Φίλοι ή γονείς;
Πώς να έχετε σωστή επικοινωνία χωρίς να χαθεί η γονεϊκή σχέση.
Οι βάσεις μιας επιτυχημένης επικοινωνίας ανάμεσα στους γονείς και τα παιδιά δημιουργούνται αργά και σταθερά από την αρχή. Είναι μια σχέση που δημιουργείται αυτοστιγμεί, με το που γεννιέται το παιδί, ίσως και νωρίτερα – όμως η επιτυχία της δεν είναι εξίσου δεδομένη κι ούτε πρέπει να θεωρείται ότι είναι. Έρχεστε σε επαφή με ένα νέο πλάσμα. Έναν νέο άνθρωπο που μπορεί να σας μοιάζει, μπορεί να σας θυμίζει τον εαυτό σας, αλλά δεν είστε εσείς. Σας χωρίζουν κάποια χρόνια ζωής και αρκετές εμπειρίες και βιώματα. Έχετε ευθύνη απέναντι στο παιδί σας. Και μάλιστα μεγάλη. Θα του μάθετε σε έναν βαθμό τον κόσμο. Προσέξτε όμως, θα σας μάθει κι αυτό τον κόσμο από την αρχή. Έτσι όπως γι’ αυτό το μικρό πλάσμα η ιδιότητα του να είναι «παιδί σας» είναι κάτι που του συμβαίνει για πρώτη φορά, έτσι και η δική σας ιδιότητα ως «γονιός του» σας συμβαίνει για πρώτη φορά, είναι κάτι νέο και για τους δύο – ακόμα και αν στην περίπτωσή σας μπορεί να έχετε ήδη κι άλλο ή άλλα παιδιά (κάθε παιδί και κάθε σχέση σας μαζί του είναι ξεχωριστή και ξεκινάει από το μηδέν).
Το άλφα και το ωμέγα αυτής της σχέσης οφείλει να είναι η αγάπη. Η αγάπη δεν είναι πανάκεια, αλλά στη σχέση γονιού-παιδιού είναι εξαιρετικά σημαντική. Είναι η βάση. Τα χαρακτηριστικά της επικοινωνίας σας ίσως να αλλάζουν καθώς μεγαλώνει το παιδί. Όμως δεν είναι ακριβώς αλλαγή αλλά εξέλιξη. Η επικοινωνία σας εξελίσσεται καθώς αναπτύσσονται τα αισθητήρια όργανα και οι νοητικές λειτουργίες του παιδιού σας. Το αν θα γίνετε ή αν θα είστε φίλοι με το παιδί σας όταν μεγαλώσει είναι κάτι που χτίζεται σταδιακά –όπως είπα ήδη– από την αρχή. Τα κοινά χαρακτηριστικά που διέπουν μια φιλία και είναι καλό να αξιοποιηθούν στη σχέση σας με το παιδί είναι αρκετά. Επαφή, επικοινωνία, τρυφερότητα, εμπιστοσύνη, σταθερότητα, αποδοχή, σεβασμός, στήριξη.
Επαφή
Η λέξη επαφή εμπεριέχει την έννοια της αφής. Στα πρώτα στάδια της επικοινωνίας σας, όταν δηλαδή είναι μωρό, η επ_αφή είναι πολύ σημαντική. Είναι η πρώτη σας γλώσσα. Όταν οι λέξεις και τα συναισθήματα «σωματοποιούνται». Όμως κι όσο μεγαλώνει η επαφή όσο κι αν αλλάζει μορφή πρέπει να μη χάνεται και να διατηρείται ανέπαφη.
Επικοινωνία
Με την επικοινωνία δεν εννοούμε μόνο τη λεκτική, ωστόσο πράγματι η λεκτική είναι η πιο ισχυρή μορφή επικοινωνίας μεταξύ σας. Η επικοινωνία για να λειτουργεί εκτός από την ομιλία χρειάζεται και την ακοή. Ακόμα και στα στάδια που το παιδί δεν μιλάει ακόμα, έχει τη δική του γλώσσα και επικοινωνεί μαζί σας. Ακονίστε την ακοή και την αντίληψή σας. Μάθετε να ελέγχετε ως πομπός τον τρόπο που στέλνετε μηνύματα στο παιδί σας. Να προσέχετε, το ύφος, τον τόνο, τη στάση του σώματός σας – πρέπει να υπάρχει συμφωνία. Αλλά κι ως δέκτης προσπαθήστε να ακούτε αυτό που λέγεται κι όχι αυτό που θέλετε να ακούσετε. Μάθετε να αποκωδικοποιείτε –ιδίως στην ηλικία της εφηβείας– τα κρυφά ή τα λανθάνοντα μηνύματα που σας στέλνουν.
Εμπιστοσύνη
Όσο κι αν έχετε το άγχος και την ευθύνη να είναι καλά, πρέπει να αρχίσετε όσο μεγαλώνουν να τα εμπιστεύεστε και να τους το δείχνετε. Η εμπιστοσύνη είναι το κλειδί μιας σωστής επικοινωνίας και τονώνει την αυτοπεποίθησή τους. Στα πλαίσια της εμπιστοσύνη ανήκει και η ειλικρίνεια. Αν θέλετε το παιδί σας να μη μάθει να λέει ψέματα υπάρχουν πολλοί τρόποι. Ο πρώτος είναι να μη του λέτε εσείς ψέματα. Δεύτερον να μην το τιμωρείτε όταν λέει την αλήθεια. Να είναι η αλήθεια κάτι που να επιβραβεύεται ή έστω να ενθαρρύνεται και να καλλιεργείται. Το σημαντικό είναι να μη φοβάται να σας πει την αλήθεια, την όποια αλήθεια έχει να σας πει. Κι ακόμα πιο σημαντικό να μην κλείσετε τα αφτιά σας, να μη θεωρήσετε ψέμα, να μην αμφισβητήσετε την αλήθεια που θα σας πει – κάποιες αλήθειες είναι δύσκολο να ειπωθούν και είναι ακόμα πιο δύσκολο να γίνουν αποδεκτές.
Σταθερότητα
Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά μιας φιλίας είναι η σταθερότητα. Σταθερές βάσεις, σταθερές αξίες, σταθερές αρχές, σταθερές συνήθειες. Σταθερός δεν σημαίνει εντελώς συμπαγής. Κάθε ανθρώπινος οργανισμός και κάθε ανθρώπινη επαφή ως κάτι το ζωντανό, εξελίσσεται, αλλάζει, μορφοποιείται, δεν χάνει ωστόσο τα βασικά χαρακτηριστικά. Θα υπάρχουν δύσκολες μέρες, δύσκολες εποχές, δύσκολες συνθήκες. Και για εσάς και για τα παιδιά. Καθένας για τους δικούς του λόγους, ενίοτε και για τους ίδιους. Η οικογένεια, οι γονείς, για το παιδί πρέπει να είναι το σταθερό σημείο αναφοράς. Ακόμα κι αν αργότερα, η μορφή της οικογένειας αλλάξει (με ένα διαζύγιο ενδεχομένως), ακόμα κι αν ένας από τους δύο γονείς ζει ή εργάζεται μακριά από την οικογενειακή εστία, ακόμα κι όταν αργότερα το παιδί μεγαλώσει και γίνει αυτόνομο, οι γονείς του καλό θα ήταν να παραμείνουν η σταθερή βάση του.
Σεβασμός
Οι γονείς για τα παιδιά αποτελούν το παράδειγμα. Η μίμηση στα πρώτα αναπτυξιακά στάδια είναι ο βασικός μηχανισμός μάθησης. Υπάρχουν έμφυτες τάσεις, υπάρχουν συμπεριφορές που κληροδοτούνται με το dna αλλά υπάρχουν και στοιχεία και συμπεριφορές που συνειδητά ή ασυνείδητα τα παιδιά αντιγράφουν από τους γονείς τους. Καλώς ή κακώς, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια της ζωής τους είστε πρότυπο για τα παιδιά. Αν λοιπόν θέλετε αργότερα να μην εκδηλώσουν αρνητικές συμπεριφορές, προσέξτε τουλάχιστον να μην είστε εσείς αυτοί που θα τους τις έχουν «διδάξει». Φροντίστε να δείχνετε σεβασμό απέναντί τους, απέναντι στον εαυτό σας, απέναντι στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειά σας, απέναντι στη φύση, απέναντι σε κάθε μορφή ζωής, απέναντι στις αξίες και στη διαφορετικότητα.
Αποδοχή
Και μια που ήρθε η κουβέντα στη διαφορετικότητα, όπως και σε κάθε φιλία αλλά και σε κάθε ανθρώπινη σχέση πρέπει να τη διέπει η αποδοχή. Το έγραψα ίσως ήδη παραπάνω, το παιδί σας όσο και να σας μοιάζει –ή όσο και να θέλετε να σας μοιάζει–, δεν είστε εσείς. Έχετε ομοιότητες, έχετε και διαφορές. Οι διαφορές δεν χωρίζουν τους ανθρώπους, είναι αυτές που κάνουν τον καθένα από εμάς να είναι ξεχωριστός – να είναι ένας στο είδος του. Να κατανοείτε και να σέβεστε από νωρίς τις μικρές ή μεγάλες διαφορές σας. Δεν θα σας αρέσουν τα ίδια φαγητά, τα ίδια χόμπι, οι ίδιες συνήθειες. Να δίνετε στα παιδιά επιλογές και να σέβεστε τις αποφάσεις τους όταν επιλέγουν κάτι άλλο από εσάς ή από αυτό που θα θέλατε να επιλέξουν.
Στήριξη
Αυτό που κάνει μια φιλία να κρατάει χρόνια, να αντέχει και να μην είναι μία ακόμα ανθρώπινη επαφή από τις πολλές είναι η στήριξη. Να νιώθει ο άλλος ότι είστε εκεί για εκείνον, στα εύκολα και στα δύσκολα, όταν χαίρεται κι όταν λυπάται, όταν είναι υπόδειγμα αλλά κι όταν έχει αποτύχει ή έχει κάνει λάθη. Αυτό πρέπει να κάνετε κι εσείς για το παιδί σας – να είστε εκεί. Να είστε παρών. Να είστε μια μεγάλη αγκαλιά. Αλλά προσοχή, άλλο στήριξη άλλο δεκανίκι. Η αυτονομία, το να παίρνουν πρωτοβουλίες και αποφάσεις είναι κομβικό στοιχείο στη σχέση σας – που πρέπει να λάβετε υπόψη.
Αλλά…
Υπάρχει ένα «αλλά», όσο κι αν πετύχετε να διέπουν τη σχέση και την επικοινωνία σας με το παιδί όλες οι παραπάνω βασικές αρχές, δεν είστε φίλοι με το παιδί σας – παραμένετε γονείς! Συνεχίζετε να έχετε ευθύνη για την ανατροφή και το μεγάλωμά τους. Η σχέση σας δεν είναι εντελώς ισότιμη –χωρίς να σημαίνει ότι θα είναι από τη μεριά σας μια μορφή εξουσίας– αλλά με την έννοια ότι δεν γίνεται να τους επιρρίψετε την ευθύνη. Δεν είστε φιλαράκια, δεν είστε κολλητοί. Θα βρουν και θα έχουν τους δικούς τους φίλους. Υπάρχει διαφορά ρόλων. Άλλα πράγματα κάνει ο καθένας με τους φίλους του άλλα με τους γονείς του. Δεν σημαίνει αποτυχία. Το εντελώς αντίθετο. Το παιδί χρειάζεται γονείς. Να το αγαπούν, να το σέβονται, να το αποδέχονται, να το στηρίζουν, να του μιλάνε, να το συμβουλεύουν, να ζουν και να μεγαλώνουν μαζί…