Σε ποια ηλικία μπορώ να διδάξω στο παιδί μου την πειθαρχία;
Αν όλες οι προσπάθειές σας πέφτουν στο κενό, ίσως, απλά, είναι ακόμα υπερβολικά μικρό για να ανταποκριθεί. Με αποτέλεσμα και εσείς να ταλαιπωρείστε άδικα και αυτό να υποφέρει από τις φωνές σας.
Σε εκείνες τις δύσκολες στιγμές που βγαίνετε από τα ρούχα σας γιατί το νήπιο παιδί σας πετάει για χιλιοστή φορά το ποτήρι του στο πάτωμα, ίσως αναρωτιέστε τι κάνετε λάθος και δεν μπορείτε να το εκπαιδεύσετε έτσι ώστε να αρχίσει να πειθαρχεί. Το σφάλμα σας μπορεί να είναι ότι έχετε υπερβολικές απαιτήσεις για την ηλικία του, απαντά η Catherine Pearlman, συγγραφέας του καινούριου βιβλίου Ignore It! (Αγνόησέ το!)
Η εκπαίδευση ενός παιδιού στην πειθαρχία αρχίζει με την εκπαίδευσή του στην τουαλέτα, δηλαδή περίπου από την ηλικία των δύο ετών και μετά, υποστηρίζει η ίδια. Το λάθος που κάνουν πολλοί γονείς, όπως εξηγεί η Pearlman είναι να θεωρούν ότι από τη στιγμή που το παιδί τους αρχίζει να κατανοεί μια εντολή, είναι αυτομάτως σε θέση να καταλάβει και τις συνέπειες των πράξεών του.
Στην πραγματικότητα όμως το μόνο αποτέλεσμα που έχει η προσπάθειά μας να κάνουμε ένα παιδί κάτω των δύο ετών να πειθαρχήσει είναι να απελπιζόμαστε και, συχνά, να του βάζουμε τις φωνές. Και σύμφωνα με μια έρευνα του 2013, που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Child Development, οι λεκτικές επιθέσεις στα παιδιά (φωνές, προσβολές, βρίσιμο) είναι εξίσου επιβλαβείς με την άσκηση σωματικής βίας (χαστούκια, «ξυλιές»). Η τελευταία, όπως έχουν δείξει 5 δεκαετίες ερευνών, αυξάνει τον κίνδυνο για ψυχικές διαταραχές, μαθησιακές λειτουργίες, εμφάνιση επιθετικότητας και αντικοινωνικών συμπεριφορών αργότερα στη ζωή του παιδιού.
Στην πραγματικότητα δεν φταίει το ίδιο το παιδί που δεν είναι έτοιμο να πειθαρχήσει, όπως προσθέτει η Pearlman. Η λογική της πειθαρχίας, συμπληρώνει η ίδια, είναι να προκαλέσουμε επιπτώσεις που ένα παιδί θα συνδέσει με μια πράξη και θα αποφύγει να την επαναλάβει στο μέλλον. Αλλά αν ένα νήπιο δεν είναι ακόμα σε κατάλληλη ηλικία για να κάνει αυτή τη σύνδεση στο μυαλό του (πράξη-συνέπεια), απλά βλέπει τους γονείς του να του βάζουν τις φωνές χωρίς να καταλαβαίνει το γιατί.
«Αν ένα νήπιο 18 μηνών δει ένα άλλο παιδί να τρέχει μέσα στη μέση του δρόμου και οριακά να αποφεύγει να χτυπηθεί από διερχόμενο αυτοκίνητο, δεν θα μάθει το ίδιο ότι δεν πρέπει να τρέχουμε μέσα στη μέση του δρόμου. Ακόμα δεν έχει αναπτύξει αυτή την ικανότητα».
Και τι μπορούμε να κάνουμε για να ελέγξουμε ένα νήπιο κάτω των 2 ετών; Να προσπαθήσουμε να του αποσπάσουμε την προσοχή. Αν για παράδειγμα δεν σταματάει να πετάει ξανά και ξανά ένα παιχνίδι, μπορούμε να απομακρύνουμε το παιχνίδι. Και όταν αρχίσει να διαμαρτύρεται (πράγμα που μάλλον θα συμβεί), μπορούμε να το κάνουμε να ξεχαστεί π.χ. μιλώντας του με μια αστεία φωνή ή δείχνοντάς του κάτι άλλο στο σπίτι που προσελκύει το ενδιαφέρον του. «Σε αυτή την ηλικία τα παιδιά δεν χρειάζονται τιμωρία. Χρειάζεται απλά να σταματήσουν να κάνουν αυτό που κάνουν», εξηγεί η Pearlman. Και το μυστικό είναι να τους αποσπάσουμε την προσοχή.
Γύρω στην ηλικία των δύο ετών αρχίζει ένα παιδί να έρχεται σε επαφή με την έννοια της συνέπειας. Η παγίδα που πρέπει να αποφύγουμε εδώ ως γονείς, τονίζει η Pearlman, είναι να μετατρέψουμε άθελά μας την τιμωρία σε ένα όπλο που χρησιμοποιεί το παιδί για να αποσπάσει περισσότερη προσοχή από εμάς.
«Όταν ένα παιδί φέρεται άσχημα, έχει την αμέριστη προσοχή μας», εξηγεί η συγγραφέας. «Αυτό από μόνο του το ενθαρρύνει να συνεχίσει την άσχημη συμπεριφορά του». Για να αποφύγουμε αυτή την παγίδα μπορούμε στη διάρκεια της τιμωρίας (αν, ας πούμε, στείλουμε το παιδί μας στο δωμάτιό του) να αγνοήσουμε το παιδί μας για ένα σύντομο χρονικό διάστημα. Διαφορετικά, μπορεί εκείνο να αρχίσει να αντιμετωπίζει την τιμωρία σαν ένα παιχνίδι με… έπαθλο την προσοχή των γονιών του, ακυρώνοντας έτσι την αξία της τιμωρίας.
Όταν ένα παιδί μπαίνει στη σχολική ηλικία, είναι πλέον σε θέση να επεξεργαστεί πιο ουσιαστικές και ρεαλιστικές συνέπειες. Καταλαβαίνει για παράδειγμα ότι αν δεν κάνει τα μαθήματά του, δεν θα βγει έξω να παίξει με τους φίλους του. Αποκτά, επιπλέον, την ικανότητα της συναισθηματικής ταύτισης, μπορεί να μπει στη θέση ενός άλλου ανθρώπου. Οι παραπάνω δύο παράγοντες σε συνδυασμό έχουν ως αποτέλεσμα ένα παιδί σχολικής ηλικίας να αρχίσει να μαθαίνει και από την εμπειρία του, όχι μόνο από τις τιμωρίες που του επέβαλαν οι γονείς. Και είναι πάντα πιο αποτελεσματικό να μαθαίνεις από τα λάθη σου, συμπληρώνει η Pearlman.
Με λίγα λόγια, αν ένα παιδί δεν είναι ακόμα αναπτυξιακά έτοιμο να διδαχθεί την πειθαρχία, το μόνο που καταφέρνουμε ως γονείς στην προσπάθειά μας να του την επιβάλουμε είναι να ξοδεύουμε το σάλιο μας και, ίσως, να του κάνουμε άθελά μας κακό. Γι’ αυτό, την επόμενη φορά που το νήπιό σας θα ρίξει ένα ποτήρι με νερό στο πάτωμα, αποφύγετε να του βάλετε τις φωνές.
Έτσι, δεν θα αμελήσετε το καθήκον που έχετε ως γονείς, αλλά θα κρατήσετε δυνάμεις για μελλοντικές μάχες, όπου αληθινά θα σας χρειαστούν.
