Για να πειθαρχήσει ένα παιδί πρέπει να κλάψει;
Οι ειδικοί εξηγούν γιατί αυτή η άποψη είναι ξεπερασμένη. Όχι πια δάκρυα, λοιπόν.
Όταν τα παιδιά μας πληγώνουν κάποιον με μια πράξη τους, θέλουμε να είμαστε σίγουρη ότι θα το μετανιώσουν. Και πολλοί γονείς κάνουμε το λάθος να ερμηνεύουμε τα δάκρυά τους σαν έκφραση μετάνοιας.
Στην πραγματικότητα όμως το κλάμα δεν χρειάζεται και δεν πρέπει να είναι βασικό κομμάτι της πειθαρχίας τους, όπως υποστηρίζει o Dr Gene Beresin, καθηγητής Ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Χάρβαρντ και διευθυντής του Κέντρου Ψυχικής Υγείας The Clay Center for Young Healthy Minds στο Γενικό Νοσοκομείο της Μασαχουσέτης.
«Είναι αφελές να περιμένουμε να δούμε τα παιδιά μας να υποφέρουν», υποστηρίζει ο ίδιος. «Οι γονείς θέλουν να ξέρουν ότι το παιδί τους καταλαβαίνει πως έκανε κάτι λάθος. Και αυτό που μας έχει διδάξει η κουλτούρα μας είναι ότι με το να υποφέρει δείχνει ότι το καταλαβαίνει».
Η παραπάνω νοοτροπία έχει τις ρίζες της στην παλιά αντίληψη ότι ο άνθρωπος πρέπει να υποφέρει για να εξιλεωθεί για τις αμαρτίες του. Ωστόσο σύμφωνα με τα νέα ερευνητικά δεδομένα τα παιδιά μας δεν χρειάζεται να κλάψουν για να θεωρήσουμε ότι η τιμωρία τους στέφθηκε από επιτυχία.
Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζεται να τα τιμωρούμε καθόλου. Για την ακρίβεια, όπως τονίζει ο dr Beresin, τα παιδιά αποφεύγουν τις αντικοινωνικές συμπεριφορές επειδή κάποιο πρόσωπο με εξουσία πάνω τους έχει καταφέρει να τους θέσει όρια. «Τα παιδιά πρέπει να γνωρίζουν ότι η συμπεριφορά τους έχει συνέπειες», συνοψίζει ο ειδικός.
Ένα παράδειγμα μιας τέτοιας τιμωρίας στον κόσμο των ενηλίκων είναι τα πρόστιμα που επιβάλλονται από την τροχαία, για παράδειγμα για να μην παρκάρουμε σε απαγορευμένες θέσεις, να μην ξεπερνάμε το όριο ταχύτητας και γενικά να αποφεύγουμε διάφορες απλές παραβάσεις. Ωστόσο για να είναι μια τιμωρία επιτυχημένη το καλύτερο είναι να μη συνοδεύεται από κλάμα αλλά από ενοχές.
Για τον dr Beresin, οι ενοχές παίζουν ρόλο στο μοντέλο πειθαρχίας και για τα παιδιά. Τις οποίες αυτά μπορεί να βιώνουν ως μια ψυχική σύγκρουση «ανάμεσα στο θυμό ή την καταστροφική ορμή απέναντι σε κάποιον που αγαπούν και που χρειάζονται», προσθέτει.
Για να πειθαρχήσουμε ένα παιδί μπορούμε, επίσης, να το βάλουμε να επανορθώσει για τις πράξεις του. Αυτό μπορεί να σημαίνει να ζητήσει συγγνώμη ή να περιοριστεί στο δωμάτιό του, αλλά πάντα με δύο προϋποθέσεις: η τιμωρία να είναι ανάλογη με την κακή πράξη και να συνοδεύεται από αποκατάσταση της σχέσης μεταξύ παιδιού και γονέα, π.χ. με μια αγκαλιά και ένα φιλί.
«Η επακόλουθη αποκατάσταση της σχέσης μεταξύ γονιού και παιδιού και η επανόρθωση για τις κακές του πράξεις διδάσκουν στο παιδί πολλά πράγματα», λέει ο dr Beresin. «Καταρχήν, έτσι το παιδί καταλαβαίνει ότι κάθε “παράβασή” του είναι ένα πρόβλημα που μπορεί να λυθεί. Δεύτερον, αναλαμβάνει τις ευθύνες της συμπεριφοράς του. Τρίτον, αρχίζει να μαθαίνει να νοιάζεται. Έτσι αναπτύσσει ένα σύστημα αξιών».
Από την άλλη, τίποτα από τα παραπάνω δεν συμβαίνει όταν ένας γονιός προσπαθεί συνειδητά να πληγώσει το παιδί του. Αυτό δεν είναι πειθαρχία αλλά εκδίκηση. Το μόνο που διδάσκουμε στο παιδί μας πληγώνοντάς το είναι πώς θα αποφύγει την επόμενη φορά να πληγωθεί το ίδιο, όχι να πληγώσει τους άλλους. To ενθαρρύνουμε, δηλαδή, έστω και άθελά μας, να καλλιεργήσει μια εγωιστική στάση.