«Η μεγαλύτερή μου αγωνία είναι μήπως μεγαλώσω παιδιά που δεν θα αγαπούν τον εαυτό τους» Φρόσω Φωτεινάκη

Με αφορμή το τελευταίο της βιβλίο «Να σε κάνω μια αγκαλιά» σε εικονογράφηση Φωτεινής Τίκκου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διόπτρα, μιλήσαμε με τη μαμά και συμβουλευτική ψυχολόγο Φρόσω Φωτεινάκη, μεταξύ άλλων, για τα όρια του σώματος, τη συναίνεση, τα παιδικά βιβλία αλλά και τις αγωνίες της ως μητέρα.

Τι στάθηκε αφορμή για να γράψετε το «Να σε κάνω μια αγκαλιά»

Αφορμή για την ιστορία της Αντιγόνης, μια ιστορία για τα όρια του σώματος και το ασφαλές άγγιγμα, στάθηκε ένα βίωμα της κόρης μου στο νηπιαγωγείο που φοιτούσε τότε. Ένα μεσημέρι που την πήρα από το σχολείο, μου είπε πως κάτι άσχημο συνέβη και ντρέπεται να μου το πει. Αργότερα ένιωσε έτοιμη να μου εκμυστηρευτεί πως ένας συμμαθητής της της είχε κατεβάσει το παντελόνι, με αποτέλεσμα να αισθανθεί πολύ άσχημα, ντροπιασμένη και εκτεθειμένη. Την ημέρα εκείνη σκέφτηκα πως η Ευτυχία είχε εμένα, τη σχέση που χτίζουμε, την εμπιστοσύνη και την ασφάλεια να εκφραστεί. Τι θα γινόταν όμως αν ένα παιδί δεν το μοιραζόταν; Πόσο ένοχο μπορεί να αισθανόταν; Με τι συναίσθημα θα επέστρεφε στο σχολείο και πώς μια τέτοια εμπειρία θα επηρέαζε την αυτοεκτίμηση και την αυταξία του; Αυτές οι σκέψεις έγιναν η αφετηρία για να γράψω την ιστορία της Αντιγόνης.

Νιώσατε περισσότερο την ανάγκη να γράψετε αυτό το βιβλίο ως μαμά ή ως ψυχοθεραπεύτρια;

Η ιδιότητα της θεραπεύτριας είναι πραγματικά μέρος του εαυτού μου, με καθοδηγεί η συμπόνια και η αγάπη για τον άνθρωπο, το ενδιαφέρον να προσφέρω, να βοηθάω, να φωτίζω έναν δρόμο ασφαλή για τον άλλον. Η μητρότητα από την άλλη είναι η πιο δυνατή μου εμπειρία, το σταθερό κίνητρο για να εξελίσσομαι η ίδια αλλά και για να επενδύω σε έναν πιο ασφαλή κόσμο για τα παιδιά μας. Αυτό το βιβλίο το έγραψα για τα παιδιά μου, αλλά και για κάθε παιδί και ενήλικα που έχει παραβιαστεί, για κάθε παιδί και ενήλικα που δικαιούται να μάθει πως είναι ελεύθερος να ορίζει το σώμα και την ψυχή του.

Ζούμε μια εποχή που η έννοια της συναίνεσης, ο σεβασμός στο όχι, και η αυτοδιάθεση του εαυτού και του σώματος είναι πιο επίκαιρα από ποτέ, πώς μπορούν οι γονείς να κάνουν αυτές τις ευαίσθητες συζητήσεις στα παιδιά, χωρίς να τα τρομοκρατήσουν και από τι ηλικία πρέπει να γίνονται αυτές οι συζητήσεις;

Οι γονείς αγωνιούν για τις «σωστές» συζητήσεις που χρειάζεται να κάνουν, όμως αρχικά θα χρειαστεί να στρέψουν τα κάτοπτρα στους ίδιους και να αναρωτηθούν κατά πόσο σέβονται το «όχι» του παιδιού τους, το δικαίωμά του να έχει άποψη, επιλογή και αυτοδιάθεση. Ακούω καθημερινά γονείς στο γραφείο να περιγράφουν πόσο πιέζουν το παιδί τους να φάει, να ντυθεί πιο ζεστά, να κάνει φίλους, να τρέξει σε δραστηριότητες. Μα αν δεν θέλει; Έχει δικαίωμα ένα παιδί να μη θέλει; Σεβόμαστε οι γονείς αυτό του το δικαίωμα; Η αφετηρία λοιπόν είναι μέσα στο σπίτι μας και έπειτα έρχονται όλες οι σημαντικές συζητήσεις που αφορούν το σώμα, τα όρια, τη συναίνεση. Ήδη από τα τρία έτη του παιδιού, αρχίζουμε να μιλάμε ανοιχτά για τα μέρη του σώματος, για τα συναισθήματα που προκαλούν τα διαφορετικά αγγίγματα (μου αρέσει όταν με χαϊδεύεις / πονάω όταν με σπρώχνεις), για το δικαίωμα στο «όχι». Οι συζητήσεις εμπλουτίζονται στην πορεία πάντοτε με σημείο αναφοράς τον αυτοσεβασμό και την αυτοφροντίδα αλλά και τον σεβασμό στο σώμα του άλλου, και όχι τον φόβο για τους «κακούς άλλους».

Πώς το «Να σε κάνω μια αγκαλιά» θα βοηθήσει τους γονείς ή τους εκπαιδευτικούς να κάνουν μια τέτοια συζήτηση;

Η Αγκαλιά χτίστηκε γύρω από την ιστορία ενός κοριτσιού που παρασύρει τους αναγνώστες σε ένα ταξίδι ανάμεσα σε διαφορετικές αγκαλιές που συναντάει. Γονείς, φροντιστές και εκπαιδευτικοί μπορούν να επενδύσουν στην ταύτιση των παιδιών με τους ήρωες των παιδικών βιβλίων και να ανοίξουν σπουδαίες συζητήσεις. «Αλήθεια, έχεις νιώσει ποτέ όπως η Αντιγόνη;», «Υπάρχουν αγκαλιές που σε στριμώχνουν;», «Ποια είναι η πιο αγαπημένη σου αγκαλιά;», «Εσύ με ποιον τρόπο αποφεύγεις ένα άγγιγμα που δεν θες;», «Σε ποιον μεγάλο θα μιλούσες, αν συνέβαινε κάτι που θα σε στεναχωρούσε;». Φυσικά, σε συνεργασία με την παιδοψυχολόγο της ομάδας μου, την κυρία Ελένη Πρωτόπαπα, σχεδιάσαμε και ένα μοναδικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα γεμάτο παιχνίδια που μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο σχολείο και στο σπίτι για να ανοίξουν συζητήσεις γύρω από το ασφαλές άγγιγμα, τον προσωπικό μας χώρο, τη διάκριση του καλού και του κακού μυστικού αλλά και της αγκαλιάς στον εαυτό, και το βρίσκετε στο site της Διόπτρα www.dioptra.gr.

Μπορούν οι ψυχοθεραπευτές να χρησιμοποιήσουν τα παιδικά βιβλία ως εργαλείο στη δουλειά τους; Εσείς τα έχετε αξιοποιήσει κατά αυτόν τον τρόπο;

Φυσικά! Τα παιδικά βιβλία, όπως και τα βιβλία που απευθύνονται σε ενήλικες, μπορούν να λειτουργήσουν σαν εργαλεία αυτοαποκάλυψης και αυτογνωσίας. Προσωπικά, με αυτό το σκεπτικό γράφω τις ιστορίες μου, με στόχο το άνοιγμα επικοινωνίας μεταξύ γονιού και παιδιού, το αυθεντικό μοίρασμα, το βίωμα των συναισθημάτων, την κατανόηση του εαυτού, την καλλιέργεια της ενσυναίσθησης και την ενίσχυση της σύνδεσης στον πυρήνα της οικογένειας. Τα βιβλία μου, όπως και άλλα παιδικά βιβλία που αξιολογούμε πως μπορούν να δράσουν θεραπευτικά, τα χρησιμοποιούμε στο θεραπευτικό πλαίσιο μέσω της ανάγνωσης, του μοιράσματος, του συμβολικού παιχνιδιού και των συζητήσεων που ανοίγονται.

Ως παιδί ποια ήταν τα αγαπημένα σας παιδικά βιβλία και ως μαμά ποια έχετε διαβάσει περισσότερο στα παιδιά σας;

Ως παιδί θυμάμαι πάντοτε την Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων, την Καλύβα του μπαρμπα-Θωμά αλλά και τον Γύρο του κόσμου σε 80 ημέρες. Ως μαμά ξεχωρίζω τη Βαλίτσα, ένα παιδικό βιβλίο των εκδόσεων Διόπτρα που πραγματεύεται το μεταναστευτικό με τρόπο αριστουργηματικό. Επίσης, Το αγόρι, ο τυφλοπόντικας, η αλεπού και το άλογο είναι ένα βιβλίο που αγαπώ να διαβάζω στα παιδιά μου και βέβαια Το κουνελάκι άκουγε είναι ένα βιβλίο που έχουμε διαβάσει πολύ, καθώς με πολύ τρυφερή γραφή μάς παρασύρει στο μονοπάτι της ενσυναίσθησης.

Με τι κριτήρια επιλέγετε παιδικά βιβλία για τα παιδιά σας;

Θα έλεγα πως έχω δύο βασικά κριτήρια σύμφωνα με τα οποία επιλέγω, και από κει και πέρα μπορεί πάντα να με συνεπάρει ένα εξώφυλλο, ένας τίτλος, τα ζεστά λόγια που άκουσα να λένε για ένα βιβλίο άνθρωποι που εκτιμώ. Το δικό μου πρώτο κριτήριο για τα βιβλία που αγοράζω για τα παιδιά μου είναι να πραγματεύονται θέματα που αγγίζουν και σμιλεύουν την ψυχή. Θέματα που αφορούν τη διαφορετικότητά μας, την ανασφάλειά μας και την ανάγκη μας για αποδοχή, τον φόβο της αποτυχίας, την ικανότητα να δείχνουμε συμπόνια, τη διαχείριση των συναισθημάτων μας, τα όριά μας. Το δεύτερο κριτήριο είναι η καλλιέργεια μιας συνείδησης που ξεπερνά τον εαυτό και τον πυρήνα του δικού μας σπιτιού, για αυτό επιλέγω βιβλία που πραγματεύονται το μεταναστευτικό, τη μονογονεϊκή οικογένεια αλλά και τις διαφορετικές μορφές οικογένειας, την περιβαλλοντική συνείδηση.

Τι είναι αυτό που σας εμπνέει στη δημιουργία των δικών σας παιδικών βιβλίων;

Αδιαμφισβήτητα η καθημερινή θεραπευτική πρακτική στο γραφείο, οι αναρίθμητες, πολύτιμες, ανθρώπινες ιστορίες που συναντώ αλλά και η καθημερινότητά μου ως μητέρα, οι εικόνες από μια καθημερινότητα γεμάτη από παιδικές ανησυχίες, χαμόγελα αλλά και δυσκολίες. Και φυσικά, τα προσωπικά μου βιώματα, το εσωτερικό μου παιδί, τα ολόδικά μου τραύματα.

Ποια είναι η δική σας αγαπημένη αγκαλιά;

Στην τελευταία σελίδα της ιστορίας, οι αναγνώστες θα έχουν την ευκαιρία να δουν τη δική μου αγαπημένη αγκαλιά, εικογραφημένη καταπληκτικά από την εξαιρετική Φωτεινή Τίκκου. Η πιο σπουδαία μας αγκαλιά είναι η αγκαλιά στον εαυτό, μιας και αν σφίξουμε ζεστά τον εαυτό, μπορούμε να σφίξουμε και να αγαπήσουμε δυνατά τα παιδιά μας, τον σύντροφό μας, τους φίλους, την οικογένεια. Αν πάλι δεν έχουμε προσφέρει αυτή την αγκαλιά στον εαυτό, θα σκοντάφτουμε συνεχώς σε ενοχές, ντροπή, αμφισβήτηση, συγκρίσεις και ματαιώσεις.

See Also

Συστήνοντας την Emily Dickinson στα παιδιά

Στο βιβλίο «Να σε κάνω μια αγκαλιά» εκτός από το να εξηγείτε με υπέροχο τρόπο τα είδη της αγκαλιάς αλλά και τη σημασία του «όχι», αποκαλύπτετε στα παιδιά και κάτι πολύτιμο: την αγκαλιά προς τον εαυτό. Η έννοια της αυτοφροντίδας -επιτέλους- αποκτά όλο και περισσότερη προσοχή, από ποια ηλικία και με ποιους τρόπους πρέπει να κοινωνούν οι γονείς αυτή την έννοια στα παιδιά τους;

Και πάλι θα σημειώσω πως οι γονείς είναι σπουδαίο να κοιτούν μέσα τους, αναρωτώμενοι αν αυτό που επιθυμούν να μεταγγίσουν στα παιδιά τους το έχουν οι ίδιοι ενσωματώσει στον τρόπο ζωής τους. Από τα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού, χτίζουμε τον γονεϊκό ρόλο και προσπαθούμε να ισορροπήσουμε ανάμεσα στους πολλαπλούς, απαιτητικούς ρόλους της καθημερινότητας. Η δική μας ισορροπία, ο χρόνος που προσφέρουμε στον εαυτό, ο χώρος που κάνουμε για την ξεκούρασή μας, τους φίλους, τη βόλτα με τον σύντροφό μας αποτελούν την πιο σπουδαία βάση για να διδάξουμε στα παιδιά μας την αυτοφροντίδα.

Τελικά, η αγάπη σε ποιο σπίτι μένει;

Η αγάπη δεν ζει σε ένα σπίτι, δεν κατοικεί ανάμεσα σε τοίχους, αλλά μέσα στις καρδιές μας! Και μάλιστα, όσο μακριά και αν είμαστε, η μαγική της κλωστή μάς κρατά ενωμένους, συνδεδεμένους και ασφαλείς. «Και η αγάπη… σε ποιο σπίτι μένει;» αναρωτήθηκα στο πρώτο μου βιβλίο με θέμα τη μονογονεϊκή οικογένεια και νιώθω περήφανη που πολλά παιδιά μονογονεϊκών οικογενειών βοηθήθηκαν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, αλλά και παιδιά που δεν ανήκουν σε μονογονεϊκές οικογένειες καλλιέργησαν την κοινωνική τους ευφυΐα μέσα από ένα βιβλίο που θίγει ένα σύγχρονο κοινωνικό φαινόμενο.

Ποια εικόνα θα ξεχωρίζατε από την πανέμορφη εικονογράφηση της Φωτεινής Τίκκου και γιατί;

Πραγματικά δεν είναι εύκολο να ξεχωρίσω εικόνες από μια αριστουργηματική εικονογράφηση! Αν χρειάζεται όμως, θα πω πως το εξώφυλλο είναι μια εικόνα τόσο δυνατή που με συγκινεί και με πλημμυρίζει συναισθήματα, όπως και η τελευταία εικόνα, αυτή της αγκαλιάς στον εαυτό, που κάθε μα κάθε φορά που τη βλέπω χαμογελώ πλατιά γεμάτη περηφάνια για τα μηνύματα που προσπαθώ να διαδώσω.

Ποια είναι η μεγαλύτερη σας αγωνία ως μητέρα και ποια θεωρείτε μέχρι στιγμής τη μεγαλύτερη πρόκληση στη μητρότητα;

Η μεγαλύτερή μου αγωνία είναι μήπως μεγαλώσω παιδιά που δεν θα αγαπούν τον εαυτό τους. Παιδιά, αυριανούς ενήλικες, που δεν θα έχουν μια ζεστή αγκαλιά για τον εαυτό, αλλά μια επικριτική φωνή να τα στοιχειώνει. Η μεγαλύτερη πρόκληση έως τώρα στον μητρικό μου ρόλο ήταν η επαφή με όσα μου έλειψαν ως παιδί, με όσα δεν είχα μάθει να προσφέρω στις σχέσεις μου, κενά και ελλείμματα που τα παιδιά μου φώτισαν, και εγώ δουλεύω και προσπαθώ καθημερινά να επουλώσω και να γεμίσω.

Έχετε άλλες ιστορίες στο συρτάρι σας που θα γίνουν παιδικά βιβλία;

Στο συρτάρι μπαινοβγαίνουν τρεις διαφορετικές ιστορίες, πάντοτε θεραπευτικές και πάντοτε εμπνευσμένες από όσα παρατηρώ πως προβληματίζουν γονείς και παιδιά σήμερα. Μείνετε συντονισμένοι!