Μη φοβάστε να αφήσετε τα παιδιά απλώς να παίξουν
Για τα οφέλη του ελεύθερου παιχνιδιού και τους δισταγμούς μας να αφήσουμε το παιδί μας να το απολαύσει γράφει ο παιδαγωγός Tom Hobson, δημιουργός ενός παιδικού σταθμού-κοοπερατίβα, με συνδιαχειριστές τους ίδιους τους γονείς, στο Σηάτλ.
Πριν από λίγο καιρό βγάλαμε τα κουτιά των Magna-Tiles. Αυτά τα δημοφιλή μαγνητικά τουβλάκια. Αν δεν έχετε τουλάχιστον ένα με δύο σετ στην τάξη σας, τα συνιστώ. Βλέποντας τα παιδιά να χτίζουν, παρατήρησα ένα τσαλακωμένο φυλλάδιο οδηγιών στον πάτο του κουτιού με τον τίτλο Magna-Tiles «όπου συναντώνται τα μαθηματικά, η επιστήμη και δημιουργικότητα». Το ίδιο κείμενο γράφει στη συνέχεια για τον Πυθαγόρα και την ιστορία των μαθηματικών. Προς τιμήν τους, συνιστούν να αφήνουμε τα παιδιά να εξερευνούν τα παιχνίδια τους μέσα από το ελεύθερο, δημιουργικό παιχνίδι, αλλά το ίδιο το γεγονός ότι αυτό πρέπει να τονιστεί είναι κακό σημάδι.
Είναι λες και μας έχουν πείσει ότι τα μικρά παιδιά χάνουν τον πολύτιμο χρόνο τους όταν «απλά» παίζουν, ότι κάθε λεπτό που δεν ξοδεύεται στην εξερεύνηση των μαθηματικών, της επιστήμης και της δημιουργικότητας αφήνει τα παιδιά μας πίσω από εκείνα τα Κινεζάκια που σύμφωνα με το θρύλο, δεν ξεκουράζονται ποτέ. Το γεγονός ότι κάθε είδος παιχνιδιού είναι εκπαιδευτικό, ότι όλα τα παιχνίδια είναι εκπαιδευτικά αγνοείται εντελώς: μα πότε χάσαμε το νόημα ότι το παιχνίδι είναι ακριβώς αυτό που προορίζονται να κάνουν τα παιδιά;
Υποθέτω ότι μπορούμε, τουλάχιστον εν μέρει, να αποδώσουμε ευθύνη στους μεταρρυθμιστές της εκπαίδευσης που έχουν σπείρει σκοπίμως την αμφιβολία για την αποτελεσματικότητα του εκπαιδευτικού συστήματος μας, πουλώντας την ιστορία ότι τα σχολεία μας αποτυγχάνουν, κάνοντας τους γονείς να ανησυχούν ότι τα μικρά τους μένουν πίσω, ότι ακόμα και εκείνα τα πολύτιμα βράδια και Σαββατοκύριακα που τα παιδιά δεν ασχολούνται με τη σχολική μελέτη ή κάποια εξωσχολική δραστηριότητα πρέπει να γεμίζουν με τα τουβλάκια του Πυθαγόρα.
Πότε ξεχάσαμε ότι όλα τα είδη παιχνιδιού είναι εκπαιδευτικά και όλα τα παιχνίδια είναι εκπαιδευτικά; Ίσως στην πραγματικότητα ίσως να μην το ξέραμε ποτέ, φυσικά. Ίσως οι παππούδες μας να γνώριζαν ενστικτωδώς ότι τα παιδιά χρειάζονται το παιχνίδι, ότι δεν έχουν ανάγκη από κάποιον ενήλικα να στέκεται από πάνω τους βομβαρδίζοντάς τα με ανόητες ερωτήσεις ή «διδάσκοντάς» τα το τάδε ή το δείνα. Ίσως να καταλάβαιναν απλά ότι χωρίς παιχνίδι, και πολύ μάλιστα, δεν υπάρχει παιδική ηλικία.
Βλέποντας τα παιδιά να χρησιμοποιούν τα Magna-Tiles για να φτιάξουν κάστρα και αυτοκίνητα, τετράγωνα φτιαγμένα από τετράγωνα και τρίγωνα φτιαγμένα από τρίγωνα, καθώς τα άκουγα να διαπραγματεύονται για τουβλάκια και χώρο στο τραπέζι, καθώς φλυαρούσαν για τις σκέψεις και τις ανακαλύψεις τους, αυτό που συνειδητοποίησα ήταν ότι δεν κάνουν τίποτα άλλο παρά από το να παίζουν, να διασκεδάζουν, μέχρι που εντόπισα εκείνες τις οδηγίες για τον Πυθαγόρα. Ήμασταν έξω. Κανένας δεν πίεζε τα παιδιά να καθίσουν στα τραπέζια για να παίξουν με εκείνα τα πλαστικά, μαγνητικά τουβλάκια: μόνα τους τα παιδιά το είχαν επιλέξει και μόλις σταματούσαν να διασκεδάζουν, ή μάλλον μόλις έβρισκαν κάτι πιο διασκεδαστικό, μπορούσαν απλά να σηκωθούν και να απομακρυνθούν.
Ακόμα και ενώ τα γράφω όλα αυτά, μπορώ να δω τους τρομολάγνους να κραδαίνουν το δάχτυλό τους, μουρμουρίζοντας: «Πού είναι το θάρρος; Πού είναι η δυσκολία; Πώς θα μάθουν αυτά τα παιδιά τη σκληρή προσπάθεια;».
Οποιοσδήποτε έχει περάσει χρόνο παρακολουθώντας μικρά παιδιά να παίζουν ξέρει ότι το θάρρος, η δυσκολία, η σκληρή προσπάθεια βρίσκονται στην καρδιά του αληθινού παιχνιδιού. Αυτό που θα ήθελαν πραγματικά να ρωτήσουν εκείνοι είναι: «Πώς θα μάθουν τα παιδιά να κάνουν τα μονότονα καθήκοντα που περιμένουν οι άλλοι;». Ή ίσως: «Πώς θα μάθουν να υπακούν;».
Η παιδική ηλικία δεν προορίζεται για αυτά τα πράγματα, παρόλο που κάποιες φορές μας τα διδάσκει η ενηλικίωση και καμία εξάσκηση δεν τα κάνει ευκολότερα, εκτός αν προσπαθούμε να «σπάσουμε» ένα παιδί. Ποιος μυθιστορηματικός κακός θα στερούσε από ένα παιδί την παιδική ηλικία του για να το φορτώσει με αγγαρείες;
Στο τέλος της μέρας, αφού έφυγαν οι οικογένειες και τα Magna-Tiles επέστρεψαν στα κουτάκια τους, αφαίρεσα εκείνο το φυλλάδιο οδηγιών και το πέταξα στον κάδο ανακύκλωσης. Η ανταμοιβή του παιχνιδιού είναι το ίδιο το παιχνίδι. Τα παιδιά δεν χρειάζονται οδηγίες που να ενθαρρύνουν τους γονείς να το κάνουν «εκπαιδευτικό». Αυτό που χρειάζονται καταρχήν είναι την παιδική ηλικία τους.