Πώς να ξέρουμε αν δίνουμε στα παιδιά μας αρκετό χρόνο για παιχνίδι;
Τόσο το ελεύθερο όσο και το δομημένο παιχνίδι επηρεάζουν όλες τις πτυχές της ανάπτυξης ενός παιδιού. Γι’ αυτό έχουν την τιμητική τους σε ένα νέο, πολύ ενδιαφέρον άρθρο των New York Times.
Τώρα που οι ρυθμοί της ζωής μας αρχίζουν κάπως να θυμίζουν αυτούς που είχαμε πριν από την πανδημία, αξίζει να κάνουμε μια παύση και να σκεφτούμε κατά πόσο προσφέρουμε σήμερα στα παιδιά αρκετό χρόνο παιχνιδιού. Το παιχνίδι είναι μια από τις πιο φυσικές και απαραίτητες δραστηριότητες κάθε παιδιού. Γι’ αυτό και οι New York Times, σε ένα καινούριο άρθρο τους με την υπογραφή της Αμερικανίδας παιδιάτρου Perri Klass, μας προτρέπουν, μέσα από τον τίτλο του άρθρου, να «πάρουμε στα σοβαρά την ώρα του παιχνιδιού» (“Taking Playtime Seriously”).
«Δεν μπορούμε να σκεφτούμε μία ώρα της ημέρας που ένα μωρό ή ένα νήπιο δεν παίζει», σχολιάζει σχετικά η Catherine Tamis-LeMonda, καθηγήτρια Εφαρμοσμένης Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, φέρνοντας ως παράδειγμα καθημερινές δραστηριότητες ενός πολύ μικρού παιδιού που στην πραγματικότητα είναι παιχνίδι, όπως όταν εκείνο παίζει με το φαγητό του, ρίχνει τα βιβλία από τα ράφια της βιβλιοθήκης ή σκίζει ένα φύλλο χαρτί.
«Μέσα από το παιχνίδι τα παιδιά αναπτύσσονται από κάθε άποψη», προσθέτει η ίδια. Για παράδειγμα, τα μωρά καθώς αλληλοεπιδρούν με τα παιχνίδια τους μαθαίνουν έννοιες και λέξεις, ενώ παίζουν με τα τουβλάκια τους (ή τραβούν βιβλία από τα ράφια της βιβλιοθήκης) έρχονται σε επαφή με βασικές μαθηματικές έννοιες, ενώ την ώρα που μπουσουλούν ή σκαρφαλώνουν αναπτύσσουν τις κινητικές δεξιότητές τους.
Ένα άλλο παράδειγμα του πρωταγωνιστικού ρόλου του παιχνιδιού στην παιδική ανάπτυξη είναι το λεγόμενο συμβολικό παιχνίδι, μέσα από το οποίο ένα νήπιο κάνει μια πρόβα τζενεράλε για να μπει στον κόσμο των «μεγάλων». Συμβολικό παιχνίδι είναι όταν, για παράδειγμα, βάζει την κούκλα του για ύπνο σαν να κοιμίζει ένα μωρό ή όταν προσποιείται ότι σερβίρει το πρωινό ακολουθώντας το παράδειγμα της μαμάς και του μπαμπά.
Παράλληλα όμως οι ειδικοί εφιστούν την προσοχή μας στην αγωνία των γονιών να βάλουν το παιδί τους όσο το δυνατόν νωρίτερα στην κούρσα του ανταγωνισμού, με συνέπεια το νηπιαγωγείο, όπως σχολιάζει η αρθρογράφος και γιατρός Perri Klass, να γίνεται κάτι σαν προπαρασκευαστική τάξη για την πρώτη δημοτικού, μειώνοντας τις ώρες της χειροτεχνίας και της σωματικής δραστηριότητας και σχεδόν εκμηδενίζοντας το χρόνο ελεύθερου παιχνιδιού.
«Εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας να γίνουν καλύτεροι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, αλλά τα παιδιά μας δεν θα γίνουν ποτέ καλύτεροι ηλεκτρονικοί υπολογιστές από τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές», λέει χαρακτηριστικά η καθηγήτρια Ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο Τεμπλ Kathy Hirsh-Pasek. Και διευκρινίζει ότι δεν αρκεί να φορτώνουμε γνώσεις στο «λογισμικό» των παιδιών μας, αλλά επιπλέον πρέπει να προσπαθήσουμε να ενισχύσουμε τις ανθρώπινες δεξιότητές τους, για παράδειγμα βοηθώντας τα να βρίσκουν νέες ιδέες και να τις διερευνούν. «Κάποια πράγματα οι άνθρωποι τα κάνουμε καλύτερα από τους υπολογιστές, και το παιχνίδι μας βοηθάει να τα αναπτύξουμε», δηλώνει συνοπτικά η Hirsh-Pasek.
H Hirsh-Pasek αναφέρεται στην εκστρατεία Urban Thinkscape, που «τρέχει» στην πόλη της Φιλαδέλφεια των ΗΠΑ με σκοπό να δώσει περισσότερες ευκαιρίες για παιχνίδι σε μικρούς και μεγάλους μέσα από ειδικές εγκαταστάσεις που τοποθετούνται σε δημόσιους χώρους, όπως παγκάκιαm με γρίφους σε στάσεις λεωφορείων!
Προτού τοποθετηθούν αυτά τα παγκάκια, λέει, σχεδόν όλοι όσοι περίμεναν το λεωφορείο χάζευαν στο κινητό τους για να «σκοτώσουν» την ώρα τους. Τώρα πολλοί από αυτούς προσπαθούν να λύσουν τους γρίφους, παρέα με τα παιδιά τους.
Στο πλαίσιο του ίδιου πρότζεκτ στη Φιλαδέλφεια τοποθετήθηκε, επίσης, σε ένα πάρκο ένας μαυροπίνακας, όπου οι «μεγάλοι» κλήθηκαν να συμπληρώσουν τη φράση «Όταν ήμουν παιδί, έπαιζα…», ο καθένας με μια δική του εμπειρία. Και όπως διαπιστώθηκε τέσσερις μόλις μέρες μετά, όταν ο μαυροπίνακας ήδη ξεχείλιζε από απαντήσεις, οι περισσότερες παιδικές αναμνήσεις είχαν να κάνουν με το ελεύθερο παιχνίδι με άλλα παιδιά.
Το ελεύθερο παιχνίδι, όπως σχολιάζει η Hirsh-Pasek, ανακουφίζει από το στρες και επιτρέπει στα παιδιά να ασκήσουν τους «νοητικούς μυς» που συνδέονται με την καινοτομική σκέψη. Εξίσου σημαντικό όμως είναι και το δομημένο παιχνίδι, ιδιαίτερα για τα μεγαλύτερα παιδιά, γι’ αυτό η παραπάνω ειδικός προτρέπει τους γονείς να αναζητούν διαρκώς παιχνίδια και προορισμούς (π.χ. μουσεία) που ικανοποιούν την περιέργεια των παιδιών και που τους προσφέρουν νέες ευκαιρίες για εξερεύνηση.
Και πώς επηρεάζει τα παιδιά το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια περνούν (όλο και περισσότερο) χρόνο παίζοντας με τάμπλετ, παρά με τουβλάκια και αυτοκινητάκια;
«Φοβάμαι ότι ο χρόνος που περνούν μπροστά σε μια οθόνη υποκαθιστά εκείνον του ενεργού παιχνιδιού», απαντά η ψυχολόγος Tamis-LeMonda, διευκρινίζοντας ότι τα παιδιά έχουν ανάγκη να έρθουν σε επαφή με υλικά αντικείμενα, να τα πιάσουν, να τα ρίξουν κάτω, να φτιάξουν κατασκευές μαζί τους.
Πολυτιμότερη όμως ίσως και από τα υλικά αντικείμενα στο παιχνίδι είναι η ανθρώπινη αλληλεπίδραση, καταλήγει η Klass στο αμερικανικό άρθρο, η οποία βοηθάει τα παιδιά, μεταξύ άλλων, να καλλιεργήσουν τις γλωσσικές ικανότητες αλλά και τις κοινωνικές δεξιότητές τους.
Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγει το άρθρο είναι ότι το παιχνίδι δεν παίρνει μία μόνο μορφή. Δεν είναι μια συγκεκριμένη δραστηριότητα, αλλά μάλλον ο τρόπος με τον οποίο το παιδί προσεγγίζει τη ζωή, διασκεδάζοντας και μαθαίνοντας μέσα από αυτήν.
Και το λιγότερο που μπορούμε να κάνουμε εμείς ως γονείς είναι να του εξασφαλίσουμε περισσότερο χρόνο για παιχνίδι, δομημένο αλλά και ελεύθερο, σε κάθε ηλικία.
