«Δεν πάω πουθενά χωρίς το αρκουδάκι μου»
Γιατί τα παιδιά δυσκολεύονται να αποχωριστούν κάποια αντικείμενα;
Αν σας αρέσει να παρακολουθείτε τις ιστορίες του Σνούπι θα θυμάστε από την παρέα των Peanuts, τον Λάινους, το παιδί που δεν πάει πουθενά χωρίς τη γαλάζια κουβερτούλα του. Μπορεί κι εσείς ως παιδί να είχατε ένα αντικείμενο αγαπημένο χωρίς το οποίο να μην μπορούσατε να νιώσετε εύκολα ηρεμία. Ίσως το παιδί σας τώρα να έχει «υιοθετήσει» ένα αντικείμενο μακριά από το οποίο να μη νιώθει άνετα.
Ο παιδίατρος Donald Winnicott έχει ονομάσει αυτή την παιδική συνήθεια με τον όρο που πλέον έχει επικρατήσει στον χώρο της ψυχολογίας ως μεταβατικό αντικείμενο, θεωρώντας το μάλιστα καμιά φορά ως αντικατάσταση της πιπίλας ή ως αντιστάθμισμα στο πιπίλισμα του αντίχειρα. Είναι απόλυτα φυσιολογικό από πολύ πρώιμη/βρεφική ηλικία το παιδί να προσκολλάται σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο το οποίο δεν αποχωρίζεται εύκολα, ειδικά στον ύπνο. Είναι κάτι το οποίο το αποζητά όταν βρεθεί σε καταστάσεις που το στρεσάρουν και του δημιουργούν πίεση. Η απώλεια ή η απομάκρυνση αυτού του αντικειμένου μπορεί να προκαλέσει έντονη δυσφορία, άγχος και κλάμα στο παιδί. Το αντικείμενο αυτό μπορεί να είναι ένα μαλακό κουκλάκι, ένα λούτρινο ζωάκι, μια κουβερτούλα ή οτιδήποτε άλλο – καμιά φορά μπορεί να είναι και κάποιο ρούχο της μαμά του που να έχει τη μυρωδιά της.
Είναι χαρακτηριστικό παράδειγμα το να περπατάει ένα παιδί κουβαλώντας παντού μαζί του αυτό το ιδιαίτερα προσφιλές του αντικείμενο. Η προσπάθεια του γονιού να του το αποσπάσει για να το καθαρίσει έστω, συνήθως στέφεται με αποτυχία ή με δραματικά ξεσπάσματα. Αλλά ακόμα κι αν του το πάρετε κάποια στιγμή, αν το αλλάξετε, το πλύνετε φερ’ ειπείν, επειδή δεν θα μυρίζει με τον ίδιο τρόπο, πάλι μπορεί να υπάρξουν αρνητικές συνέπειες και δυσφορία. Προσπαθήστε όταν κάνει μπάνιο το παιδί να πλύνετε μαζί και το αντικείμενο, εξηγώντας του ήρεμα ότι όπως εκείνο πρέπει να είναι καθαρό και να κάνει μπάνιο άλλο τόσο αυτό ισχύει και για το αγαπημένο του αντικείμενο.
Συνήθως το αντικείμενο αυτό είναι η προβολή κάποιας ανάμνησης που το ηρεμεί ή αντικαθιστά την απουσία της μαμάς του ή των γονιών του όταν εκείνοι πρέπει να πάνε για δουλειά ή να λείψουν από το σπίτι ή όταν εκείνο πρέπει να πάει σε παιδικό σταθμό. Το μεταβατικό αντικείμενο είναι πολύ σημαντικό για την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη του παιδιού και αυτή η προσκόλληση στη βρεφική/νηπιακή ηλικία δεν είναι κάτι για το οποίο έχουν λόγο οι γονείς να ανησυχούν. Στα παιδιά δημιουργείται το αίσθημα της ασφάλειας με την παρουσία του μεταβατικού αντικειμένου, η οποία δεν συνδυάζεται μόνο με την εικόνα του αλλά συνδέεται και με άλλες αισθήσεις του παιδιού πέρα από την όραση, όπως και με την αφή και την όσφρηση.
Όσο μεγαλώνει το παιδί μαθαίνει να μην προσκολλάται μόνο σε ένα αντικείμενο αλλά να παίζει με πολλά και να μπορεί να αντλεί ηρεμία, ασφάλεια και να δημιουργεί συνθήκες κατά τις οποίες να μπορεί να καθησυχάζει τον εαυτό και στην απουσία του συγκεκριμένου αντικειμένου. Σταδιακά δηλαδή το μεταβατικό αντικείμενο χάνει τη σημασία και την αποτελεσματικότητά του κι έτσι δεν είναι πια χρήσιμο στο παιδί, που εν τέλει το «αφήνει» πίσω.
Οι γονείς πρέπει να μην απαγορεύουν στο παιδί τους τη χρήση του μεταβατικό αντικείμενου και να του επιτρέψουν να βρει το χρόνο και το χώρο για να το εγκαταλείψει μόνο του όταν εκείνο θα νιώσει συναισθηματικά έτοιμο.