Τα αρχέγονα αντανακλαστικά του νεογέννητου: ένα δώρο από τη φύση για την προστασία του μωρού.

Το μωρό σας, αυτό το μικρούλι και ανυπεράσπιστο πλασματάκι, στην πραγματικότητα είναι πολύ πιο δυνατό από όσο νομίζετε. Έχει προνοήσει γι’ αυτό η φύση και το έχει προικίσει με μερικές εκπληκτικές ικανότητες.

Από την πρώτη κιόλας στιγμή είναι εξοπλισμένο με ένα γενετικά προκαθορισμένο πρόγραμμα, το οποίο θα το βοηθήσει να επιβιώσει στο καινούριο περιβάλλον. Οι πρώτες αυτές κινήσεις που κάνει, είναι άμεσα συνυφασμένες με την αυτοσυντήρηση και ονομάζονται αντανακλαστικά. Αυτά διακρίνονται στα λεγόμενα “αρχέγονα αντανακλαστικά”, δηλαδή αυτά με τα οποία γεννιέται το μωρό, και σε εκείνα που εμφανίζονται αργότερα στη ζωή του.

Τα αρχέγονα αντανακλαστικά εκλείπουν ύστερα από λίγους μήνες και από ακούσιες κινήσεις αντικαθίστανται σε εκούσιες. Μέχρι όμως να αναπτυχθούν οι σωματικές και πνευματικές ικανότητες του μωρού σας, τα ενστικτώδη αντανακλαστικά είναι αυτά που δίνουν τον βαθμό της ωρίμανσής του.

Τα νεογνικά αντανακλαστικά αποτελούν δείκτες της φυσιολογικής ανάπτυξης των παιδιών και για το λόγο αυτό ελέγχονται από τον παιδίατρο έτσι ώστε να παρακολουθούν τη γενική κατάσταση του μωρού και ότι το κεντρικό νευρικό του σύστημα λειτουργεί φυσιολογικά.
Τα πιο σημαντικά αντανακλαστικά είναι τα εξής :

• Αντανακλαστικό του προσανατολισμού / θηλασμού ( sucking reflex)

Το αντανακλαστικό του προσανατολισμού είναι το πιο βασικό ένστικτο και εμφανίζεται με τη γέννηση. Αυτό βοηθά το νεογέννητο μωρό σας να βρει το στήθος σας και να θηλάσει. Αν χαϊδέψετε απαλά το μάγουλο του μωρού σας, θα γυρίσει το κεφάλι του προς την κατεύθυνση του δάκτυλου σας, θα ανοίξει το στόμα του και θα βγάλει τη γλώσσα του και θα αρχίσει να πιπιλάει. Αν αγγίξετε το μέσο του άνω χείλους του, θα δείτε ότι επίσης ανοίγει το στόμα του. Θεωρείται αντανακλαστικό προσαρμογής και επιβίωσης και αντικαθίσταται από εκούσιες κινήσεις κατά τον τρίτο μήνα της ζωής του βρέφους.

• Αντανακλαστικό λαβής / αρπαγής ( Palmar grasping reflex)
Το αντανακλαστικό αυτό εκλύεται όταν εφαρμόσουμε ένα ερέθισμα στην ανοιχτή παλάμη του βρέφους. Θα σας εντυπωσιάσει με πόση δύναμη γραπώνει το δάχτυλό σας ή κάποιο αντικείμενο. Η παλάμη του βρέφους σφίγγει ακόμα περισσότερο όταν γίνεται προσπάθεια απόσυρσης του δαχτύλου ή του αντικειμένου. Η δύναμη που εφαρμόζει το βρέφος είναι τόση, ώστε να του επιτρέπει να σηκώνει στον αέρα όλο του το σώμα.

• Το αντανακλαστικό του εναγκαλισμού ( Moro reflex)
Το αντανακλαστικό αυτό εκδηλώνεται όταν το βρέφος βρίσκεται σε ύπτια θέση και κάποιος του προκαλέσει ένα ξάφνιασμα, είτε με ακουστικό ερέθισμα, είτε με άγγιγμα της κοιλιακής χώρας απότομα, είτε δίνοντάς του την αίσθηση ότι πρόκειται να πέσει. Η κινητική απάντηση του βρέφους θα είναι να ανοίξει τα χεράκια του αστραπιαία και να τα ξανακλείσει σφιχτά σαν να θέλει να αγκαλιάσει κάποιον ή να πιαστεί από κάπου και ταυτόχρονα σφίγγει τις γροθιές του.

Είναι από τα πλέον γνωστά και χρήσιμα στην κλινική πράξη αντανακλαστικά, γιατί έχει χαρακτηριστικά τυπική εικόνα και εύκολα ανιχνεύονται παρεκκλίσεις που χρήζουν διερεύνησης. Εμφανίζεται έντονα τους τρεις πρώτους μήνες, υποχωρεί βαθμιαία και εξαφανίζεται μετά τον 6ο μήνα της ζωής του βρέφους. Χρησιμοποιείται από τους παιδίατρους ως διαγνωστικό μέσο για την ακεραιότητα του νευρικού συστήματος.

• Το πελματιαίο αντανακλαστικό ( Babinski reflex )
Το αντανακλαστικό αυτό μπορεί να το προκαλέσει κανείς αν εφαρμόσουμε ερέθισμα στο πέλμα του βρέφους με ένα λεπτό αντικείμενο ή με τον αντίχειρα. Τότε αμέσως το μωρό λυγίζει το μεγάλο δάχτυλο του ποδιού του προς τα πάνω και τα υπόλοιπα τεντώνονται. Εμφανίζεται από τη γέννηση μέχρι τον 4ο μήνα και μετά αντικαθίσταται από ένα άλλο αντανακλαστικό που προκαλεί κάμψη και σύγκλιση των δαχτύλων του πέλματος (piantar reflex).

• Το αντανακλαστικό της ευλυγισίας ( Galant reflex)
Το αντανακλαστικό αυτό θα το έχετε ίσως ήδη παρατηρήσει κάνοντας μασάζ στο μωρό σας. Καθώς βρίσκεται ξαπλωμένο μπρούμυτα και το χαϊδέψετε κατά μήκος της πλάτης παράλληλα στη σπονδυλική στήλη, αυτό διπλώνεται από την πλευρά που το χαϊδέψατε. Τις περισσότερες φορές εξαφανίζεται μετά από έξι μήνες.

• Το αντανακλαστικό του βαδίσματος
Εάν πιάσετε το νεογέννητο προσεκτικά από τις μασχάλες και το φέρετε κοντά σε μία επίπεδη επιφάνεια μέχρι να την αγγίξει με το ένα του πόδι, τότε σηκώνει το ποδαράκι του προς τα πάνω και κάνει ένα βήμα μπροστά σαν να θέλει να περπατήσει. Το αντανακλαστικό αυτό της βάδισης δεν εμφανίζεται σε όλα τα παιδιά και δεν εξαρτάται από αυτό πόσο γρήγορα θα περπατήσει το παιδί σας. Εξαφανίζεται σε τρεις με έξι εβδομάδες

Πατρώνη Λάουρα
Λογοθεραπεύτρια