«Μέσα σε μία νύχτα, αρχίζουμε να απαιτούμε από τα μωρά μας να συμπεριφέρονται σαν ενήλικες»
Μήπως κάτι έχουμε κάνει πολύ λάθος στον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουμε τα νήπιά μας; Μια πολύ ενδιαφέρουσα προσέγγιση προτείνει η παιδοψυχολόγος Dr. Tovah Klein. Το παρακάτω απόσπασμα προέρχεται από το βιβλίο της «How Toddlers Thrive» («Πώς γίνονται ευτυχισμένα τα νήπια»).
Ρωτήστε οποιονδήποτε γονιό τι θα ήθελε περισσότερο για τα παιδιά του και η πλειονότητα θα πει: «Θέλω το παιδί μου να είναι ευτυχισμένο».
Ναι, οι γονείς θέλουν επίσης τα παιδιά τους να είναι ασφαλή και δυνατά, ξέροντας ότι ο κόσμος μπορεί να είναι ένα εχθρικό μέρος και ότι για να πετύχει κάποιος πραγματικά στη ζωή του –ό,τι κι αν φιλοδοξεί να γίνει και να κάνει– πρέπει να αναπτύξει συγκεκριμένες συναισθηματικές δεξιότητες και να προσαρμοστεί.
Οι γονείς θα πουν επίσης ότι θέλουν τα παιδιά τους να είναι «καλά», «στοργικά», να δείχνουν «σεβασμό» και συχνά να είναι «επιτυχημένα» και «έξυπνα». Οι περισσότεροι από εμάς μοιραζόμαστε αυτές τις αξίες. Ποιος δεν θα ήθελε το παιδί του μεγαλώνοντας να είναι καλό, στοργικό, επιτυχημένο και χαρούμενο;
Αλλά μπορούμε πραγματικά να κάνουμε τα παιδιά μας χαρούμενα; Μπορούμε να τα πιέσουμε να γίνουν αληθινά καλοί άνθρωποι;
Όχι. Δεν μπορούμε να πιέσουμε τα παιδιά μας να κάνουν κάτι. Μπορούμε να τα φιλήσουμε, να τα αγκαλιάσουμε, να τα αγαπήσουμε και να τα καλομάθουμε. Μπορούμε να τα γράψουμε σε άπειρες δραστηριότητες, να οργανώσουμε ραντεβού για παιχνίδι και διακοπές, να τους προσφέρουμε μαθήματα μουσικής, κινέζικων, γυμναστικής, ποδοσφαίρου και μπαλέτου και να κάνουμε ό,τι καλύτερο μπορούμε για να τα στείλουμε στα καλύτερα σχολεία.
Αλλά σκεφτείτε το για λίγο – τελικά είναι η «ευτυχία» το ζητούμενό μας;
Από νωρίς αναζητάμε την ευτυχία και συχνά θέτουμε υπερβολικά υψηλές προσδοκίες για την επιτυχία ως γονείς – τα μικροσκοπικά και στρουμπουλά μωρά μας έχουν το ελεύθερο να χαζολογήσουν, να κλάψουν, να λερώσουν και να μας ξυπνήσουν μέσα στη νύχτα περίπου μέχρι τον ένα χρόνο και δέκα μήνες. Μετά, μπαμ! Μόλις γίνουν δύο χρόνων, ξαφνικά και σχεδόν μέσα σε μία νύχτα, τους θέτουμε εντελώς καινούριους κανόνες: θέλουμε να έχουν τρόπους, να ακούν, να υπακούν και να «είναι καλά παιδιά».
Και καθώς αλλάζουμε προσδοκίες από τα παιδιά μας που δεν είναι πια παιδιά, ανοίγει ο ασκός του Αιόλου. Γυρίζει ένας διακόπτης και τα μικρά μας γλυκά πλασματάκια μεταμορφώνονται σε απαιτητικά, παράλογα, συχνά επιθετικά νήπια. Ανησυχούμε ότι αν δεν τους κόψουμε τον αέρα τώρα, θα συνεχίσουν να έχουν αυτές τις «άσχημες» συμπεριφορές για πάντα.
Ίσως ξαφνιαστείτε μαθαίνοντας ότι οι γονείς συχνά –άθελά τους, μη σκόπιμα– εμποδίζουν τα νήπιά τους να εξελιχθούν στα προσαρμοστικά, στοργικά, δυνατά, ευτυχισμένα παιδιά και ενήλικες που θα ήθελαν να τα δουν να γίνονται.
Οι γονείς συχνά πιστεύουν ότι κάνουν ό,τι καλύτερο μπορούν για τα παιδιά τους, ενώ στην πραγματικότητα αυτό που κάνουν είναι να καταστέλλουν τις ανάγκες που έχουν κατά βάθος αυτά τα παιδιά. Και όταν πνίγουμε αυτές τις ανάγκες, ή ακόμα και όταν απλά τις αγνοούμε, όταν έστω και άθελά μας προσπαθούμε να βάλουμε τα παιδιά μας σε καλούπια και να διαμορφώσουμε τη συμπεριφορά τους σύμφωνα με κάποιες προαποφασισμένες προσδοκίες του ποια είναι και ποια πιστεύουμε ότι θα έπρεπε να είναι, τα καταπιέζουμε και τα κάνουμε να ασφυκτιούν.
Τους στερούμε τα θεμέλια που είναι κρίσιμα για την ομαλή ανάπτυξη κάθε παιδιού. Μπαίνοντας στο δρόμο τους, άθελά μας σαμποτάρουμε την ανάπτυξή τους, τους στερούμε την ικανότητα να κατανοήσουν τον εαυτό τους, να εξερευνήσουν τον κόσμο με ένα τρόπο που τα κάνει να του προσδώσουν νόημα και που ενθαρρύνει την περιέργειά τους. Τους στερούμε το κίνητρο για μάθηση. Τους κλέβουμε την αυτοπεποίθηση που χρειάζονται για να καλλιεργήσουν σχέσεις και, το κυριότερο, την ικανότητά τους να αναπτύξουν τις συναισθηματικές δεξιότητες που είναι απαραίτητες για την επιτυχία τους στο σχολείο και τη ζωή.
Δεν εννοώ την επιτυχία όπως την εννοούμε στις μέρες μας: να γίνουν άριστοι μαθητές, κορυφαίοι αθλητές, καταξιωμένοι καλλιτέχνες ή οι επόμενοι καινοτόμοι στον κόσμο των επιχειρήσεων – αν και όλα αυτά θα μπορούσαν επίσης να συμβούν. Λέγοντας επιτυχία εννοώ να γίνουν άνθρωποι που νιώθουν αρκετή αυτοπεποίθηση ώστε να εξερευνήσουν τον κόσμο με ενθουσιασμό και περιέργεια, που δεν φοβούνται να κάνουν λάθη, που νιώθουν αρκετή ασφάλεια ώστε να αρχίσουν να συνάπτουν φιλίες και που είναι αρκετά προσαρμοστικοί ώστε να ξεπεράσουν μια απογοήτευση. Ένας άνθρωπος που μπορεί να αντιμετωπίσει τη ζωή έχει το κίνητρο να μάθει, υπερασπίζεται τον εαυτό του και ενδιαφέρεται για τους άλλους.
Ακούγεται πολύ καλό για να είναι αληθινό;
Καθόλου.
Τα νήπια κάνουν ή λένε πράγματα που αν τα δούμε ως ενήλικες φαίνονται παράλογα, αντικοινωνικά, ακόμα και εξωφρενικά. Όντως, πολλές από τις φαινομενικά παράλογες επιλογές των νηπίων μας μάς προκαλούν αμηχανία. Και πώς αντιδρούμε εμείς;
Έχουμε την τάση να τα «διορθώνουμε» υπερβολικά, να τα κατακρίνουμε ή απλά να τα εμποδίζουμε να κάνουν κάτι. Ως ενήλικες, θεωρούμε ότι πρέπει να ελέγξουμε την παράλογη συμπεριφορά των νηπίων μας γιατί μοιάζει να είναι τόσο εκτός ελέγχου που, με την οπτική ενός ενήλικα, ίσως και να είναι. Τότε πέφτουμε σε γενικεύσεις του τύπου «τα τρομερά δυάρια» – ή τριάρια ή τεσσάρια. Βλέπουμε τα παιδιά αυτής της ηλικίας σαν κακομαθημένα ή αγενή, θεωρούμε ότι δεν μας ακούν ή ότι δεν μπορούν να συγκρατηθούν ή ότι κάνουν ξεσπάσματα θυμού για το τίποτα. Αλλά αν προσπαθήσουμε να τα δούμε διαφορετικά, αυτές οι «κακές» συμπεριφορές θα αρχίσουν να βγάζουν νόημα, ακόμα και στα δικά μας μάτια. Τότε θα είμαστε σε θέση να καθοδηγήσουμε το παιδί μας προς έναν πιο κοινωνικό τρόπο ύπαρξης.
Τι μπορούν λοιπόν να κάνουν οι γονείς; Ορίστε έξι τρόποι με τους οποίους μπορούν να αλληλεπιδράσουν με το νήπιό τους. Οι γονείς μπορούν:
1. Να αντικατοπτρίσουν ένα αίσθημα ασφάλειας και σχετικής τάξης.
2. Να ακούσουν τα παιδιά αντί να μιλούν συνέχεια δίνοντάς τους οδηγίες.
3. Να δώσουν στα παιδιά την ελευθερία να παίξουν και να εξερευνήσουν μόνα τους.
4. Να παραχωρήσουν στα παιδιά το χώρο και την ευκαιρία να αγωνιστούν και να αποτύχουν.
5. Να προσπαθήσουν να καταλάβουν ποιο είναι πραγματικά το κάθε παιδί και τι χρειάζεται σε μία δεδομένη ηλικία και
6. Να παρέχουν στα παιδιά όρια και καθοδήγηση.
Αυτές οι απλές πράξεις προσφέρουν σε κάθε παιδί ένα ισχυρό θεμέλιο να αναπτυχθεί σε μια περίοδο που απλά έχει αρχίσει να δοκιμάζει και να κατανοεί τον εαυτό του σε σχέση με τους άλλους, να ανταποκρίνεται σε περίπλοκα συναισθήματα και να τα διαχειρίζεται.
Μπορείτε να μαντέψετε τι συμβαίνει όταν αλληλεπιδράμε με τα παιδιά μας με αυτό τον τρόπο; Ξαφνικά αποστασιοποιούμαστε από τις μάχες, ηρεμούμε και σκεφτόμαστε αρκετά ψύχραιμα για να ανταποκριθούμε στις αληθινές ανάγκες του παιδιού μας σε κάθε δεδομένη στιγμή (αντί να αρχίζουμε από τις ενήλικες ανάγκες). Γινόμαστε αρκετά ευέλικτοι ώστε να δώσουμε στα παιδιά μας επιλογές ενώ ταυτόχρονα τους προσφέρουμε υποστήριξη και όρια.
