλους πολιτισμούς. Συνήθως μας φοβίζει ό,τι δεν γνωρίζουμε, αλλά και κάτι που μας έχουν μάθει να φοβόμαστε, χωρίς να ξέρουμε ακριβώς τον λόγο. Αν όμως μάθουμε και γνωρίσουμε καλύτερα αυτό που φοβόμαστε γιατί το θεωρούμε διαφορετικό, θα δούμε ότι τελικά έχει πολύ περισσότερες ομοιότητες με εμάς απ’ όσες αρχικά πιστεύαμε. Πώς μπορούμε λοιπόν να βοηθήσουμε τα παιδιά να αποδέχονται τη διαφορετικότητα; Ευτυχώς, υπάρχουν πολλοί κι εύκολοι τρόποι, και παρακάτω θα βρείτε τους σημαντικότερους.

Να δίνουν οι γονείς ένα ισχυρό θετικό παράδειγμα

Ό,τι και να διδάξουμε στα παιδιά σε θεωρητικό επίπεδο, αν δεν φροντίζουμε να το στηρίζουμε με πράξεις και με το προσωπικό μας παράδειγμα δεν πρόκειται να το μεταδώσουμε σωστά και να έχει τη διάρκεια που επιθυμούμε. Δείξτε στα παιδιά έμπρακτα ότι σέβεστε όλους τους ανθρώπους, όχι ότι απλώς αποδέχεστε τη διαφορετικότητα, αλλά ότι την εφαρμόζετε και στη ζωή σας. Φροντίστε να μιλάτε πάντα σε άλλους ανθρώπους με ευγένεια και καλοσύνη, αποχρωματίζοντας την ομιλία σας από στερεότυπα και προκαταλήψεις, είτε έρχεστε σε επαφή με άτομα από άλλους πολιτισμούς είτε απλώς άλλου φύλου.

Έκθεση από νωρίς σε πολυπολιτισμικά περιβάλλοντα

Το να εκτεθούν τα παιδιά από μικρή ηλικία στην πολυπολιτισμικότητα δεν είναι πλέον καθόλου δύσκολο. Στη γειτονιά σας, την πολυκατοικία σας, το σχολείο, το πάρκο υπάρχουν άφθονες ευκαιρίες να συναντήσετε ανθρώπους που μπορεί να έχουν διαφορετικό τόπο καταγωγής. Ακόμα και μέσα στην οικογένειά σας μπορεί να έχετε συγγενείς που κατάγονται από διαφορετικά μέρη. Η διαφορετικότητα δεν είναι απαραιτήτως κάτι εξωτικό. Όλοι μας ουσιαστικά είμαστε διαφορετικοί μεταξύ μας και αυτό είναι που μας κάνει όλους ξεχωριστούς.

Η διαφορετικότητα μέσα στο ίδιο σας το σπίτι

Μιλήστε στα παιδιά για τις διαφορετικές σας εμπειρίες, τις ξένες γλώσσες που μιλάτε ή που θέλετε να μάθετε. Τα ξένα μέρη που έχετε επισκεφθεί ή ονειρεύεστε να ταξιδέψετε. Βάλτε στα παιδιά να ακούσουν και να δουν τα αγαπημένα σας ξένα τραγούδια ή έργα του παγκόσμιου κινηματογράφου. Και τρώγοντας πολλά αγαπημένα ξένα φαγητά, όπως η πίτσα, οι κρέπες, τα κρουασάν, ακόμα και οι τηγανητές πατάτες, μιλήστε για ινδικό, κινέζικο, ιαπωνικό, ιταλικό φαγητό και πολλές ακόμα διάσημες κουζίνες του κόσμου. Με τον τρόπο αυτό τα παιδιά θα νιώσουν πολίτες του κόσμου και θα αντιληφθούν ότι τα σύνορα τελικά είναι μόνο γραμμές στον χάρτη.

Διαβάστε μαζί με τα παιδιά ιστορίες που αγκαλιάζουν τη διαφορετικότητα και καταρρίπτουν τα στερεότυπα

Η διαφορετικότητα δεν έχει να κάνει μόνο με άτομα από άλλες κουλτούρες κι άλλες χώρες. Μπορεί να αφορά άτομα του άλλου φύλου ή ακόμα και του ίδιου φύλου. Ο μη σεβασμός και η μη αποδοχή του άλλου μπορεί να εμφανιστούν σε οτιδήποτε κάποιος θεωρεί είτε διαφορετικό είτε έξω από αυτό που εκείνος αντιλαμβάνεται ως «κανονικό». Τα παιδιά όταν γεννιούνται είναι ελεύθερα από προκαταλήψεις και στερεότυπα. Δεν κάνουν διακρίσεις. Η συμπεριφορά τους στη συνέχεια διαμορφώνεται απ’ αυτό που τους μαθαίνουν οι άλλοι με τις λέξεις, τους τρόπους, τη συμπεριφορά τους.

Ένα βιβλίο που θα απολαύσετε διαβάζοντας με το παιδί σας είναι το «Ο φίλος μου», που απευθύνεται σε μικρούς αναγνώστες από 3 ετών. Μπορεί η επίσκεψη ενός φίλου του ήρωα της ιστορίας να προκαλέσει πανικό και ίσως αμηχανία στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας; Διαβάστε μαζί το βιβλίο και χρησιμοποιήστε το ως αφορμή για να κάνετε ερωτήσεις στο παιδί σας όπως: «Τι θα έκανες στη θέση του ήρωα;», «Πώς πιστεύεις ότι ένιωσε ο φίλος του ήρωα όταν είδε την αμηχανία των άλλων;», «Ένιωσες ποτέ ότι είσαι ανεπιθύμητος/η κάπου;», «Υπάρχουν άτομα που θα ήθελες να κάνεις φίλους, αλλά διστάζεις λόγω της διαφορετικότητάς τους;». Γραμμένο με χιούμορ και ενσυναίσθηση, το βιβλίο αυτό (κείμενο: Πογκ, εικόνες: Ντέιβιντ Μπ. Ντράπερ) δείχνει με έξυπνο τρόπο ότι τελικά όλα είναι θέμα… οπτικής!

Τα τελευταία χρόνια γίνεται, ευτυχώς, πολύς λόγος για το γεγονός ότι τα κορίτσια μπορούν να γίνουν μεγαλώνοντας ό,τι θέλουν. Αλλά και τα αγόρια κουβαλάνε ένα σημαντικό βάρος αρνητικών στερεότυπων και πρέπει να απαλλάξουμε όλα τα παιδιά από κάθε μορφής προκατάληψη. Το βιβλίο «Οι άντρες κλαίνε», που έχει γράψει και εικονογραφήσει ο Τζόαν Τούρου, είναι ένα αστείο και ταυτόχρονα τρυφερό βιβλίο για παιδιά από 4 ετών, που αμφισβητεί τα στερεότυπα και θέτει ένα πολύ σημαντικό ερώτημα: Τι σημαίνει να είσαι άντρας. Διαβάστε το μαζί με το παιδί σας, είτε είναι αγόρι είτε κορίτσι, και κάντε μια συζήτηση με αφορμή ερωτήσεις όπως «Σε τι πιστεύεις ότι διαφέρουν τα αγόρια από τα κορίτσια;», «Υπάρχει κάτι που θεωρείς ότι δεν πρέπει ή δεν μπορείς να κάνεις επειδή είσαι αγόρι/κορίτσι;». Όταν αυτές οι συζητήσεις γίνονται από νωρίς, αλλά και όσο βλέπουν τα παιδιά τη μαμά και τον μπαμπά τους να σέβονται ο ένας τον άλλον και να μοιράζονται όσο πιο δίκαια γίνεται ρόλους κι ευθύνες, χωρίς στερεότυπα, τότε βοηθάμε τα παιδιά να μεγαλώνουν χωρίς προκαταλήψεις.

Άλλο ένα πανέξυπνο βιβλίο που ενθαρρύνει τα παιδιά από 4 ετών να είναι ο εαυτός τους και να σκέφτονται χωρίς προκαταλήψεις είναι το «Όχι μόνο μπλε», με το πρωτότυπο κείμενο του Ρόμπερτ Τρέγκονινγκ και την υπέροχη εικονογράφηση της Στεφ Μέρφι. Σε μια πολιτεία όπου επιτρέπεται μόνο το μπλε και όλα τα άλλα χρώματα απαγορεύονται, ένα αγοράκι μαζεύει κρυφά κάθε είδους κίτρινα αντικείμενα, αφού αυτό είναι το αγαπημένο του χρώμα. Όταν τελικά βρίσκει το θάρρος να φανερώσει το μυστικό του στον μπαμπά του, εκείνος έχει μια γενναία ιδέα, η οποία όχι μόνο θα βοηθήσει τον γιο του να αποδεχτεί ποιος είναι, αλλά και θα κάνει ολόκληρη την πόλη και τους κατοίκους της να αλλάξουν για πάντα… Με αφορμή το βιβλίο συζητήστε με το παιδί σας για αυτά που του αρέσει να κάνει, αν του αρέσει να δοκιμάζει νέα πράγματα και αν νιώθει ώρες ώρες να περιορίζεται από τις επιλογές που έχει στη διάθεσή του.

Και τα τρία παραπάνω βιβλία κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Μεταίχμιο.

Κάντε τον γύρο του κόσμου – έστω και νοερά….

Από εικονικές ξεναγήσεις σε μουσεία όλου του κόσμου μέχρι βίντεο σε πραγματικό χρόνο σε ζούγκλες, ερήμους αλλά και ντοκιμαντέρ, βιβλία με έθιμα και παραμύθια από όλο τον κόσμο, τα παιδιά σήμερα έχουν εύκολη πρόσβαση σε όλα τα σημεία του πλανήτη μας. Ωστόσο, αν θέλετε να χαρίσετε στα παιδιά πολύτιμες εμπειρίες και έχετε τη δυνατότητα, κάθε ταξίδι είναι ένα πολύτιμο βίωμα που θα ωφελήσει τα παιδιά αλλά και όλη την οικογένεια.

Γιατί η γνώση και οι εμπειρίες είναι σημαντικά εργαλεία για την καλλιέργεια του σεβασμού, την αποδοχή της διαφορετικότητας και την εξάλειψη των προκαταλήψεων.