Anthony Bourdain: «Άλλαξε τον κόσμο μέσα από το φαγητό»
Ένα συγκινητικό κείμενο από τον restaurant editor Andrew Knowlton του Bon Appetit για την κληρονομιά του αγαπημένου σεφ, που γεννήθηκε στις 25 Ιουνίου 1956 και πέθανε στις 8 Ιουνίου 2018
Είναι 8.42 το πρωί της Παρασκευής, 8 Ιουνίου 2018, όταν μαθαίνω τα νέα. Κάνω scroll down στο Instagram feed μου να δω και να διαβάσω τι σκέφτονται οι φίλοι μου. Όλοι είναι σοκαρισμένοι. Να τα πασπαλισμένα με αλάτι και πιπέρι μαλλιά του, πάνω στο μακρύ, λαξεμένο του πρόσωπο. Να τα βαθιά, έντονα μάτια του, που δεδομένης της πρωινής είδησης, έδειχναν να κουβαλούν ακόμα περισσότερο βάρος. Να ‘τος στην Ταϊλάνδη, με τον σεφ Andy Ricker να τρώνε Laap Kao Cham Cha. Να ‘τος να πίνει μπίρα με τον πρόεδρο Ομπάμα στο Βιετνάμ. Να ‘τος, στη μια ανάρτηση μετά την άλλη, να τρώει κάτι, να πίνει κάτι, να χαμογελάει με κάποιον σεφ, κάποιον αγρότη, κάποιον άνθρωπο που δεν θα μπορούσε να είναι περισσότερο χαρούμενος γιατί φωτογραφίζεται με τον αμίμητο Anthony Bourdain. Και τώρα δεν υπάρχει πια.
Ερωτεύτηκα τον Bourdain στις 19 Απριλίου του 1999. Τότε το θρυλικό άρθρο του «Don’t Eat Before Reading This» εμφανίστηκε στο The New Yorker και τάραξε τον κόσμο του φαγητού. Είχε υπάρξει ποτέ στο παρελθόν κανένας τόσο ειλικρινής με το τι συμβαίνει στα εστιατόρια; Ακόμα δυσκολεύομαι να φάω ψάρι τις Δευτέρες εξαιτίας των όσων έγραψε, παρόλο που και ο ίδιος αναθεώρησε την άποψή του πολλά χρόνια μετά. Εκείνο το άρθρο υπήρξε το θεμέλιο του επαναστατικού βιβλίου «Kitchen Confidential», που έκανε κουλ τα εστιατόρια και τους εργαζόμενούς τους. Εκείνο το βιβλίο άλλαξε ζωές.
Έκανε τον Bourdain έναν ήρωα της καθημερινότητας που καταλάβαινε πώς είναι να περνάς αφιερώνεις 16 ώρες την ημέρα στο μαγείρεμα. Ήθελα να γίνω σαν τον Bourdain. Θα πήγαινα στο Les Halles, ένα μπιστρό στην Παρκ Άβενιου της Νέςα Υόρκης, τρώγοντας steak au poivre και τηγανιές πατάτες και πίνοντας Malbec και ελπίζοντας να προσελκύσω τη ματιά του ανθρώπου με το σφιχτοδεμένο μαντίλι γύρω από το λαιμό.
Τα χρόνια που ακολούθησα, γευμάτισα κάποιες φορές με τον Bourdain. Του πήρα κάποιες συνεντεύξεις και του έστειλα μηνύματα για να μοιραστώ μαζί του τυχαίες σκέψεις και απόψεις. Πάντα είχε κάτι να απαντήσει και πάντα έβρισκε χρόνο για τους άλλους, ακόμα και όταν το άστρο του μεσουρανούσε με τις εκπομπές «No Reservations» του Travel Channel και «Parts Unknown» του CNN. Δεν ήταν απλά ένα ίνδαλμα της βιομηχανίας του φαγητού: οι άνθρωποι τον είχαν επιλέξει να γίνει ο οδηγός τους, που θα τους άνοιγε παράθυρα σε κουλτούρες που οι ίδιοι ίσως να μην είχαν ποτέ την ευκαιρία να γνωρίσουν από πρώτο χέρι. Ο Bourdain έκανε κουλ το να τρως άγνωστο φαγητό. Η φιλοσοφία του ήταν φάε πρώτα και κάνε μετά ερωτήσεις. Να είσαι ατρόμητος και να έχεις πάντα μαζί σου ένα πιρούνι ή ένα σετ από τσόπστικς. Έκανε τα μακρινά ταξίδια και την αναζήτηση αυθεντικών εμπειριών το μόνο τρόπο να ταξιδεύει κανείς. Κάθε φορά που ο Bourdain παρουσίασε ένα εστιατόριο σε κάποια από τις εκπομπές του, αυτό το εστιατόριο θα ήταν γεμάτο και την επόμενη και τη μεθεπόμενη μέρα. Ούτε κι εγώ θυμάμαι πόσες φορές, ενώ καθόμουν σε ένα μπαρ ή ένα εστιατόριο, κάποιος με πλησίασε και μου είπε: «Εδώ καθόταν ο Tony όταν είχε έρθει».
Tony. Έτσι τον αποκαλούσαν οι περισσότεροι, ακόμα και μετά από μια και μοναδική συνάντηση μαζί του. Κι αυτό γιατί μέσα από τη γραφή του, τις λέξεις του και τις εκπομπές του, σε έκανε να νιώθεις ότι ήταν ο καλύτερός σου φίλος. Ήταν ανεπιτήδευτος και ανοιχτός σε οτιδήποτε προσγειωνόταν στο πιάτο ή το φλιτζάνι του και σε οποιονδήποτε τον προσέγγιζε. Ήταν εξίσου πρόθυμος να μοιραστεί μια φτηνή μπίρα σε πλαστικό ποτήρι όσο και μια σαμπάνια σε κολονάτο. Δεν σνόμπαρε τίποτα. Αλλά ό,τι κι αν έκανε, το έκανε με σεβασμό και ευγένεια. Ήθελα να είμαι σαν τον Tony. Όλοι ήθελαν να είναι σαν τον Tony.
Πριν από λίγα χρόνια, αφού είχαμε γυρίσει ένα βίντεο για λογαριασμό του Bon Appétit μαζί με το φίλο Eric Ripert στο Le Bernardin, βγήκαμε με τον Bourdain στην 51η λεωφόρο να πάρουμε λίγο αέρα. Ήταν δέκα το πρωί, αλλά πίναμε και οι δύο mescal (ο Ripert έφταιγε για όλα!). Ποιος ξέρει σε ποια ζώνη ώρας βρισκόταν. Μιλήσαμε για κανένα μισάωρο για το τηγανιτό κοτόπουλο, τις αγαπημένες μας πιτσαρίες και τη νορβηγική black metal. Βρες τα πράγματα που σου αρέσουν και κάνε τα όσο μπορείς περισσότερο, μου είπε προς το τέλος της συζήτησης.
Δεν θα προσποιηθώ ότι γνώριζα τον Tony τόσο καλά όσο άλλοι του χώρου, αλλά θέλω να πιστεύω ότι ήταν πιο ευτυχισμένος από ποτέ όταν καθόταν σε ένα τραπέζι σε κάποια γωνιά του κόσμου τρώγοντας και πίνοντας με παλιούς και νέους φίλους. Έτσι θα επιλέξω να τον θυμάμαι.
Τι μας δίδαξε ο Anthony Bourdain ως μπαμπάς
Πολλοί θα έχουν και έχουν μοιραστεί ιστορίες για τον Bourdain, και ο καθαρός όγκος τους είναι από μόνος του μια συνεισφορά, μια απόδειξη ότι άγγιξε τις ζωές πολλών ανθρώπων. Θα αναφέρω μόνο μία ιστορία, για τον Bourdain ως πατέρα. Όταν κυκλοφόρησε το δεύτερο βιβλίο μαγειρικής του, το «Appetites», το 2016, του πήρα μια συνέντευξη για το καναδικό περιοδικό NUVO. Δεδομένου ότι το βιβλίο παρουσιάζει την οικογενειακή ζωή του —την κόρη του, Ariane, και την τότε γυναίκα του, Ottavia Bourdain— ήταν αναπόφευκτο η συζήτηση να στραφεί στα παιδιά. Όλα αυτά προτού ξεκινήσουμε το Fatherly, προτού μιλήσω σε οποιονδήποτε διάσημο και επιτυχημένο για το δύσκολο, χαρούμενο, παράξενο και ικανοποιητικό καθήκον του να είσαι πατέρας.
Αλλά ο Tony πήγε τη συζήτηση εκεί με το δικό του, αμίμητο τρόπο. Μίλησε για το φαγητό που έφτιαχνε για το παιδί του, για τον τρόπο που οργάνωνε τα γεύματα τον οποίο αποκαλούσε «κυκλικό» μενού από αλληλοσυνδεόμενα πρωινά και μεσημεριανά ώστε να εκμεταλλεύεται τα περισσεύματα. «Είμαι η τρελή Εβραία μάνα, με την έννοια ότι έτσι προσπαθώ να δείξω αγάπη», είπε. «Το καημένο μου το παιδί, ίσως δεν είχε όρεξη κάποια μέρα για τσίζμπεργκερ. Αλλά εγώ της έφτιαχνα τσίζμπεργκερ. Αν το μενού περιλαμβάνει αχνιστά όστρακα, σκέφτεται: “Γαμώτο, έχουμε αχνιστά όστρακα παρόλο που τώρα είναι η εποχή του καλαμποκιού!”. Βασικά, αναπαράγουμε τη δική μου παιδική ηλικία και καθώς κάνω αυτό το συναισθηματικό ταξίδι, την πιέζω να απολαύσει όλες τις μεγαλύτερες επιτυχίες της δικής μου νιότης».
Μου είπε ότι η κόρη του θεωρούσε τον Alton Brown [Αμερικανό παρουσιαστή εκπομπών μαγειρικής] πιο κουλ από εμένα και όταν εκείνος επισκέφτηκε το σχολείο της, ο μοναδικός για τον οποίο ρωτούσαν τα άλλα παιδιά ήταν ο [σεφ] Andrew Zimmern. «Όλοι ασχολούνται με αυτόν τον καταραμένο Andrew Zimmern», σχολίασε ο Bourdain, καλοπροαίρετα. «Τα παιδιά τον βλέπουν σαν θεό που τρώει σκαθάρια, φίδια και ένας θεός ξέρει τι άλλο. Είναι θρύλος».
Ο Tony είπε ότι το να φτιάχνει τηγανίτες για την κόρη του όταν εκείνη επίστρεφε από σπίτια φίλων τον έκανε να αλλάξει γνώμη για εκείνον τον μπελά, το brunch. Μίλησε για το πώς τον άλλαξε ριζικά η γέννηση της κόρης του. «Όταν κάνεις παιδί, δεν είσαι πια ο πρωταγωνιστής της ταινίας. Μπορεί να είμαι πολυάσχολος και η δουλειά μου να είναι τα πάντα για μένα, αλλά αυτή τη στιγμή ολόκληρο το σύμπαν μου γέρνει προς τα δεξιά ή τα αριστερά. Για να είμαι ειλικρινής, αυτό είναι μια τεράστια ανακούφιση και χαρά για μένα». Να τος λοιπόν, αυτός ο τύπος με τα τατουάζ και τους μυς, ο ψηλός και γοητευτικός, που –αληθινή ιστορία– το προηγούμενο βράδυ είχε παρτάρει με τον Iggy Pop, να γίνεται ένας φανταστικός μπαμπάς.
Εκείνη τη στιγμή ταυτίστηκα μαζί του –όχι ότι τα καταφέρνω σε τίποτα από αυτά… ούτε καν φτιάχνω προϊόν ή ξέρω να αχνίζω όστρακα– με την έννοια ότι είχα απέναντί μου κάποιον με μια πολύ ξεκάθαρη δημόσια εικόνα, που είχε γίνει συνώνυμος ενός πλήθους κακών αποφάσεων, ο οποίος αντιμετώπιζε την πατρότητα με τον ίδιο ενθουσιασμό που μισούσε νεότερος το brunch. Θα μπορούσε να είναι ο οποιοσδήποτε από εμάς.
Ποτέ δεν το είπα στον Tony και δεν το θεώρησα σκόπιμο, αλλά εκείνη η μιάμιση ώρα της κουβέντας μας με επηρέασε βαθιά ως πατέρα. Είμαι –ας το παραδεχτώ– ένα κακό αντίγραφο του Bourdain, λιγότερο επιτυχημένος, λιγότερο γοητευτικός, ωστόσο ντόμπρος. Το να βλέπω ότι κάποιος μπορούσε να είναι μαλακός, χωρίς αυτό να του στερεί ούτε ίχνος της αλήτικης γοητείας του, ήταν για μένα ένα πολύτιμο μάθημα από κάποιον που θα μου λείψει πολύ.
Ελπίζω να ξέρει πόσες ζωές άλλαξε. Κάποιοι άνθρωποι αλλάζουν τον κόσμο μέσα από την τέχνη, άλλοι μέσα από τη μουσική ή την πολιτική. Ο Tony τον άλλαξε μέσα από το φαγητό. Τώρα που έφυγε, ο κόσμος είναι ένα λιγότερο συναρπαστικό και απολαυστικό μέρος. Το αποψινό δείπνο και μπουκάλι κρασί το αφιερώνω σε σένα, Tony.