Όταν πηγαίναμε μαζί σχολείο
Μία αναδρομή στην ψυχολογία του παιδιού μέσα μας.
“Η πραγματική μας πατρίδα είναι η παιδική μας ηλικία.”
Τι είναι ένα παιδί; Τι είναι ένας μαθητής; Θυμόμαστε άραγε εμείς οι ενήλικες, οι γονείς, οι δάσκαλοι, τον εαυτό μας εκείνη την εποχή; Πού ακριβώς είναι καταχωρημένες οι μνήμες μας; Τι συνέβη στη ζωή μας τόσο δραματικά ικανό να τις καταχωνιάσει σε ένα μέρος που μοιάζει με λήθη;
Μια φορά κι έναν καιρό, λοιπόν, ήσουν κι εσύ ένα παιδί! Ήσουν ένα άλλο σώμα όλο απαιτήσεις! Μεγάλωνες, αναπτυσσόσουν, έβλεπες κάθε χρόνο τα νούμερα των παπουτσιών σου να αυξάνονται και μέτραγες το ύψος σου ανάλογα με το πού έφταναν τα πόδια σου! Αν έκανες αθλήματα, σίγουρα θα θυμάσαι τις διαφορές στις επιδόσεις σου ανάλογα με τη δύναμη των χεριών και των ποδιών σου και δεν θα είχες ξεχάσει, βέβαια, εκείνους τους διαχωρισμούς των ομάδων ανάλογα με την ηλικία ή απλά το ύψος! Το ύψος σε έβαζε και σε συγκεκριμένη σειρά στις παραδοσιακές παρελάσεις!
Όλα είχαν, τότε, ένα άλλο μέτρο, ένα μέτρο που είχε πραγματικά νούμερα, είχε εκατοστά, είχε επιδόσεις, είχε έναν κόσμο που μετρούσε λίγο-λίγο τη θέση σου μέσα σε αυτόν. Με την αγωνία, αλλά και την άγνοια ταυτόχρονα, της σωματικής σου ανάπτυξης, ακολουθούσες στη σειρά με τους συμμαθητές σου. Συνέκρινες, συχνά, τη δική σου εξέλιξη με τους μεγαλύτερους φίλους ή τα αδέρφια σου και αδημονούσες να γίνεις και εσύ το παιδί της 6ης Δημοτικού, της 3ης Γυμνασίου ή της 3ης Λυκείου, ναι… να γίνεις το “μεγάλο” παιδί! Τότε, ήταν που θαύμαζες την ακόμα μακρινή για σένα “ενήλικη” ζωή των γονιών σου. Παρατηρούσες τις συνήθειές τους, ζήλευες που κοιμόντουσαν πιο αργά από εσένα, έπιναν καφέ ή ποτό και ήξεραν τόσα πράγματα για τον κόσμο. Συχνά, όμως, απορούσες γιατί δεν σε καταλαβαίνουν! Και πώς να σε καταλάβουν; Τότε, που ήσουν παιδί, είχες μία άλλη σκέψη.
Είχες μία πολύ ιδιαίτερη σκέψη. Δεν γνώριζες ακόμα τη λέξη “ευθύνη” και δυσκολευόσουν να βάλεις κανόνες σε αυτό το σώμα που μεγάλωνε! Πώς να το μάθεις να κάθεται ήσυχο; Σου λέγανε στο σχολείο και στο σπίτι τι “πρέπει” να κάνεις και αληθινά δεν μπορούσες να γνωρίζεις γιατί το κάνεις, αφού η σκέψη σου δεν είχε κατακτήσει την ενήλικη αντίληψη για το σωστό και το λάθος. Είχες συχνά την αίσθηση του “δεν καταλαβαίνω” και σου ήταν απόλυτα φυσιολογικό να επαναστατείς όταν με το ζόρι έπρεπε να κάνεις κάτι “για το καλό σου”! Πού να ξέρεις το “καλό” σου με μια σκέψη που μεγαλώνει παράλληλα με το σώμα; Αδύνατον! Ούτε καν η αντίληψη του χρόνου δεν ήταν διαμορφωμένη στο νου σου! “Ακόμα να πας για ύπνο; Πέρασε μια ώρα!” “Ετοιμάσου, πρέπει να φύγουμε”, “Πόση ώρα ακόμα θα παίζεις, έχεις διάβασμα”, σου λέγανε. Τόσες παρατηρήσεις και προτροπές ενώ εσύ δεν ήξερες ότι αυτό που έκανες είχε χρόνο! Για σένα ήταν μόνο ένα κενό ή ένα χαμόγελο ή λίγο ακόμα παιχνίδι!
Τότε, η σκέψη σου είχε μία αδυναμία στο να κατανοεί αφηρημένες έννοιες και σαφέστατα την ενδιέφερε πολύ περισσότερο να ξεφεύγει μαζί με το σώμα, που λάτρευε την κίνηση και το παιχνίδι, τις γειτονιές, τα μυστικά των μεγάλων, τον κόσμο, που έμοιαζε τόσο πλούσιος σε ερεθίσματα! Ένα δέντρο μπορεί να γινόταν ένας πλανήτης σκέψης με τους φίλους σου, μία φάρσα μπορεί να έπιανε όλο το χώρο της αυτοσυγκέντρωσής σου για μέρες! Ένα ποδήλατο μπορεί να γινόταν κίνητρο για όλη την εβδομάδα σου, ένα παιδικό πάρτι μπορεί να σε έκανε να ονειρεύεσαι ή και να κλαις… γιατί ντρεπόσουν ή γιατί φοβόσουν… Πολλά συναισθήματα! Γιατί τότε, που ήσουν παιδί, ήσουν ένα τεράστιο συναίσθημα!
Ήσουν ένα συναισθηματικό δοχείο, που γέμιζε με μία αγκαλιά της μαμάς σου, ένα χαμόγελο του μπαμπά σου, μία επιβράβευση του δασκάλου σου, ένα γκολ, μία οποιαδήποτε συμμετοχή στο παιχνίδι της παρέας. Άδειαζε απότομα, όμως, με μία απαγόρευση, έσπαγε με μία δυνατή φωνή ή μια τιμωρία, διαλύονταν με έναν τσακωμό. Ήσουν πιο πολύ συναίσθημα από ποτέ, τότε, που ήσουν παιδί! Ολος ο κόσμος σου χτιζόταν στην αποδοχή και την ασφάλεια, που μόνο οι δικοί σου είχαν τη μαγική ικανότητα να σου δίνουν και κατέρρεε όταν για κάποιο λόγο σε μάλωναν για το σχολείο, σου φώναζαν για το διάβασμα, αδιαφορούσαν για το παιχνίδι ή γινόντουσαν υπερβολικά απαιτητικοί! Τότε, σκεφτόσουν “τα κάνω όλα λάθος”, “δεν μ’ αγαπάνε”, “δεν καταλαβαίνω γιατί”.
Πάλι δεν καταλάβαινες γιατί! Γιατί, ξεκινώντας η σχολική χρονιά, δεν σε επιβράβευαν για πολλά, παρά μόνο για την επίδοση στο σχολείο, που για σένα δεν είχε και πολύ σημασία χωρίς αγκαλιά. Ούτε καταλάβαινες την εμμονή των γονιών σου να σε βάλουν σε τόσες υποχρεώσεις, ξένες γλώσσες, φροντιστήρια, μουσική, αθλητισμό και μετά να ξεχνάνε να σου ρωτάνε “πως πέρασες σήμερα;”, “πώς ένιωσες μετά από αυτή τη δύσκολη εξέταση;”. Μόνο… “όλα καλά;” ή “έγραψες καλά;” σε ρώταγαν, ή αυτό το περίεργο “πώς τα πήγαμε στο διαγώνισμα;” λες και γράφανε και εκείνοι μαζί σου Ιστορία ή Μαθηματικά! Με τον καιρό, το συναίσθημά σου μάθαινε. Μάθαινε να υπομένει και να προσαρμόζεται. Ώρες ώρες δίψαγε τόσο πολύ, που ένιωθες μια αχαλίνωτη ανάγκη να ξεσπάσεις! Σε ποιον ομως; Στους ίδιους σου τους γονείς ή στο σχολείο; Τότε, σου έρχονταν οι σκέψεις για τα πιο απαγορευμένα πράγματα, από το να κατεβάσεις μια ολόκληρη τούρτα μέχρι και να φύγεις από το σπίτι!
Θυμάσαι, ειδικότερα, πως ένιωθες στην εφηβεία. Τι έκανες; Πόσους οικογενειακούς κανόνες ρίσκαρες; Πόσα ανέτρεψες μεσα σου για τον κοσμο των “μεγάλων”; Θυμάσαι την αγωνία σου να αναγνωρίσεις τη σεξουαλική σου ταυτότητα; Την αμηχανία της δημιουργίας του χαρακτήρα σου! Ποιος ή ποια ήθελες να γίνεις; Θυμάσαι ποιους θαύμαζες; Την πρώτη σου κοπάνα; Το πρώτο σου φλερτ; Το πρώτο σου φιλί; Την πρώτη σου επανάσταση;
Κάπου εκεί, τα πράγματα άρχισαν δραματικά να αλλάζουν. Η οικογενειακή ανάγκη έγινε μικρότερης σημασίας. Η ασφάλεια για το συναισθηματικό σου κόσμο άρχισε να ψάχνει καταφύγιο παντού. Δοκίμασες τον εαυτό σου στον κόσμο του «είμαι» και του «φαίνομαι» και χωρίς να το καταλάβεις, ταυτόχρονα με τον αποχαιρετισμό της παιδικότητάς σου, μπήκες στο επόμενο σύστημα αναφοράς της ζωής σου: στην ενήλικη ζωή!
Με ή χωρίς επιτυχία στις Πανελλαδικές Εξετάσεις, με ή χωρίς πρώτη ερωτική σχέση, με ή χωρίς συναισθηματική οικογενειακή πληρότητα… μπήκες σε έναν κόσμο που μετράει αλλιώς τα πάντα. Η αντίληψη του χρόνου άρχισε να αλλάζει, το ένα στοίχημα μετά το άλλο με το σύστημα άρχισαν να σου δίνουν την αίσθηση ότι δεν προλαβαίνεις. Σπουδές, βόλτες, εξετάσεις, δουλειά, σχέσεις, εκδρομές, το ένα μετά το άλλο να καλπάζουν και κάπως έτσι άρχισες να ξεχνάς. Από κεκτημένη ταχύτητα στην “επιτυχία” των στοιχημάτων της ζωής!
Τώρα, είσαι για τα καλά στην ενήλικη ζωή. Το τρίπτυχό σου Σκέψη-Σώμα-Συναίσθημα λειτουργεί με διαφορετικό τρόπο. Ξέρεις σίγουρα τη λέξη «ευθύνη», γνωρίζεις τί σημαίνει «πρέπει» και κάποιες φορές και το γιατί. Το σωστό και το λάθος ίσως έχεις μάθει το κόστος που κουβαλά και μπορεί ακόμα να ψάχνεις που αξίζει να μάχεσαι για αυτό.
Στόχος αυτής της αναδρομής, για εσένα που είσαι γονιός ή δάσκαλος ή απλά ενήλικας… είναι να θυμάσαι:
«ΝΑ ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΣ!»
Ήσουν κι εσύ κάποτε ένα παιδί. Παρατήρησε το παρελθόν σου, θυμήσου τις ανάγκες σου και μάθε από τον ίδιο σου τον εαυτό το πολύτιμο κλειδί της επιτυχίας στην επικοινωνία με το παιδί σου: το συναίσθημα! Το συναίσθημα, εξακολουθεί να είναι ένα δοχείο που έχει την ίδια ανάγκη να γεμίσει όπως ακριβώς κάθε παιδιού. Είναι αυτό που μπορεί να σε οδηγήσει στην ουσιαστική κατανόηση της πορείας σου σε ολόκληρη τη ζωή. Είναι αυτό που σε φέρνει σε επαφή με την αλήθεια του εαυτού σου, αλλά και των άλλων! Είναι αυτό που μπορεί να απογειώσει ή να διαλύσει τη σχέση μας με το παιδί και τον κόσμο.
Πρωί, μεσημέρι, βράδυ, λοιπόν, ρωτάω απλά “τι νιώθω”. Απαντώ, αληθινά, πρώτα στον εαυτό μου και μετά βοηθάω το παιδί να αναπτύξει τη συναισθηματική του έκφραση.
Καλή σχολική χρονιά!
Τα άρθρα είναι ψυχοεκπαιδευτικά. Δεν είναι διαγνωστικά, ούτε θεραπευτικά εργαλεία. Στοχεύουν στην ενημέρωση και τη γνώση. Πηγή Άρθρου & Δικαιώματα: Εύη Σύρου, Γνωσιακή Ψυχολόγος
Εύη Σύρου
Γνωσιακή Ψυχολόγος
Université Lumière Lyon 2
Τηλέφωνο γραφείου: 2103475071