Πώς θα ενισχύσεις τις πιθανότητες για σύλληψη
Τα πέντε βασικά στοιχεία που ενισχύουν τη γονιμότητα
Στην πολυάσχολη ζωή μας, με ελάχιστο ή και καθόλου χρόνο για να προετοιμάσουμε σωστά το σώμα αλλά και τη ψυχή μας να δημιουργήσει και να φέρει στον κόσμο μία νέα ζωή, είναι επιτακτική ανάγκη να βρούμε τον «τρόπο» που θα αυξήσει τις πιθανότητες για σύλληψη και μία υγιή εγκυμοσύνη. Και όταν δίπλα μας υπάρχουν πολλά παραδείγματα όπου η εγκυμοσύνη «απλά συνέβη» σε ζευγάρια που όχι μόνο δεν προετοιμάστηκαν σωστά, αντίθετα μάλιστα φαίνεται να έκαναν όλα εκείνα τα «μη» ή τα «δεν πρέπει», «ο τρόπος» αυτός που ψάχνουμε αντί για ευχαρίστηση γίνεται ακόμα και μαρτύριο και, συνήθως, δεν μπορεί να εφαρμοστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Δεν είναι μια εύκολη ερώτηση να απαντήσει ακόμα και ο πιο ειδικός γιατί κάποιοι είναι περισσότερο γόνιμοι από κάποιους άλλους, και δεν αναφερόμαστε στην περίπτωση που υπάρχει σαφής διάγνωση για κάποια πάθηση που προκαλεί υπογονιμότητα όπως π.χ. η ενδομητρίωση στις γυναίκες.
Κάθε άνθρωπος, κάθε οργανισμός είναι διαφορετικός, είναι ένα μοναδικό βιολογικό σύστημα που εκφράζει καθετί που σχετίζεται με μία νόσο με το δικό του μοναδικό τρόπο. Σε μεγάλο βαθμό αυτό είναι γραμμένο στα γονίδιά του. Έτσι, σε κάποιους η Αχίλλειος πτέρνα είναι το νευρικό, το γαστρεντερικό ή το ανοσοποιητικό τους σύστημα και σε άλλους το αναπαραγωγικό, επισημαίνει η Χαρούλα Μαθιοπούλου – Μπιλάλη BSc MMedSc, Μοριακή Βιολόγος με εξειδίκευση στην Ανθρώπινη Αναπαραγωγή Fertility & Prevention Genomics Institute (www.harroulabilali.gr).
Η ισορροπία και η ομοιόσταση του οργανισμού παίζουν καθοριστικό ρόλο στην υγεία του και μερικές φορές συμβαίνει κάποια ανισορροπία ή διαταραχή της ομοιόστασης να οδηγεί σε «υπογονιμότητα» σε κατά τα άλλα υγιείς ανθρώπους. Επιπρόσθετα, αν και η υπογονιμότητα αυτή μπορεί να φαίνεται ίδια σε κάθε ζευγάρι, το αίτιο μπορεί να είναι όσο μοναδικό είναι το ζευγάρι αυτό.
Το πρώτο λοιπόν πράγμα που πρέπει να κάνει κανείς, ιδιαίτερα σε δύσκολα περιστατικά υπογονιμότητας, είναι να εξατομικεύσει τις ανάγκες κάθε ζευγαριού στις προσπάθειές τους για τεκνοποίηση. Η εξατομίκευση αυτή ξεκινάει από τη δημιουργία ενός προσωπικού προφίλ (υπο)γονιμότητας, το οποίο αφορά όχι μονάχα το ιατρικό ιστορικό των ασθενών αλλά εμπλουτίζεται με πληροφορίες που αφορούν καθημερινές συνήθειες, δραστηριότητες και συναισθήματα. Ο στόχος σε κάθε περίπτωση πρέπει να είναι η αποκατάσταση της όποιας ανισορροπίας και διαταραχής στο σώμα που μπορεί να επηρεάζει αρνητικά τη γονιμότητα και να δημιουργεί προβλήματα στη σύλληψη και την εγκαθίδρυση και εξέλιξη μιας υγιούς εγκυμοσύνης.
Από εκεί και έπειτα υπάρχουν κάποιοι παράγοντες που αναμφισβήτητα, μετά από επιστημονικές μελέτες, έχει διαπιστωθεί ότι προστατεύουν ή έχουν θετική επίδραση στη γονιμότητα και άρα ευνοούν τη σύλληψη, ακόμα και αν αυτή πραγματοποιείται με κάποια μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, σπερματέγχυση ή εξωσωματική γονιμοποίηση.
Οι 3 σημαντικότεροι από τους παράγοντες αυτούς είναι:
Υγιεινές επιλογές φαγητού
Το να τρεφόμαστε σωστά αποτελεί ένα πανίσχυρο όπλο στις προσπάθειες για σύλληψη. Διαφοροποιείται όμως από αυτό που γνωρίζαμε έως σήμερα και γίνεται πιο συγκεκριμένη ανάλογα με το προσωπικό γονιδιακό προφίλ του καθενός, ώστε να αποφευχθεί καθετί που μπορεί να ευνοεί την ανάπτυξη φλεγμονής στο σώμα (π.χ. κοιλιοκάκη) και να προτιμηθούν τροφές συμβατές με την ομαλή λειτουργία του οργανισμού που δρουν σαν πραγματικά φάρμακα κατά της υπογονιμότητας.
Τα πέντε βασικά στοιχεία που ενισχύουν τη γονιμότητα
Α. Πρωτεΐνη. Όλα τα απαραίτητα (το σώμα δεν μπορεί να τα συνθέσει) αμινοξέα: ισολευκίνη, λευκίνη, λυσίνη, μεθειονίνη, φαινυλαλανίνη, θρεονίνη, τρυπτοφάνη, βαλίνη είναι σημαντικά για βέλτιστη γονιμότητα, ορμονική ισορροπία, υγιείς κυτταρικές δομές και φυσιολογική εμβρυική ανάπτυξη. Επίσης, μη απαραίτητα αμινοξέα όπως η αργινίνη, παίζουν σπουδαίο ρόλο στην υγεία του σπέρματος, η τυροσίνη βελτιώνει τη λειτουργία του θυρεοειδούς και πολλά άλλα.
Στόχος: Κατανάλωση καθαρής πρωτεΐνης χωρίς τρανς λιπαρά από διαφορετικές πηγές (λευκό κρέας, ψάρι, όσπρια, κινόα κ.λπ.) σε ποσότητες ανάλογα με το σωματότυπο και το βάρος του καθενός.
Β. Ιχνοστοιχεία. Απαραίτητα για τη βέλτιστη υγεία των ωαρίων και του σπέρματος, καθώς επίσης και του μεταβολισμού των ορμονών. Ψηλά στη λίστα βρίσκονται ιχνοστοιχεία όπως: ο ψευδάργυρος (ίσως το πιο σημαντικό ιχνοστοιχείο για τη γονιμότητα), το ασβέστιο (για την κινητικότητα του σπέρματος και μηχανισμούς της ωοθυλακιογένεσης), ο σίδηρος (απαιτείται για την ωορρηξία και αποφυγή της αναιμίας), το μαγνήσιο (για βέλτιστη παραγωγή προγεστερόνης και προετοιμασία του ενδομητρίου), το σελήνιο (υγιή παραγωγή ωαρίων και ισορροπία των θυρεοειδικών ορμονών), το μαγγάνιο (για υγιή μεταβολισμό των οιστρογόνων) και πολλά άλλα.
Στόχος: Στοχευμένος έλεγχος των επιπέδων των πιο σημαντικών ιχνοστοιχείων και λήψη απαραίτητων συμπληρωμάτων με ιατρική παρακολούθηση.
Γ. Βιταμίνες. Βιταμίνες του συμπλέγματος Β όπως Β1, Β2, Β3, Β5, Β6, Β12 είναι ζωτικής σημασίας για την παραγωγή ορμονών και το μεταβολισμό και παίζουν καθοριστικό ρόλο για την ωορρηξία και τη δημιουργία ενός υγιούς ενδομητρίου. Το φυλλικό οξύ, το οποίο όμως πρέπει σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη αυστηρά να εξατομικεύεται σε δοσολογία, προλαμβάνει ανωμαλίες του νευρικού σωλήνα και βοηθά στην ωρίμανση των ωαρίων. Τέλος, η βιταμίνη Ε έχει ισχυρή αντιοξειδωτική δράση και βοηθάει στην καλή εμφύτευση του εμβρύου.
Στόχος: Έλεγχος των βιταμινών και εξατομικευμένη λήψη ανάλογα με τις ελλείψεις και ιδιαίτερα στις γυναίκες, ανάλογα με τη φάση του κύκλου που βρίσκονται (πριν την ωορρηξία ή μετά).
Δ. Φυτοθρεπτικά συστατικά. Δηλαδή φυτικές θρεπτικές ουσίες ζωτικής σημασίας που βρίσκονται στα φρούτα και τα λαχανικά. Τα ίδια τα φυτά παράγουν τις ουσίες αυτές προκειμένου να μπορέσουν να αναπτυχθούν και να αυτο-προστατευθούν από βλάβες σε μοριακό/κυτταρικό επίπεδο καθώς και ασθένειες. Ουσίες όπως τα καροτενοειδή (πρόδρομες ουσίες της βιταμίνης Α) παίζουν σημαντικό ρόλο τόσο στην ανδρική όσο και στη γυναικεία γονιμότητα και άλλες, όπως η χλωροφύλλη σε υγρή μορφή, πέραν του ότι είναι μία εξαιρετική αποτοξινωτική ουσία, βοηθά στην ομαλοποίηση της περιόδου και το σχηματισμό υγιούς ενδομητρίου.
Στόχος: Καθημερινή κατανάλωση εγχώριων φρούτων και λαχανικών εποχής, ορθής γεωργικής καλλιέργειας, και λήψη συμπληρωμάτων μόνο εάν κριθεί απαραίτητο.
Ε. Απαραίτητα Ω3 Λιπαρά Οξέα. Από τις δεκάδες λειτουργίες σε κυτταρικό επίπεδο που συμμετέχουν, ζωτικής σημασίας για την υγιή ανάπτυξη ενός οργανισμού, τα απαραίτητα Ω3 λιπαρά οξέα βοηθούν και στην ομαλή παραγωγή ωαρίων και σπέρματος, στην κινητικότητα του σπέρματος και την υγιή ανάπτυξη του εμβρύου.
Στόχος: Κατανάλωση λιπαρών ψαριών όπως ο σολομός, το σκουμπρί αλλά και μικρών όπως οι σαρδέλες, σε εβδομαδιαία βάση και λήψη συμπληρωμάτων καθημερινά με σεβασμό στην ισορροπία των Ω3/Ω6.
Ύπνος
Ο ύπνος είναι σημαντικός γιατί δίνει στο σώμα την ευκαιρία να ξεκουραστεί και να ανανεωθεί. Η έλλειψη ύπνου διαταράσσει την ισορροπία των ορμονών και οδηγεί σε αυξημένα επίπεδα φλεγμονής και στρες. Διαταραχές στον ύπνο έχουν συνδεθεί με παχυσαρκία, κατάθλιψη, καρκίνο και πολύ πρόσφατα με υπογονιμότητα. Σύμφωνα με μελέτη στο περιοδικό «Fertility and Sterility», έκθεση σε τεχνητό φως στη διάρκεια της νύχτας μπορεί να διαταράξει το βιολογικό ρολόι σε τέτοιο βαθμό που να δυσκολέψει τη σύλληψη ή να επηρεάσει την ανάπτυξη του εμβρύου, σε περίπτωση εγκυμοσύνης. Όλα σχετίζονται με την ορμόνη μελατονίνη, την οποία εκκρίνει ο εγκέφαλος σε απάντηση στο σκοτάδι. Η μελατονίνη όμως παράγεται επίσης στο αναπαραγωγικό σύστημα και έχει προστατευτική δράση στα ωάρια, προστατεύοντάς τα από τις βλαβερές ελεύθερες ρίζες ειδικά κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας, όταν τα ωάρια είναι πιο ευάλωτα. Για αυτό, για το ζευγάρι που προσπαθεί να συλλάβει, είναι μεγάλη η ανάγκη για καλό και ποιοτικό ύπνο κάθε βράδυ.
Στρες
Το στρες δεν προκαλεί υπογονιμότητα άμεσα αλλά έμμεσα. Αυτό πρέπει να γίνει καλά κατανοητό από κάθε ζευγάρι στις προσπάθειές του για ένα μωρό. Αυξημένα επίπεδα στρες οδηγούν σε συνήθειες βλαβερές για τη γονιμότητα, όπως κατανάλωση αλκοόλ, κάπνισμα, διαταραχές της όρεξης, καθιστική ζωή και αποχή από φυσικές δραστηριότητες, αϋπνία, μειωμένη λίμπιντο και περιορισμό των σεξουαλικών επαφών. Στη σύγχρονη προσέγγιση γα την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας, κάθε ζευγάρι, με την απαραίτητη βοήθεια από ειδικούς, πρέπει να απομακρύνει κάθε περιττό άγχος και με την αναγκαία ψυχική και σωματική ηρεμία να βελτιώσει τη σεξουαλική του ζωή, ακόμα και αν η σύλληψη απαιτεί υποβοήθηση.
Χαρούλα Μαθιοπούλου – Μπιλάλη BSc MMedSc,
Μοριακή Βιολόγος με εξειδίκευση στην Ανθρώπινη Αναπαραγωγή Fertility & Prevention Genomics Institute (www.harroulabilali.gr)
