Όλα όσα θέλεις να ξέρεις για την εξωσωματική γονιμοποίηση
Μαιευτήρας-χειρουργός γυναικολόγος έχει όλες τις απαντήσεις
Όλα όσα θέλεις να ξέρεις για την εξωσωματική γονιμοποίηση: Ο Μαιευτήρας- Χειρουργός Γυναικολόγος κος Νίκος Πολυδωρόπουλος απαντά σε όλες τις ερωτήσεις σου.
Τα ηλικιακά όρια της μητρότητας ανεβαίνουν σε παγκόσμιο επίπεδο. Η απόφαση της μητρότητας μετά τα 35+ είναι όλο και πιο συχνό φαινόμενο, ακόμα και στη χώρα μας, και αρχίζει, επιτέλους, να αντιμετωπίζεται ως αποτέλεσμα ώριμης απόφασης και όχι σαν ένα αστέρι στο πέτο ή ως αξεσουάρ του instagram.
Ταυτόχρονα, ο φόβος της υπογονιμότητας, οι σκέψεις γύρω από την πιθανότητα της εξωσωματικής γονιμοποίησης και τελικά του πόσο ικανές θα είμαστε να συνδυάσουμε την εργασία μας στον απαιτητικό ιδιωτικό τομέα, με την κύηση, γυρνούν στο μυαλό μας ανεξάρτητα από ηλικία.
Η αλήθεια είναι ότι η σύγχρονη γυναικολογία είναι με το μέρος μας. Σε αντίθεση με την πολιτεία που στη χώρα μας εθελοτυφλεί μπροστά στις ανάγκες και τις προοπτικές της σύγχρονης Ελληνίδας να πάρει μια τέτοια απόφαση.
Ο Μαιευτήρ – Χειρουργός γυναικολόγος κος Νίκος Πολυδωρόπουλος Ειδικός Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής απαντά σε μία εξαιρετικά διαφωτιστική λίστα με απορίες που -ίσως- έχουν περάσει και από το δικό σου μυαλό.
Ε: κ. Πολυδωρόπουλε ποιες είναι οι κυριότερες αιτίες που μια γυναίκα σήμερα έρχεται αντιμέτωπη με την υπογονιμότητα;
Πολλές φορές ο όρος υπογονιμότητα χρησιμοποιείται καταχρηστικά όταν υπάρχει καθυστέρηση σύλληψης. Παρ’ όλα αυτά πρέπει να περάσει ένας ολόκληρος χρόνος προσπάθειας για σύλληψη πριν αναφερθούμε με την ακρίβεια του όρου σε υπογονιμότητα.
Οι συχνότερες αιτίες είναι οι διαταραχές των ωοθηκών να παράγουν ωάρια, η απόφραξη των σαλπίγγων που δεν επιτρέπει τη συνάντηση ωαρίου – σπερματοζωαρίου, η αδυναμία του σπέρματος για γονιμοποίηση, οι ενδοκρινολογικές διαταραχές, οι ανωμαλίες της ανατομίας του γυναικείου γεννητικού συστήματος που αποτρέπουν τη σύλληψη, η ενδομητρίωση, τα ψυχοσεξουαλικά προβλήματα και η συνεχώς αυξανόμενη ηλικία των γυναικών που αποφασίζουν να γίνουν μητέρες.
Αυτό βέβαια που προβληματίζει έναν ειδικό είναι να ανιχνεύσει τα αίτια των αιτίων όσο κι αν αυτό ακούγεται περίεργο. Δηλαδή ποιοι είναι εκείνοι οι παράγοντες που θα επιβαρύνουν τον γυναικείο και ανδρικό οργανισμό για να εμφανίσει τα παραπάνω αίτια υπογονιμότητας. Για παράδειγμα το κάπνισμα, η κατάχρηση αλκοόλ, η απρόσεχτη διατροφή, η παχυσαρκία, η έλλειψη άσκησης σε συνδυασμό με καθιστική ζωή, ο διαβήτης, οι πολυκυστικές ωοθήκες, η μόλυνση του περιβάλλοντος, η ανεπαρκής σεξουαλική αγωγή που εκθέτει σε λοιμώξεις και ανεπιθύμητες κυήσεις, το καθημερινό άγχος και η συνεχής επιβάρυνση της ψυχολογίας των ανθρώπων από τον καθημερινό αγώνα για επαγγελματική καταξίωση.
E: Πιστεύετε ότι η σύγχρονη τάση σύμφωνα με την οποία οι γυναίκες να γίνονται μητέρες από την ηλικία των 40+ είναι κάτι που πρέπει όσο γίνεται να αποφεύγεται ή μια αναπόφευκτη εξέλιξη του πολιτισμού μας στην οποία η Γυναικολογία οφείλει και προσπαθεί να ανταποκριθεί;
Είναι ευρέως γνωστό ότι ο αριθμός των ωαρίων που διαθέτει μία γυναίκα είναι καθορισμένος και ότι όσο μεγαλύτερη είναι η ηλικία της γυναίκας, τόσο μειώνεται ο αριθμός τους, ενώ μεταξύ άλλων αυξάνονται οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες, οι αποβολές, οι παθήσεις της κύησης σχετιζόμενες με υπέρταση, προεκλαμψία, διαβήτη, υπολειπόμενη εμβρυική ανάπτυξη και προωρότητα. Παρ’ όλα αυτά αναγνωρίζουμε τις κοινωνικές και επαγγελματικές δυσκολίες των γυναικών να γίνουν νωρίς μητέρες κι επειδή η μαιευτική είναι πρωτίστως επιστήμη πρόληψης ο ρόλος μας είναι να υποστηρίξουμε κάθε υποψήφια μητέρα σε κάθε της επιλογή. Οφείλουμε να εξασφαλίσουμε την υγεία του γυναικολογικού συστήματος με την σωστή συμβουλευτική και παρακολούθηση, τον υπερηχογραφικό έλεγχο, την κυτταρολογία τραχήλου (Τεστ Παπ) και να ελέγξουμε τις ωοθηκικές εφεδρείες. Η πρόληψη αποσκοπεί στις έγκαιρες παρεμβάσεις πριν κάποιο πρόβλημα επιβαρύνει σημαντικά την ικανότητα σύλληψης. Για παράδειγμα μία λοίμωξη που δεν δίνει σαφή συμπτώματα μπορεί να περάσει απαρατήρητη αλλά να βλάψει ανεπανόρθωτα την βατότητα των σαλπίγγων. Επομένως συμφωνώ μαζί σας στο ότι η γυναικολογία οφείλει να προσφέρει πολλά περισσότερα σήμερα μέσω μιας δυναμικής και προσωποποιημένης πρόληψης, προσαρμοσμένης στις ιδιαιτερότητες κάθε γυναίκας.
E: Σε ποια φάση μια γυναίκα πρέπει να καταφύγει ή να σκεφτεί τη λύση της εξωσωματικής γονιμοποίησης;
Όπως κάθε ιατρική θεραπεία έτσι και η εξωσωματική γονιμοποίηση προσφέρεται όταν υπάρχουν οι σχετικές ενδείξεις. Δεν είναι η θεραπεία επιλογής για όλα τα υπογόνιμα ζευγάρια. Επειδή με την εξωσωματική κατορθώνουμε την γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο στο εργαστήριο, η απόλυτη ένδειξη αυτής της θεραπείας είναι όταν το ωάριο δεν μπορεί να συναντήσει φυσιολογικά το σπερματοζωάριο, με συχνότερη αιτία την απόφραξη των σαλπίγγων. Η χρήση της μεθόδου επεκτάθηκε και σε ανδρικά αίτια υπογονιμότητας με την εφαρμογή της μικρογονιμοποίσης δηλαδή του χειρισμού εκείνου όπου η είσοδος του αδύναμου σπερματοζωαρίου στο ωάριο επιτυγχάνεται στο εργαστήριο. Η εξέλιξη της γενετικής μας επέτρεψε την πρόληψη αρκετών νοσημάτων με την εφαρμογή της εξωσωματικής και την εμβρυομεταφορά υγιών εμβρύων κατόπιν ειδικού προεμφυτευτικού γενετικού ελέγχου.
Επομένως, ένα ζευγάρι δεν είναι σωστό να καταφύγει στην εξωσωματική αν δεν γίνει διάγνωση του αιτίου της υπογονιμότητας. Προβλήματα της παραγωγής ωαρίων, ενδοκρινολογικά προβλήματα και ελαφρές διαταραχές της κινητικότητας του σπέρματος θα μπορούσαν να αντιμετωπιστούν με πιο συντηρητικές μεθόδους όπως η πρόκληση της ωοθυλακιορρηξίας, ενδοκρινολογικές θεραπείες ή και με την μέθοδο της σπερματέγχυσης αντίστοιχα. Παρ’ όλα αυτά δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που ο ειδικός δεν μπορεί να βρει κάποιο αίτιο υπογονιμότητας. Ίσως διότι οι γνώσεις μας είναι ακόμη περιορισμένες σε κάποιους τομείς. Τότε η εξωσωματική γονιμοποίηση αποτελεί συνήθως την μόνη επιλογή.
E: Ποιες είναι σήμερα οι εξελίξεις στον τομέα της εξωσωματικής γονιμοποίησης σε σχέση με μια γυναίκα που κατέφευγε σε αυτή τη μέθοδο π.χ. στη δεκαετία του ενενήντα; Μικρότερο ρίσκο; Εξέλιξη των φαρμάκων; Περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας;
Είναι λογικό με την εξέλιξη της τεχνολογίας να αναμένει κανείς μεγάλη πρόοδο και σε αυτό τον τομέα. Η αλήθεια είναι ότι η βασικότερη αλλαγή ήταν στην δημιουργία πιο φιλικών σχημάτων θεραπείας. Ενώ παλαιότερα δηλαδή χρειαζόταν πολλές φορές και ένα μήνας κατά τον οποίο η γυναίκα έκανε ενέσεις για να φτάσει στην ωοληψία, σήμερα αυτό κατορθώνεται σε δύο εβδομάδες. Υποστηρίζεται επίσης ότι η χρήση πιό σύγχρονων και “καθαρών” φαρμάκων είναι λιγότερο επιβλαβής. Επίσης η εφαρμογή της εξωσωματικής γονιμοποίησης στα πλαίσια του Φυσικού Κύκλου όπου δεν χρησιμοποιούνται φάρμακα για την παραγωγή ωαρίων κερδίζει συνεχώς έδαφος.
Η μεγάλη πρόοδος βέβαια που έγινε στην εμβρυολογία και γενετική ήταν σημαντική. Η εφαρμογή της εμβρυομεταφοράς ενός εμβρύου στο στάδιο της βλαστοκύστης (5η ημέρα ζωής) μας προσφέρει σχεδόν ίδια ποσοστά επιτυχίας με παλαιότερες προσεγγίσεις κατά τις οποίες μεταφέραμε περισσότερα έμβρυα αλλά είχαμε πολύδυμες κυήσεις με τις συχνές συνοδές επιπλοκές της προωρότητας. Η παρακολούθηση των επιμέρους σταδίων καθημερινής ανάπτυξης των εμβρύων με τη χρήση του εμβρυοσκοπίου μας βοήθησε να ξεχωρίσουμε ακόμη καλύτερα την ποιότητα και κατ’ επέκταση την αρτιότερη επιλογή των μεταφερόμενων εμβρύων για επιτυχή έκβαση. Η κρυοσυντήρηση ωαρίων και εμβρύων με την τεχνική της υαλοποίησης εξασφάλισε μικρότερες απώλειες και καλύτερη βιωσιμότητα τους για μελλοντική χρήση. Επίσης, η πληρέστερη ανάλυση των χρωμοσωμάτων των εμβρύων στα πλαίσια σύγχρονων τεχνικών προεμφυτευτικού γενετικού ελέγχου, βοήθησε στην κατανόηση και την πρόληψη αποβολών σχετιζόμενων με χρωμοσωμικές ανωμαλίες, αλλά και ο προεμφυτευτικός έλεγχος γονιδιακών νοσημάτων κατάφερε την πρόληψη γέννησης παιδιών με γνωστά κληρονομούμενα νοσήματα.
E: Tι είναι η “ψύξη ωαρίων” και σε ποιες περιπτώσεις την προτείνετε;
Η κρυοσυντήρηση ωαρίων για μελλοντική χρήση δεν είναι μια καινούργια μέθοδος. Εφαρμόζεται εδώ και χρόνια για ογκολογικούς ασθενείς που η χημειοθεραπεία, η ακτινοβολία ή και η χειρουργική τους θεραπεία θα μειώσει αποτελεσματικά την ικανότητα των ωοθηκών να παράγουν ωάρια στο μέλλον. Η χρήση όμως της κρυοσυντήρησης με την τεχνική της υαλοποίησης κατόρθωσε να μειώσει την βλαπτική επίδραση παλαιότερων τεχνικών ψύξης που έβλαπταν συχνά ανεπανόρθωτα τα ωάρια. Εκτός από την παραπάνω ένδειξη, προτείνεται σε γυναίκες που έχουν ενδείξεις πρώιμης κλιμακτηρίου ή και προβλεπόμενη καθυστέρηση για κυοφορία που οφείλεται σε κοινωνικούς και επαγγελματικούς κυρίως λόγους. Με δεδομένη την αύξηση χρωμοσωμικών προβλημάτων των ωαρίων με την πρόοδο της ηλικίας της γυναίκας πρέπει να γίνει κατανοητό ότι όσο νωρίτερα γίνει η κρυοσυντήρηση των ωαρίων τόσο λιγότερα θα είναι αυτά τα προβλήματα.
E: Από την πείρα σας, κατά πόσο πιστεύετε ότι μια γυναίκα, καθημερινά σκληρά εργαζόμενη π.χ. στον ανταγωνιστικό ιδιωτικό τομέα, θα περάσει την εγκυμοσύνη της σε ένα υγιές περιβάλλον για εκείνη και το έμβρυο; Πιστεύετε ως ιατρός ότι εδώ απουσιάζει η πολιτεία με κάποιο πλαίσιο στήριξης; (ειδικά για τις γυναίκες που έχουν κάνει αρκετές απόπειρες με εξωσωματικές ή είναι από 40 ετών και πάνω).
Είναι αδιαμφισβήτητο ότι η σύγχρονη γυναίκα έχει επωμισθεί πολλούς ρόλους και η χρονική περίοδος της κυοφορίας, γέννας, λοχείας, γαλουχίας και βρεφικής ηλικίας επιβαρύνει κάποιες φορές σημαντικά την επαγγελματική της εξέλιξη, ιδίως σε περιβάλλοντα όπως αναφέρατε ανταγωνιστικά όπου ο σεβασμός στον άνθρωπο που έφερε μια νέα ζωή ίσως να είναι και ανύπαρκτος. Η νομοθεσία είναι σαφής για τις χρονικές περιόδους που θα απέχει η μητέρα των επαγγελματικών της υποχρεώσεων. Επιστρέφοντας στην εργασία της μια νέα μητέρα χρειάζεται μεγαλύτερη προσπάθεια για να ανταπεξέλθει. Εκεί η πολιτεία, που αναγνωρίζει ως σημαντικό το δημογραφικό πρόβλημα, θα μπορούσε να βοηθήσει περισσότερο, αυξάνοντας ίσως την χρονική διάρκεια της άδειας κυοφορίας, την υιοθέτηση ευέλικτων ωραρίων και την ποιοτική δημιουργία υποστηρικτικών δομών φιλοξενίας βρεφών κοντά στον τόπο εργασίας της μητέρας.
Συχνά οι κυήσεις μετά από εξωσωματική γονιμοποίηση αναφέρονται ως πολύτιμες κυήσεις ιδίως όταν έχουν γίνει πολλές προσπάθειες, η ηλικία της μητέρας είναι προχωρημένη ή και όταν συνοδεύονται από διάφορες επιπλοκές (υπέρταση, διαβήτης, επαπειλούμενη προωρότητα κλπ). Για το γιατρό όλες οι κυήσεις είναι πολύτιμες και απόλυτη προτεραιότητά του είναι η υγεία της μητέρας. Στον ορισμό της υγείας εκτός από την σωματική περιέχεται αδιαμφισβήτητα και η ψυχική ευεξία. Είναι απαραίτητο, στις γυναίκες που αγωνίζονται για το όνειρο της μητρότητας, να εστιάσουμε στην ψυχολογική τους υποστήριξη από πολύ νωρίς. Είναι σημαντικός ο τρόπος που θα εξηγήσουμε την θεραπεία και τι αυτή περιλαμβάνει, τις διαδικασίες της ωοληψίας και εμβρυομεταφοράς, την πιθανότητα να μην έχουμε καλής ποιότητας γαμέτες ή έμβρυα, το πιθανό αρνητικό αποτέλεσμα, την έκτοπη κύηση, την απώλεια της κύησης, τις διάφορες παθήσεις που μπορεί να εμφανιστούν κατά την διάρκεια της κύησης, την πολυδυμία και την προωρότητα. Όλα αυτά εξηγούνται με ευαισθησία και σεβασμό στους μελλοντικούς γονείς ώστε να οπλιστούν με γνώση και να είναι έτοιμοι για κάθε αποτέλεσμα. Η υποστήριξη του ειδικού ψυχολόγου πολλές φορές συμπληρώνει εξαιρετικά το έργο μας με την ενεργοποίηση και ενίσχυση των ψυχικών εφεδρειών του υπογόνιμου ζευγαριού σε όλα τα στάδια της θεραπείας.
Γιατρέ σας ευχαριστούμε θερμά για το χρόνο και την συμβολή σας.
Συντάκτης: Ζωή Γκόρου
Εξωσωματική γονιμοποιήση: Όλα όσα θέλεις να ξέρεις – AllYou.gr