Τι συμβαίνει όταν εξαπολύουμε στο παιδί μας κενές απειλές;
Τίποτα καλό δεν βγαίνει από αυτές, σύμφωνα με τους ειδικούς
«Αν δεν μαζέψεις τα παιχνίδια σου, δεν θα ξαναδείς τηλεόραση», «Αν δεν ζητήσεις συγγνώμη, θα φύγουμε τώρα από το πάρτι (και τελικά παρόλο που δεν ζητάει συγγνώμη, δεν φεύγετε)»: Όλοι μας, κάποια στιγμή πάνω στα νεύρα μας, έχουμε εξαπολύσει στο παιδί μας κάποια κενή απειλή, που ξέρουμε, τη στιγμή που τη διατυπώνουμε, ότι δεν μπορούμε να την τηρήσουμε. Στην πραγματικότητα όμως έτσι περνάμε στο παιδί μας ένα επικίνδυνο μήνυμα: Πώς ό,τι κι αν κάνει, τελικά θα τη «σκαπουλάρει».
«Μια κενή απειλή δείχνει στο παιδί ότι μπορεί να αποφύγει τις συνέπειες των πράξεών του», εξηγεί η καθηγήτρια Ψυχολογίας Dr. Nancy Darling και συγγραφέας του βιβλίου «Thinking About Kids on Psychology Today»: «Στρέφουμε την προσοχή μας στην τιμωρία και του διδάσκουμε πώς να είναι πονηρό, να λέει ψέματα και να αποφεύγει την τιμωρία».
Το πρόβλημα με τις κενές απειλές, σύμφωνα με την ψυχολόγο, είναι αυτό της μη ολοκληρωμένης κοινωνικοποίησης του παιδιού. Σε ιδανικές συνθήκες, ένα παιδί που κοινωνικοποιείται όχι απλώς αποδέχεται τις αξίες που έχει ενστερνιστεί ο γονιός του αλλά και τις εσωτερικεύει. Αυτό που κάνουν οι κενές απειλές, από μια άποψη, είναι να διακόπτουν τη διαδικασία εσωτερίκευσης των αξιών, δείχνοντας στο παιδί ότι όταν ένας κανόνας δεν εφαρμόζεται με συνέπεια, τότε μπορούμε είτε να υπακούσουμε σε αυτόν είτε όχι, ανάλογα με τις εκάστοτε συνθήκες.
«Το σημαντικότερο στη σχέση μας με το παιδί είναι η συνέπεια», εξηγεί η ειδικός. «Έτσι ένα παιδί γνωρίζει τους κανόνες και ξέρει τι πρόκειται να συμβεί αν τους παραβεί».
Στην πραγματικότητα η συνέπεια γεννάει ένα αίσθημα ασφάλειας στο παιδί. Αρκεί, όπως εξηγεί η ειδικός, ο γονιός να φέρνει το παιδί αντιμέτωπο με «λογικές συνέπειες μιας λογικής “παράβασης”». Με άλλα λόγια, δεν αρκεί να πούμε στο παιδί μας ότι πρέπει να συμμορφωθεί σε έναν κανόνα «επειδή το λέω εγώ». Το ιδανικό είναι τα επιχειρήματα που χρησιμοποιούμε να συνδέονται με τις αξίες που ελπίζουμε να εσωτερικεύσει το παιδί μας: την ειλικρίνεια, την ευγένεια, την ακεραιότητα και ούτω καθεξής.
«Αν το παιδί μας βλέπει τους κανόνες να τηρούνται με συνέπεια, για λόγους που του έχουμε εξηγήσει, με λογικές συνέπειες που επίσης συνοδεύονται από μια εξήγηση, τότε το βοηθάμε να εσωτερικεύσει αυτές τις αξίες», συνοψίζει η Darling.
Οι κενές απειλές, από την άλλη, αποσυνδέουν τις συνέπειες από τις αξίες που –θέλουμε να– πρεσβεύουμε, γιατί τις κάνουμε προσπαθώντας να τρομάξουμε το παιδί αντί να του μάθουμε κάτι. Με μια κενή απειλή, εστιάζουμε την προσοχή του παιδιού στην τιμωρία καθεαυτή. Τότε, η αξία που αρχίζει να εσωτερικεύει το παιδί είναι η αποφυγή της τιμωρίας.
Όταν όμως ένα παιδί συμμορφώνεται στον κανόνα μας επειδή φοβάται μια παράλογη συνέπεια, αυτό δεν σημαίνει ότι θα συμμορφωθεί και κατά την απουσία του γονιού. Σημαίνει, απλώς, ότι φοβάται το γονιό. Πράγμα που μπορεί να οδηγήσει σε περισσότερες άσχημες συμπεριφορές καθώς το παιδί μεγαλώνει και ανεξαρτητοποιείται.
«Κανένας δεν θα προσφέρει ένα ποτό στο παιδί μας μπροστά στο γονιό του», φέρνει ως παράδειγμα η Darling και καταλήγει: «Κανένας δεν θα του προτείνει να κάνουν μαζί bullying σε ένα άλλο παιδί παρουσία της μαμάς ή του μπαμπά».