Τιμάμε τη Μαρία Μοντεσσόρι που γεννήθηκε στις 31 Αυγούστου 1870
Και θυμόμαστε το έργο και μερικές από τις εμβληματικές της φράσεις
Η Μαρία Μοντεσσόρι (Maria Tecla Artemisia Montessori), γεννήθηκε στις 31 Αυγούστου 1870 – 6 Μαΐου 1952) ήταν Ιταλίδα παιδαγωγός, φιλόσοφος και γιατρός, γνωστή για τα γραπτά της στην επιστημονική παιδαγωγική και για την φιλοσοφία της εκπαίδευσης που φέρει το όνομά της, το μοντεσσοριανό παιδαγωγικό σύστημα, ή «μοντεσσοριανή μέθοδος», το οποίο αποτέλεσε πρωτοπορία για την εποχή του και εξακολουθεί να εφαρμόζεται ακόμα και σήμερα σε αρκετά σχολεία, τα επονομαζόμενα «μοντεσσοριανά σχολεία» ή «μοντεσσοριανές σχολές».
Σε νεαρή ηλικία, η Μοντεσσόρι κατέρριψε τις φυλετικές προσδοκίες όταν εγγράφηκε σε μια τεχνική σχολή μόνο για αγόρια για να γίνει μηχανικός. Σύντομα άλλαξε γνώμη και ξεκίνησε σπουδές στην ιατρική σχολή στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης, από όπου αποφοίτησε με τιμητικές διακρίσεις το 1896. Ήταν ελεύθερη μητέρα. Η εκπαιδευτική της μέθοδος χρησιμοποιείται ακόμα και σήμερα σε πολλά δημόσια και ιδιωτικά σχολεία σε όλο τον κόσμο.
Μετά την αποφοίτησή της από το Πανεπιστήμιο της Ρώμης το 1896, η Μοντεσσόρι συνέχισε την έρευνά της στην ψυχιατρική κλινική του πανεπιστημίου και το 1897 έγινε δεκτή ως εθελόντρια εκεί. Ως μέρος της δουλειάς της, επισκέφθηκε άσυλα στην Ρώμη και μελέτησε παιδιά με διανοητικά προβλήματα, παρατηρήσεις που ήταν σημαντικές για το μετέπειτα εκπαιδευτικό έργο της. Παράλληλα μελέτησε τα έργα των γιατρών και των παιδαγωγών του 19ου αιώνα Ζαν Ιτάρ και Εντουάρ Σεγκέν, που επηρέασαν αρκετά το έργο της. Η Μοντεσσόρι έδειξε ενδιαφέρον για τις ιδέες του Ιτάρ και δημιούργησε ένα πιο συγκεκριμένο και οργανωμένο σύστημα εφαρμογής τους στην καθημερινή εκπαίδευση των παιδιών με αναπηρίες. Όταν ανακάλυψε τα έργα του Ζαν Ιτάρ και του Édouard Séguin, απέκτησε μια νέα σκέψη και επηρεάστηκε για να επικεντρωθεί στα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Το 1897, επίσης, η Μοντεσσόρι παρακολούθησε τα ακαδημαϊκά μαθήματα πάνω στην παιδαγωγική και διάβασε «όλα τα μεγάλα έργα της εκπαιδευτικής θεωρίας των τελευταίων διακοσίων ετών».
Το 1897 η Μοντεσσόρι μίλησε για την ευθύνη της κοινωνίας απέναντι στην εγκληματικότητα των ανηλίκων στο Εθνικό Συνέδριο Ιατρικής στο Τορίνο. Το 1898, έγραψε αρκετά άρθρα και μίλησε στο Πρώτο Παιδαγωγικό Συνέδριο του Τορίνου, προτρέποντας για την δημιουργία ιδρυμάτων αποκλειστικά για παιδιά με διανοητικά προβλήματα καθώς και για την εκπαίδευση καθηγητών για αυτά τα ιδρύματα. Το 1899 η Μοντεσσόρι διορίστηκε σύμβουλος στο Εθνικό Ίδρυμα Προστασίας των Καθυστερημένων Παιδιών και προσκλήθηκε να δώσει μια σειρά διαλέξεων όσον αφορά τις ειδικές μεθόδους εκπαίδευσης για καθυστερημένα παιδιά στο τμήμα κατάρτισης καθηγητών στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης. Την ίδια χρονιά η Μοντεσσόρι ανέλαβε να κάνει μια σειρά διαλέξεων, διάρκειας δυο εβδομάδων, μπροστά σε κοινό. Έγινε μέλος της επιτροπής του Εθνικού Ιδρύματος και ανέλαβε την θέση της λέκτορα στα μαθήματα υγιεινής και ανθρωπολογίας σε ένα από τα δυο ιδρύματα κατάρτισης εκπαιδευτικών για γυναίκες στην Ιταλία.
Γρήγορα, διαπίστωσε ότι η αγάπη της για τα παιδιά υπερτερεί από όλα τα άλλα κι αφοσιώνεται σε αυτά. Διατελεί διευθύντρια της Ορθοφρενικής σχολής της Ρώμης (ίδρυμα για μη ομαλά αναπτυγμένα παιδιά) και ιδρύει δύο «Παιδικά Σπίτια» (το Μοντεσσοριανό περιβάλλον για παιδιά από δυόμισυ έως έξι χρόνων ονομάζεται «Παιδικό Σπίτι»). Γυρίζει όλο τον κόσμο κηρύσσοντας ότι το καλύτερο όπλο που χρειάζονται τα παιδιά για να εξελιχθούν σε θετικά στελέχη της κοινωνίας είναι η αγάπη προς αυτά. Μέσα από την παιδιατρική οδηγήθηκε, ως ψυχολόγος και ταλαντούχος παιδαγωγός που ήταν, στην προσπάθεια για την ψυχολογική και νοητική ανάπτυξη του παιδιού, ασχολούμενη αρχικά με παιδιά με νοητική καθυστέρηση ή ειδικές μαθησιακές ανάγκες. Σε αυτόν τον αγώνα έδωσε ολόκληρη τη ζωή της.
Έφτιαξε παιδαγωγικό υλικό, προσαρμοσμένο στις ανάγκες του παιδιού για όλα τα μαθήματα, θετικά και θεωρητικά, που αφορούν στη μόρφωσή του. Δημιούργησε μόνη της εποπτικά μέσα διδασκαλίας και παιδαγωγικό υλικό για να γίνονται μέσω των αισθήσεων κατανοητά τα μαθήματα του σχολείου.
Η επιτυχία της μεθόδου της αναστάτωσε τον παιδαγωγικό κόσμο διεθνώς. Ακόμα και παιδιά με χαμηλό δείκτη νοημοσύνης, έμπαιναν σιγά-σιγά στις κανονικές τάξεις του σχολείου, καθώς απελευθερωνόταν το πνεύμα και η ψυχή τους. Γι’ αυτό μερικοί άνθρωποι, ακόμη και επιστήμονες, συνέδεσαν το όνομά της με τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Η Μαρία Μοντεσσόρι όμως ασχολήθηκε κατά βάση σε όλη τη ζωή της με όλα τα παιδιά, ανεξαρτήτως δείκτη νοημοσύνης ή μαθησιακής ικανότητας, και ίδρυσε σχολές σε πολλά κράτη για να εκπαιδεύεται προσωπικό στη χρησιμοποίηση του παιδαγωγικού υλικού αυτού, αλλά κυρίως στην κατανόηση της φιλοσοφίας της μεθόδου της, γιατί δίδαξε πως αυτό είναι το πρώτο θέμα για την επιτυχία.
Ο σεβασμός στην προσωπικότητα του παιδιού είναι η πρώτη αρχή της μεθόδου, και έπειτα η ελευθερία που θα βγει από την πειθαρχία. Άλλες αρχές της μοντεσσοριανής μεθόδου είναι:
Η εσωτερική και εξωτερική τάξη στη συγκρότηση του ανθρώπου.
Ο σεβασμός στο έμψυχο και άψυχο περιβάλλον.
Η ατομική προσπάθεια αλλά και η καλή συνεργασία με τον κόσμο του περιβάλλοντος.
Η μάθηση μέσω της έρευνας που θα δώσει τη χαρά για τη δουλειά και την ικανοποίηση για το αποτέλεσμα. Η παντοειδής άσκηση για την απόκτηση δυνατοτήτων.
Ικανός άνθρωπος ίσον ευτυχής άνθρωπος.
Μετά την ανάληψη της εξουσίας στην Ιταλία από το καθεστώς του Μπενίτο Μουσολίνι, η Μοντεσσόρι εξορίστηκε στην Ισπανία. Κατόπιν, ύστερα από την επικράτηση του καθεστώτος Φράνκο στον Ισπανικό Εμφύλιο, εγκαταστάθηκε στην Ολλανδία. Το 1939 μετανάστευσε εκ νέου στην Ινδία, όπου θα παρέμενε καθ’ όλη την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς η Ολλανδία βρέθηκε υπό ναζιστική κατοχή. Τέλος, ξαναγύρισε στην Ολλανδία το 1949, όπου και απεβίωσε το 1952 σε ηλικία 82 ετών.
Από τότε μέχρι σήμερα ο διεθνής οργανισμός που δημιουργήθηκε («Association Montessori International») καθοδηγεί και εποπτεύει τα Μοντεσσοριανά Σχολεία σε όλο τον κόσμο. Στην Ευρώπη, στις Η.Π.Α., στον Καναδά, στην Αφρική και στην Ασία, σε δεκάδες κράτη στον κόσμο λειτουργούν σήμερα Μοντεσσοριανά σχολεία. (ακόμα περισσότερα θα βρεις εδώ)
Σήμερα για να τιμήσουμε την επέτειο της γέννησης Maria Montessori θυμόμαστε μερικές από τις χαρακτηριστικές της φράσεις:
Το μεγαλύτερο σημάδι επιτυχίας για έναν δάσκαλο … είναι να μπορείς να πεις, “Τα παιδιά δουλεύουν τώρα σαν να μην υπήρχα”.
Ανακαλύψαμε ότι η εκπαίδευση δεν είναι κάτι που κάνει ο δάσκαλος, αλλά ότι είναι μια φυσική διαδικασία που αναπτύσσεται αυθόρμητα στον άνθρωπο.
Τώρα, αυτό που πραγματικά ξεχωρίζει έναν δάσκαλο είναι η αγάπη για το παιδί. Γιατί είναι η αγάπη που μετατρέπει το κοινωνικό καθήκον του εκπαιδευτικού σε ανώτερη συνείδηση μιας αποστολής.
Το παιδί δεν είναι ένα κενό ον που οφείλει ό,τι ξέρει σε εμάς που τον έχουν γεμίσει με αυτό. Όχι, το παιδί οικοδομεί τον εαυτό του. Δεν υπάρχει άνθρωπος που να μην έχει σχηματιστεί από το παιδί που κάποτε ήταν.
Η χαρά, η αίσθηση της αξίας κάποιου, η εκτίμηση και η αγάπη από τους άλλους, η αίσθηση ότι είναι χρήσιμος και ικανός για παραγωγή είναι όλοι παράγοντες τεράστιας αξίας για την ανθρώπινη ψυχή.
Εάν υπάρξει βοήθεια και σωτηρία, μπορούν να προέλθουν μόνο από τα παιδιά, γιατί τα παιδιά είναι κατασκευάζουν τον άνθρωπο που θα γίνουν.
Δεν μπορούμε να δημιουργήσουμε παρατηρητές λέγοντας «παρατηρήστε», αλλά δίνοντάς τους τη δύναμη και τα μέσα για αυτήν την παρατήρηση και αυτά τα μέσα προέρχονται από την εκπαίδευση των αισθήσεων.
Η παρατήρηση, η πολύ γενική και ευρεία, έχει δείξει ότι τα μικρά παιδιά έχουν μια ειδική ψυχική φύση. Αυτό μας δείχνει έναν νέο τρόπο μετάδοσης της εκπαίδευσης!
Η ηθική εκπαίδευση είναι η πηγή αυτής της πνευματικής ισορροπίας από την οποία εξαρτάται οτιδήποτε άλλο και μπορεί να συγκριθεί με αυτήν τη φυσική ισορροπία ή την αίσθηση της ισορροπίας, χωρίς την οποία είναι αδύνατο να στέκεστε όρθιοι ή να μετακινηθείτε σε οποιαδήποτε άλλη θέση.
Ο σκοπός της ζωής είναι να υπακούς στην κρυφή εντολή που διασφαλίζει την αρμονία μεταξύ όλων και δημιουργεί έναν ολοένα και καλύτερο κόσμο. Δεν δημιουργούμε μόνο για να απολαύσουμε τον κόσμο, δημιουργούμε για να εξελίσσουμε τον κόσμο.
Η μεγαλύτερη ανάπτυξη επιτυγχάνεται κατά τη διάρκεια των πρώτων ετών της ζωής, και ως εκ τούτου πρέπει να ληφθεί η μεγαλύτερη προσοχή. Εάν αυτό γίνει, τότε το παιδί δεν γίνεται βάρος. Θα αποκαλυφθεί ως το μεγαλύτερο θαύμα της φύσης.
Για να ενισχύσουμε το δώρο της ζωγραφικής, πρέπει να δημιουργήσουμε ένα μάτι που βλέπει, ένα χέρι που υπακούει, μια ψυχή που αισθάνεται. Και σε αυτό το έργο, όλη η ζωή πρέπει να συνεργαστεί. Υπό αυτήν την έννοια, η ίδια η ζωή είναι η μόνη προετοιμασία για τη ζωγραφική. Μόλις ζήσουμε, η εσωτερική σπίθα της όρασης κάνει τα υπόλοιπα.
Ο καθένας στον κόσμο πρέπει να κάνει τα πράγματα για τα οποία είναι ειδικά προετοιμασμένος. Είναι μέρος της σοφίας να αναγνωρίζουμε σε τι είναι ο καθένας από εμάς καλύτερα προετοιμασμένος και είναι το μέρος της εκπαίδευσης να τελειοποιήσουμε και να χρησιμοποιήσουμε τέτοιες προθέσεις. Επειδή η εκπαίδευση μπορεί να κατευθύνει και να βοηθήσει τη φύση, αλλά δεν μπορεί ποτέ να την μεταμορφώσει.
Η ανάπτυξη της γλώσσας είναι μέρος της ανάπτυξης της προσωπικότητας, γιατί οι λέξεις είναι τα φυσικά μέσα έκφρασης σκέψεων και καθιέρωσης κατανόησης μεταξύ των ανθρώπων.
Είναι εκπληκτικό το γεγονός ότι ακόμη και από την πρώτη ηλικία, ο άνθρωπος βρίσκει τη μεγαλύτερη ικανοποίηση στο να αισθάνεται ανεξάρτητος. Η ανυψωτική αίσθηση ότι είναι επαρκής για τον εαυτό του έρχεται ως αποκάλυψη.
Ποτέ μην βοηθάτε ένα παιδί με μια εργασία στην οποία πιστεύει ότι μπορεί να πετύχει μόνο του.
Το μόνο τεστ της ορθότητας της εκπαιδευτικής διαδικασίας είναι η ευτυχία του παιδιού.