Τι είναι η επίκτητη αίσθηση αδυναμίας;
Αν νιώθεις ότι δεν έχεις τον έλεγχο της ζωής σου, δες πώς θα το ξεπεράσεις
Η αποτυχία είναι αναπόφευκτη και αυτό ισχύει και για πολλά ακόμα αρνητικά γεγονότα της ζωής. Αλλά ο τρόπος με τον οποίο τα αντιμετωπίζεις θα καθορίσει την ανθεκτικότητα σου και τον τρόπο προσέγγισης των μελλοντικών στόχων.
Είναι εξαιρετικά δύσκολο να παραμείνεις δυνατή όταν εκτίθεσαι συνεχώς σε αγχωτικές καταστάσεις. Προσπαθείς και θέλεις να πιστεύεις ότι θα κάνεις ό,τι μπορείς για να αλλάξεις αυτήν την κατάσταση. Ωστόσο, μερικές φορές νιώθεις σαν να κρατάει πολύ καιρό όλο αυτό και κάποια στιγμή φτάνεις στα όριά σου.
Η έρευνα για αυτό που είναι γνωστό ως επίκτητη αίσθηση αδυναμίας έχει δείξει ότι όταν οι άνθρωποι αισθάνονται ότι δεν έχουν τον έλεγχο του τι τους συμβαίνει, απλώς παραιτούνται και αποδέχονται ό,τι έρχεται με τον τρόπο τους.
Τι είναι η επίκτητη αίσθηση αδυναμίας
Περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1967 από τους ψυχολόγους J. Bruce Overmier και Martin E. P. Seligman, ως ένα φαινόμενο που συμβαίνει όταν ένα άτομο αντιμετωπίζει επανειλημμένα ανεξέλεγκτες και αγχωτικές καταστάσεις.
Αφού βιώσουν μια σειρά από ατυχή γεγονότα, οι άνθρωποι αρχίζουν να πιστεύουν ότι είναι αβοήθητοι και δεν προσπαθούν πλέον να αλλάξουν τίποτα. «Μαθαίνουν» ότι δεν υπάρχει τίποτα να κάνουν, οπότε δεν θα ασκήσουν έλεγχο ακόμη και όταν έχουν τη δυνατότητα.
Η επίκτητη αίσθηση αδυναμίας μειώνει την αυτοεκτίμηση των ανθρώπων και τους κάνει να χάνουν κίνητρα ή / και να χάνουν ευκαιρίες που μπορεί να προκύψουν. Το φαινόμενο έχει επίσης συσχετιστεί με κατάθλιψη, άγχος και φοβίες.
Γιατί συμβαίνει;
Μπορεί να ξεκινήσει πολύ νωρίς στη ζωή. Για παράδειγμα, τα παιδιά που μεγάλωσαν σε θεσμοθετημένα περιβάλλοντα ή αυτά με ιστορικό κακοποίησης και παραμέλησης, συχνά εμφανίζουν συμπτώματα επίκτητης αίσθησης αδυναμίας.
Όταν ένα παιδί αποτυγχάνει σε μια απλή εργασία επανειλημμένα και δεν υπάρχει κανείς κοντά να το ενθαρρύνει να συνεχίσει να προσπαθεί μέχρι να πετύχει, το παιδί μπορεί να μάθει ότι δεν μπορεί να αλλάξει την κατάστασή του. Οι πιθανότητες είναι ότι αυτή η συμπεριφορά μπορεί να συνεχιστεί έως την ενηλικίωση.
Ωστόσο, εάν το άτομο δεν έχει βιώσει κάτι τέτοιο στην πρώιμη παιδική ηλικία, ένας παράγοντας που συμβάλλει στην επίκτητη αίσθηση αδυναμίας μπορεί να είναι κάτι που οι ψυχολόγοι αποκαλούν «επεξηγηματικό στιλ».
Το επεξηγηματικό ύφος αναφέρεται στον τρόπο με τον οποίο ένα άτομο αφηγείται μια εμπειρία και έχει σημαντικό ρόλο στον καθορισμό του κατά πόσο κάποιος μπορεί να επηρεαστεί από την επίκτητη αίσθηση αδυναμίας. Για παράδειγμα, τα άτομα με απαισιόδοξο επεξηγηματικό στιλ είναι πιο πιθανό να το αναπτύξουν. Τείνουν να βλέπουν πολλές καταστάσεις ως αναπόφευκτες και συχνά αναλαμβάνουν προσωπική ευθύνη για κακά πράγματα που τους έχουν συμβεί.
Ακολουθούν μερικά παραδείγματα καταστάσεων που μπορούν επίσης να οδηγήσουν σε επίκτητη αίσθηση αδυναμίας:
Η συνέχιση του καπνίσματος παρά τις πολλές προσπάθειες να σταματήσεις μπορεί να σε κάνει να πιστέψεις ότι δεν θα μπορέσει ποτέ να σταματήσεις.
Το να μην μπορείς να χάσεις βάρος αφού δοκιμάσει διαφορετικές δίαιτες και ασκήσεις, μπορεί να σε πείσει ότι δεν θα συμβεί ποτέ κάτι τέτοιο, και να σταματήσεις να προσπαθείς.
Μια γυναίκα που βιώνει ενδοοικογενειακή κακοποίηση μπορεί να προσπαθήσει να αφήσει αυτόν που την κακοποιεί, αλλά βρίσκεται πίσω στην ίδια κατάσταση, πιστεύοντας ότι δεν μπορεί ποτέ να δραπετεύσει, ακόμα και όταν υπάρχει βοήθεια και υποστήριξη.
Μια σειρά τραυματικών γεγονότων μπορεί να προκαλέσει επίκτητη αίσθηση αδυναμίας. Είναι φυσικό να αισθάνεσαι να τα παρατάς όταν τίποτα δεν φαίνεται να σε ευνοεί. Είναι επίσης φυσικό να αισθάνεσαι απογοητευμένη ή λυπημένη, αλλά ο χρόνος στον οποίο αφήνεις τον εαυτό σου να βιώσει αυτά τα συναισθήματα θα κάνει τη διαφορά μεταξύ μιας κακής ημέρας και μιας κακής ζωής.
Πώς να ξεπεράσεις την επίκτητη αίσθηση αδυναμίας
Όπως υποδηλώνει το όνομά της, η αδυναμία είναι μια μαθημένη συμπεριφορά, έτσι τα καλά νέα είναι ότι είναι όντως επίκτητη. Όλα αφορούν την ανταμοιβή και την τιμωρία. Όταν σε ανταμείβουν ή σε ανταμείβεις, είναι πιο πιθανό να επαναλάβεις μια συμπεριφορά ενώ εάν τιμωρηθείς, πιθανότατα θα προσπαθήσεις να την αποφύγουμε στο μέλλον.
Πρώτα απ ‘όλα, πρέπει να ξεκίνησε ρωτώντας στον εαυτό σου μερικές ερωτήσεις που θα σε βοηθήσουν να αναγνωρίσεις και να αποδεχτείς τη συμπεριφορά σου. Πότε άρχισες να νιώθεις αβοήθητη; Ποιος είναι ο κοινός παρονομαστής που συμβάλλει στη νοοτροπία σου αυτή σήμερα;
Πρόσεξε πώς μιλάς στον εαυτό σου
Πότε κοίταξες τελευταία τον καθρέφτη και πραγματικά έδωσες στον εαυτό σας μια καλή συμβουλή; Δυστυχώς, είμαστε συχνά οι δικοί μας χειρότεροι κριτικοί. Κάνουμε ένα μικρό λάθος, ντρεπόμαστε και το θεωρούμε υπερβολικό. Στη συνέχεια, μειώνουμε τον εαυτό μας για κάτι που δεν πρέπει καν να λάβουμε υπόψη για περισσότερο από 5 λεπτά.
Όλοι κάνουν λάθη, οπότε να φέρεσαι καλά στον εαυτό σου. Δεν είσαι «ηλίθιος», είσαι άνθρωπος. Δεν είσαι «αποτυχία», απλώς έκανες ένα λάθος και τώρα ξέρεις καλύτερα. Αντί να δίνεις αρνητικούς χαρακτηρισμούς στον εαυτό σου, άρχισε να ρωτάς τον εαυτό σου ερωτήσεις που θα σας βοηθήσουν να ανοίξεις τις περιοχές επίλυσης προβλημάτων του εγκεφάλου σου και να αλλάξετε τον τρόπο που απευθύνεσαι στον εαυτό σου.
Υιοθέτησε ένα πιο αισιόδοξο ερμηνευτικό στιλ
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, ο τρόπος με τον οποίο εξηγείς τα γεγονότα που συμβαίνουν καθημερινά συνδέεται στενά με την επίκτητη αίσθηση αδυναμίας. Εκτός αυτού, θα αισθανθείς ακόμη περισσότερο άγχος εάν δεις την αιτία ενός συμβάντος πάντα ως δικό σου λάθος. Άρχισε να σκέφτεσαι θετικά και εκπαίδευσε τον εαυτό σου να έχει μια αισιόδοξη στάση.
Άλλαξε το περιβάλλον σου
Ακόμα και όταν είσαι έτοιμοι να κάνεις μια αλλαγή σχετικά με τη συμπεριφορά σου, μπορεί να είναι άχρηστο εάν το περιβάλλον σου σου υπαγορεύει να κάνεις διαφορετικά. Για παράδειγμα, εάν θέλεις να σταματήσεις το κάπνισμα και όλοι οι φίλοι σου καπνίζουν, ίσως πρέπει να σταματήσεις να τους βλέπετε για λίγο. Μόνο μέχρι να νιώσεις αρκετά δυνατή. Η αλλαγή του περιβάλλοντος μπορεί να σε βοηθήσει να αλλάξεις τις συνήθειές σου.
Αναζήτησε θετικά παραδείγματα και υποστήριξη
Τα εχθρικά social media δεν ευνοούν τελευταία το να αποκτήσεις μια υγιή σχέση με τον εαυτό σου. Το ίδιο ισχύει και με το αν σε περιβάλλουν τοξικοί ή επικριτικοί άνθρωποι. Εφοδίασε τον εαυτό σου με μια καλή εικόνα για τον εαυτό σου που να μην μπορεί εύκολα να αλλάξει από εξωτερικούς παράγοντες ή σχόλια των άλλων. Βρες το προσωπικό σου μάντρα, κι όταν αχγώνεσαι ή σου συμβαίνει κάτι κακό εστίασε μέσα σου σε μια θετική ανάμνηση ή εμπειρία. Αν βλέπεις ότι δεν μπορείς να πάρεις τη ζωή στα χέρια σου, απευθύνσου σε ειδικό και ζήτα την κατάλληλη βοήθεια.
