«Εσύ φταις» «Όχι εσύ φταις»
Πώς μαθαίνουν τα παιδιά να αναλαμβάνουν τις ευθύνες τους
Η αστεία πλευρά της ιστορίας στη μετατόπιση ευθυνών από τα παιδιά είναι ο ευρηματικός τρόπος με τον οποίο βρίσκουν δικαιολογίες. Είναι ικανά να αγορεύουν με τις ώρες προκειμένου να πείσουν τους γονείς, το δάσκαλο, τα αδέρφια τους ή ακόμα και τον διπλανό τους στο θρανίο ότι δεν ευθύνονται για κάτι που είναι ηλίου φαεινότερο ότι έκαναν εκείνα.
Οι αιτίες μπορεί να είναι κάτι απλό: όπως το ποιος έφαγε το τελευταίο κομμάτι κέικ (προφανώς ένας αδέσποτος σκύλος που μπήκε από το παράθυρο την ώρα που κοιμόμασταν και έφυγε χωρίς να αφήσει κανένα ίχνος), «ποιος άρχισε τον καβγά μεταξύ σας» (εννοείται πάντα ο άλλος ή πιο πιθανό κάποιος εξωγήινος περαστικός), μέχρι και πιο σοβαρές ερωτήσεις του στιλ: «γιατί δεν έγραψες καλά στο διαγώνισμα» (γιατί εκείνη την ώρα συνέβαινε ένας μεγάλος σεισμός που μου απέσπασε την προσοχή), «γιατί δεν συμμάζεψες το δωμάτιό σου» (το συμμάζεψα αλλά αμέσως μετά πέρασε από μέσα ένας ανεμοστρόβιλος).
Η φαντασία είναι κάτι που οργιάζει ακόμα στην παιδική ηλικία, επίσης είναι η ηλικία κατά την οποία εξασκούνται στη ρητορική και ανακαλύπτουν τη δύναμη των λέξεων. Λάβετε υπόψη ότι ταυτόχρονα δοκιμάζουν να δουν αν όντως θα μεγαλώσει η μύτη τους αν σας φλομώσουν στα ψέματα σαν τον Πινόκιο ή αν μπορούν μεγαλώνοντας να κάνουν λαμπρή καριέρα στο θέατρο και την υποκριτική.
Υπάρχουν απλοί τρόποι για να ενθαρρύνετε τα παιδιά να μη λένε ψέματα, να παραδέχονται την αλήθεια, να αναγνωρίζουν την ευθύνη, να μαθαίνουν από τα λάθη τους, ακόμα και να απολογούνται για τη συμπεριφορά τους.
Να είστε το καλό παράδειγμα
Όταν τα παιδιά μεγαλώνουν σε ένα ήρεμο περιβάλλον όπου οι διαφορές των γονιών λύνονται με ψυχραιμία και διάλογο κι όταν ακούν εναλλάξ τους γονείς τους να έχουν το θάρρος να αναλάβουν την ευθύνη για κάτι, παίρνουν το παράδειγμα να κάνουν το ίδιο.
Αντικαταστήστε το «φταις» με το αίσθημα της ευθύνης
Το «φταις» «φταίω» ακούγεται στα παιδιά λίγο πιο βαριά απ’ αυτό που σημαίνει στα αλήθεια ως ρήμα. Και όντως μερικές φορές αυτό το παρεξηγημένο ρήμα χρησιμοποιείται λανθασμένα, μερικές φορές πράγματι συμβαίνουν διάφορα χωρίς να φταίει κανείς: πράγματα σπάνε, χαλάνε, απλώς γιατί ήταν η ώρα να συμβεί κάτι τέτοιο.
Εδραιώστε συνέπειες και όχι τιμωρία
Είναι σημαντικό τα παιδιά από μικρή ηλικία να μάθουν ότι οι πράξεις/οι λέξεις/η συμπεριφορά τους έχει συνέπειες – ότι τα σχεδόν τα πάντα στη ζωή διέπει μια σχέση αιτίου-αιτιατού. Αν σπάσουν κάτι ή κάνουν κάποια ζημιά, για παράδειγμα, αντί να τους στερήσετε το τάμπλετ βάλτε τα να καταλάβουν ότι αυτό που έκαναν είχε κάποια συναισθηματική ή οικονομική επίπτωση σε εσάς και να κάνουν κάτι ώστε να επανορθώσουν, να σας βοηθήσουν σε κάτι ή να φτιάξουν κάτι για εσάς προκειμένου να δείξουν έμπρακτα ότι κατάλαβαν το αντίκτυπο της πράξης τους.
Ενθαρρύνετε κι επιβραβεύστε την ειλικρίνεια
Όταν το παιδί έχει το θάρρος της γνώμης, της έκφρασης και των πράξεών του νιώθει πιο άνετα να έρθει κατευθείαν και να σας πει πρώτο κάτι πριν καν το ανακαλύψετε. Αν δει ότι όντως αυτό μετράει, ότι το αναγνωρίζετε και η συμπεριφορά/αντίδρασή σας είναι πολύ πιο θετική απ’ ό,τι αν το ανακαλύψετε εσείς πρώτοι, θα φροντίζει να μαθαίνετε τα πάντα από πρώτο χέρι.
Μάθετέ τα να λένε «συγνώμη» αλλά και να δέχονται τη συγνώμη των άλλων
Σε ένα σπίτι, σε μια οικογένεια, γενικώς σε αυτή τη ζωή – όλοι κάνουν λάθη κι όλοι κάποια στιγμή «φταίνε» για κάτι, το να ζητήσεις ή να δεχτείς τη συγνώμη δεν διορθώνει πολλές φορές αυτό που έγινε ούτε ξεγίνεται κάτι με μαγικό τρόπο. Μάθετε τα παιδιά να λένε συγνώμη όχι για να σας εξευμενίζουν ούτε για να τη σκαπουλάρουν, αλλά για να δείξουν ότι πράγματι λυπούνται και ειλικρινά συνειδητοποιούν αυτό που συνέβη. Επίσης να καταλάβουν ότι το να ζητάς συγνώμη ή το αναγνωρίζεις το λάθος ή την ευθύνη σου σε κάτι δεν είναι δείγμα κατωτερότητας ή υποχώρησης αλλά κάτι σωστό και αυτό που είναι λογικό κι επόμενο να συμβαίνει. Να συνοδεύετε η συγνώμη από έμπρακτη μεταμέλεια και αλλαγή συμπεριφοράς. Μη βάζετε τα παιδιά να πουν μια συγνώμη με το ζόρι, και μην υποχωρείτε και μη τη δέχεστε όταν τη λένε χωρίς να την εννοούν. Σημασία δεν έχει να μάθουν να παπαγαλίζουν μια λέξη αλλά να αναγνωρίζουν τη σημασία των πράξεών τους και το αντίκτυπο των πράξεων αυτών στους άλλους. Το να αναγνωρίζετε με τη σειρά σας κι εσείς δικά σας λάθη και να ζητάτε συγνώμη είναι δείγμα υγιούς γονικής μέριμνας.