Χίλια κι ένα «τι» και «γιατί» των παιδιών που στέλνουν τους γονείς αδιάβαστους!
«Γιατί το νερό δεν έχει χρώμα», «τι θα γίνει αν βάλω το χέρι μου στην πρίζα», «γιατί δεν μπορώ να ξαναμπώ, μαμά, στην κοιλιά σου;»
Αν η περιέργεια σκότωσε τη γάτα… όπως διατείνεται η γνωστή παροιμιώδης φράση, δεν ισχύει το ίδιο και για τα παιδιά. Στην ηλικία των 3 ετών που πλέον έχουν αποκτήσει μια σχετική γλωσσική ευκολία και βελτιώνουν την ικανότητά τους να επικοινωνούν αυτό που σκέφτονται, αρχίζουν να διατυπώνουν τα πρώτα «τι» και «γιατί» τους – με αποκορύφωμα σύμφωνα με επιστημονικές μελέτες όταν γίνουν 4 ετών να φτάσουν στο σημείο να κάνουν 73 ερωτήσεις (μέσο όρο) τη μέρα!
Οι ερωτήσεις που δημιουργούνται αρχικά στα παιδιά συνήθως σχετίζονται με τις πρώτες τους εμπειρίες, τα ερεθίσματα που λαμβάνουν από το περιβάλλον τους, τα αντικείμενα που τα περιστοιχίζουν, τα βιβλία που διαβάζουν, τους ανθρώπους που έρχονται σε επαφή.
Μετά την αφή που είναι ο πρώτος τρόπος που χρησιμοποιούν για να «καταλάβουν» και να εξερευνήσουν τον κόσμο –ενίοτε και τη γεύση, το στάδιο εκείνο που βάζουν τα πάντα στο στόμα– καθώς αναπτύσσονται νοητικά και λεκτικά, οι ερωτήσεις είναι ο ανθρώπινος νοητικός μηχανισμός που δραστηριοποιείται για να καταλάβουν, εξηγήσουν, κατανοήσουν, μάθουν το οτιδήποτε – ή, ό,τι αρχίζει να τους μοιάζει σημαντικό.
Οι ερωτήσεις μπορεί να χωρίζονται στις εξής γενικές κατηγορίες:
Παρατήρησης της φύσης:
«Γιατί η θάλασσα δεν έχει παντού το ίδιο χρώμα;»
«Γιατί αλλάζει χρώματα ο ουρανός κατά τη διάρκεια της μέρας;»
«Γιατί το νερό δεν έχει χρώμα»
«Τι είναι ο κεραυνός»
«Γιατί βρέχει;»
Παρατήρησης του ανθρώπου:
«Γιατί αυτός ο κύριος δεν έχει μαλλιά;»
«Γιατί φοράει η μαμά γυαλιά;»
«Γιατί οι άνθρωποι δεν μπορούν να πετάξουν;»
Διαφορών/ομοιοτήτων:
«Γιατί τα αγόρια κάνουν πιπί τους αλλιώς από τα κορίτσια;»
«Γιατί ο μπαμπάς δεν έχει γάλα στο στήθος του;»
«Γιατί οι άνδρες δεν κάνουν παιδιά»
«Γιατί οι άνθρωποι δεν έχουν όλοι το ίδιο ύψος»
«Γιατί αυτό το παιδί έχει άλλο χρώμα;»
«Γιατί αυτή η κυρία είναι σε καροτσάκι;»
«Γιατί εκείνος ο συμμαθητής μου στον παιδικό λέει ότι έχει δύο μαμάδες;»
Εξερεύνησης συναισθημάτων
«Γιατί νιώθω έτσι;»
«Γιατί κλαίω όταν πονάω»
«Γιατί δεν μου αρέσει το σκοτάδι;»
«Γιατί χαίρομαι τόσο όταν μ’ αγκαλιάζεις;»
Γενικού ενδιαφέροντος
«Γιατί εξαφανίστηκαν οι δεινόσαυροι;»
«Πώς γίνονται τα μωρά;»
«Γιατί κοιμόμαστε με κλειστά μάτια;»
«Γιατί δεν βλέπουμε τη νύχτα τον ήλιο;»
«Προσωπικής φύσης»
«Γιατί πρέπει να κοιμηθώ τώρα;»
«Γιατί να φάω όλο το φαγητό μου;»
«Γιατί να βάλω τις παντόφλες μου;»
«Γιατί να μη βγω μες στο χιόνι»
Οι ερωτήσεις των παιδιών δεν σταματάνε ποτέ και δεν είναι εύκολο ούτε να μπουν σε κατηγορίες ούτε να απαντηθούν όλες. Κάποιες είναι εύκολες με απάντηση που οι γονείς τη γνωρίζουν και τη λένε με απλά και κατανοητά λόγια στα παιδιά τους. Άλλοτε απαιτούν επιστημονικές γνώσεις και χρειάζονται χρόνο και ψάξιμο. Άλλοτε μπορεί να τους δημιουργήσουν αμηχανία και να μην ξέρουν τι να απαντήσουν. Κάποτε είναι προβλέψιμες αλλά άλλοτε είναι εντελώς απρόβλεπτες και ξεχωριστές. Όλες οι ερωτήσεις τους ωστόσο πηγάζουν από την περιέργεια αλλά και από την ανάγκη τους να κατανοήσουν τον κόσμο, τον εαυτό τους, τους άλλους, και τα όρια… Τα όρια του εαυτού τους, τα όρια των άλλων ως προς τον εαυτό τους αλλά και τα όρια του ίδιου του κόσμου.
Οι απαντήσεις που θα τους δώσετε αλλά και ο τρόπος που με τον οποίο θα απαντήσετε και θα διαχειριστείτε τις ερωτήσεις τους, ανάλογα ή θα τροφοδοτήσουν το ενδιαφέρον τους για να κάνουν και άλλες, ή θα τα αποθαρρύνετε και θα σταματήσουν…
Μην τα αποπάρετε. Μην τους πείτε ψέματα. Μη φοβηθείτε όταν δεν ξέρετε να τους πείτε ότι δεν γνωρίζετε την απάντηση, αλλά ότι θα το ψάξετε και θα την απαντήσετε αργότερα. Βρείτε μαζί την απάντηση. Κάντε τους κι εσείς ερωτήσεις. Αν δεν μπορείτε να δώσετε μια απλή απάντηση, φτιάξτε μια ιστορία.
Εκτός από το να ψάξετε τις απαντήσεις σε μηχανές αναζήτησης στο ίντερνετ –παλιά οι γονείς είχαν τις εγκυκλοπαίδειες– τι άλλο μπορείτε να κάνετε; Εξοπλιστείτε με βιβλία! Για εσάς αλλά και για εκείνα. Στα ελληνικά κυκλοφορούν πολύ αξιόλογα βιβλία που θα βοηθήσουν κι εκείνα και εσάς να βρείτε απαντήσεις. Ενδεικτικά μερικές μόνο προτάσεις:
«Γιατί… ο ουρανός είναι γαλάζιος», εκδ. Κέδρος.
«Larousse Τα πρώτα μου τι;» εκδόσεις Μεταίχμιο.
«Βρισκόμαστε εδώ», Oliver Jeffers, εκδ. Ίκαρος.
«Το βιβλίο των γιατί», εκδ. Μίνωας.
Διαβάζοντας παρόμοια βιβλία με πιθανές ερωτήσεις και απορίες των παιδιών θα ανακαλύψετε ότι κι εσείς δεν τα ξέρετε όλα, κι ότι έχετε πολλά ακόμα να μάθετε – και το σημαντικότερο θα δείτε πώς βλέπουν τα παιδιά τον κόσμο και το βλέμμα τους θα σας θυμίσει πόσο διαφορετικό (κι ίσως πιο όμορφο) θεωρούν τα παιδιά τον κόσμο, κι ίσως αρχίσετε κι εσείς ξανά να τον βλέπετε αλλιώς… Αρκεί να μη με ρωτήσετε γιατί!